شرح مطلب ششم / آثار نیکی‌ها و بدی‌ها

آثار نیکی‌ها و بدی‌ها

متن درس:
سالک باید به این نکته توجه کند و آن- چه در قرآن آمده – این است که کارهای نیک آثار و انوارش به هر گونه‌ای که باشد ده‌برابر می‌شود؛ «کسی که کار نیکی انجام دهد. ده برابرش به خودش تعلق می‌گیرد» و از لطف خدای سبحان است که گناه چنین نیست؛ «کسی که گناهی انجام دهد، کیفرش بیش از اندازه گناهش نخواهد بود» (۱) عمیق‌ شدن در این لطف الهی اثری پاک در روح ایجد می‌کند.

شرح درس:

یافتن راه‌های محبت خدا

مطلبی که بیان می‌شود فقط یکی از راه‌های به دست آوردن محبّت الهی و راهی برای تفکر سالک است. از آن‌جا که سالکین می‌گردند راهی را برای بیشتر فکر کردن محبّت خدا در دل پیدا کنند.

در توضیح مطلب این بیان را داریم که سالک قوی و ضعیف، خودش در این دنیای شلوغ باید راه‌های محبّت را پیدا کند. راه‌هایی که برای نزدیک‌شدن و تقرّب به خداوند است، از چه راه‌هایی می‌تواند آن را تحصیل کند؟ این هنر سالک است.

سالک هیچ‌گاه بی‌حرکت و تحرک و جنبش نیست و همیشه در حال فعالیت تحرک و جنب‌و‌جوش است، همیشه یا به ذکر زبانی یا ذکر قلبی یا به فکر، یا به توجهات است یا به توسلات. سالک نمی‌تواند آرام بنشیند، مخصوصاً آن‌هایی که چشیده‌اند. آن‌هایی که قدمی برداشته‌اند در این راه و فهمیده‌اند در این راه خبری هست.

این‌ها اگر خودشان هم بخواهند کنار بکشند، یا کسانی بخواهند آن‌ها را در این راه سست کنند، اگر جاذبه از آن طرف قوی باشد در این راه موفّق خواهند شد و هیچ چیز نمی‌تواند مانع آنان در پیشرفت گردد.

فایده و منفعت گرفتاری‌ها

همه‌ی این لطمه‌ها و صدمه‌هایی هم که در این راه می‌خورند همه به سود و نفع آن‌ها است، هر چند که الأن آگاه نیستند. یعنی به طور ناآگاه باید صبر کنند تا به آن مرتبه آگاهی و آن مرتبه‌ای که برایشان این احساس پیش بیاید که همه‌ی این‌ها در راه سیر و سلوک آن‌ها بود و همه این تقلّاها برای پیشرفت آن‌ها بوده است برسند.

لطف و مهربانی خداوند در پاداش و جزا

ما الآن این‌‌جا یک نکته از این دو آیه را که کنار هم می‌گذاریم استنباط کردیم و آن نکته را در این مطلب آورده‌ایم. گفتیم که وقتی خدا می‌فرماید: اگر شما یک حسنه انجام بدهی ده برابرش مال خودت است ولی اگر یک گناه کردی فقط همان گناه است، این از جهت نشانه لطف و مهربانی پروردگار است که بندگانش را مؤاخذه شدید نمی‌کند، اگر بخواهد می‌تواند ولی این کار را نمی‌کند و این از لطف و محبّتش است که سیئه را به همان اندازه سیئه مجازات می‌کند. یعنی اگر گناه کنیم خداوند دست بخشش و دست لطفش زیاد است و از آن طرف، اگر قدمی به سوی او برداریم با اعمال نیک، با نیّات نیک، او هم به ما نزدیک‌تر می‌شود.

استفاده از موقعیت‌ها برای نزدیکی به خدا

در حدیث قدسی هم هست که تو یک وجب بیا طرف من، من یک ذراع به طرف تو نزدیک‌ می‌شوم (۲). خوب این یک امر محسوس و ملموس است برای اهل محبّت و اهل سلوک، آن‌هایی که قلبشان را تا اندازه‌ای پاک کرده‌اند، این احساس را در خودشان می‌بینند که وقتی مثلاً می نشینند در جلسه، یک گریه‌ای یک ناله‌ای یک توجّهی، می‌بیند که دنبال این گریه‌ها، دنبال این ناله‌ها، دنبال این نجواها آثاری در نفس پیدا می‌شود که قبلاً نبوده است. یک رشد و نموی پیدا می‌شود. خوب چرا ما کوتاهی کنیم وقتی که می‌بینیم که خداوند در‌ِ رحمتش را به روی ما باز کرده؟ درِ کَرم و فضلش را به روی ما باز کرده، می‌توانیم با کمی قدم‌برداشتن، با کمی توجه‌کردن، با عطف و جذبه قلوب، به خدا نزدیک شویم.

این جذبه‌های معنوی در احوال سالکین قانونی است که باید در تمام گوشه‌های زندگی ما وارد شود. مثلاً یک نمونه این است که قبل از اذان صبح بلند شویم، بعضی شب‌ها مخصوصاً شب‌های زمستان که دراز است، از سه ساعت قبل از اذان پا می‌شوند. آن‌هایی که یک مقدار سنّشان بالاست برایشان برخاستن از خواب خیلی آسان‌تر است تا آن‌هایی که جوان‌ترند. می‌بینی چند دفعه در شب باید بیدار می‌شود، در همین چند دفعه که بیدار می‌شود می‌تواند استفاده کند از این وقت.

اما جوان قوای جوانی دارد، خواب او را می‌گیرد؛ امّا خوب می‌داند اگر خواب را در چشمش محو می‌کرد و برمی‌خواست در آن دل شب که همه‌ی چشم‌ها خوابند، در آن آرامش و سکوت و خلوت برخیزد با حبیبش نجوا کند، مناجات کند چقدر تأثیر دارد.

از فرصت‌های محدود و کوچک هم استفاده کنیم

حالا اگر دید مثلاً وقت آن‌چنانی برایش نمانده نباید بگوید که حالا من سرم را بگذارم دیگر، چون وقت ندارم! نه، اگر همان اول اذان هم بیدار شدیم باز هم نگوییم حالا که نماز شب فوت شده اول اذان است، پس دیگر ما وقت نماز صبح را که داریم تا نزدیکی‌های آفتای وقت داریم پس یک مقدار بخوابیم! این‌جا هم باز باید از این وقت بین‌الطلوعین استفاده کنیم و برخیزیم.

سالک به دنبال تقرب است نه ثواب

این‌ها که گفتیم هر کدام یک حسنه است، حسنه ده تا می‌شود، ده تا یعنی چه؟
یعنی این عمل،‌ بنده را مدام به خدا نزدیک‌تر می‌کند و الّا اهل محبّت اهل پاداش و ثواب نیستند که بخواهند ثواب جمع کنند، کسی که دنبال خداست؛ دنبال ثواب نمی‌گردد، او به دنبال بهشت نیست، او می‌خواهد اصول را پیدا کند. یک چیزی که ارزشش از بهشت و از حور‌العین و هزار درجات بهشتی بالاتر است.

پس او وقتی این آیه حسنات می‌خواند یک چیز دیگر می‌فهمد از آن، نه آن چیزی که عوام از آن می‌فهمند، نه همین ثواب ظاهری و اخروی، او یک چیز دیگری، خیلی بالاتر از این‌ها را می‌فهمد. او می‌خواهد بگوید که اگر من در هر بابی، مرضی و محبوب خدا را ولو کم هم باشد به دست بیاورم، خودم را به او نزدیک کرده‌ام. آن قرب را، آن جوار رحمت را بیشتر به دست آورده‌ام.

لزوم توجه به فرصت‌ها و توفیقات

پس باید کوشید یعنی باید نه از کم نه از زیاد گذشت کرد، نه آن وقتی که توفیق بیشتری داریم نه آن وقتی که توفیق کم‌تری داریم، در هر دو حالت باید خدا را در نظر بگیریم و تقاعد نکنیم.« خداوند مجاهدان را بر قاعدان برتری و پاداش عظیمی بخشیده است». مجاهد به مراتب اجرش از قاعد بیشتر است.

قاعد آن کسی که می نشیند، به جای جهاد که باید با دشمن بجنگد، می‌نشیند در خانه و به جبهه و قتال در راه خدا نمی‌رود. می نشیند و تکاسل می‌ورزد و تنبلی می‌کند؛ این در عالم ظاهر قاعد است و کسی که در جهاد اکبر با نفس اماره نجنگد، قاعد در عالم باطن است، و این بدتر از آن قاعد ظاهر است. چون این دارد جهاد اکبر را از دست می‌دهد. این جا است که باید توجه کند.

سستی و تقاعد موجب تسلط شیطان است
اگر بخواهد تقاعد کند، شیطان را بر خودش مسلط کرده، نفس‌اماره را به خودش مسلط کرده، چرا این کار را بکند؟ چرا بر ضرر خودش قدم بردارد؟ آیا عاقل این کار را می‌کند که اقدام به ضرر خودش بکند؟ این ضرر را فهمیده،‌ بارها امتحان کرده است.

بنابراین نیاز به یک توبه‌ی کامل دارد که ما ان‌شاءالله قلباً و روحاً و باطناً یک شستشوی درونی بدهیم خودمان را و بگوییم ای خدا! یا علی! مدد از ما حرکت از تو برکت.
به ذرّه‌ گر نظر لطف بوتراب کند به آسمان رود و کار آفتاب کند
باید توجه کرد که یک لحظه نظر آن‌ها به ما، ما را از این وادی ضلالت و گمراهی و جهالت و دنیا‌پرستی نجات می‌دهد.

پی‌نوشت‌ها

۱. سوره انعام، آیه ۱۶۰ / مَن جَاء بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَاء بِالسَّیِّئَهِ فَلاَ یُجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ.

۲. نهج‌الفصاحه، ج ۲۰۷۱، خداوند می‌فرماید: «‌إذا تقرب إلیَّ العبد شبراً تقربت إلیه ذراعاً و إذا تقرب إلیّ ذراعاً تقربت منه باعاً و أذا أتانی مشیاً‌أتیته هروله؛ وقتی بنده یک وجب به من نزدیک‌ شود ذراعی [از آرنج تا نوک انگشتان] به او نزدیک شوم و چون ذراعی به من نزدیک شود بیش از دو ذراع به او نزدیک شوم و اگر با راه‌ رفتن به سوی من آمد من دوان‌ دوان به سویش آیم.»

۳.

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=4198