11 تیر 1393

کد مطلب : 1096

صوت+متن کامل: بند44 کتاب المطالب السلوکیه؛4چیز در 4چیز پنهان است؛93/03/30

بازدیدها: 48

اعوذُ بالله مِنَ الشّیطانِ الرّجیم

بسم الله الرّحمن الرّحیم

الحمدلله ربّ العالمین و صّلی الله علی محمّد و آله ‌الطاهرین

بند چهل و چهارم- فصل دوم- کتاب شریف المطالب السلوکیه[۱]

عنوان درس: أخفی أربعا فی أربع؛ چهار چیز در چهار چیز پنهان است

توسط: استاد معظم حضرت آیت الله کمیلی سلمه الله

قالَ عَلی (علیه السلام): ﺍﻥّ ﺍﷲ ﺗَﺒﺎﺭﻙَ ﻭَ ﺗَﻌﺎﻟﻲ ﺃﺧﻔﻲ ﺃﺭﺑَﻌَه ﻓﻲ ﺃﺭﺑﻌﻪ:

– ﺃﺧﻔﻲ ﺭﺿﺎﻩُ ﻓﻲ ﻃﺎﻋَﺘﻪ ﻓَﻼ ﺗَﺴْﺘَﺼْﻐِﺮَﻥّ ﺷﻴﺌًﺎ ﻣِﻦْ ﻃﺎﻋَﺘِﻪ ﻓَﺮﺑّﻤﺎ وﺍﻓَﻖَ ﺭﺿﺎﻩُ ﻭ ﺃﻧْﺖَ ﻻ ﺗَﻌْﻠَﻢ.

– وَ أخفی سَخَطِهِ فِی مَعْصیَتِه، فَلا تَسْتَصْغِرَنّ شَیئًا مِن مَعصیَتِه؛ فَربّما وافَقَ سَخَطِهِ وَ أنْتَ لا تَعْلَم.

– وَ أخفی إجابَتِهِ فی دَعواتِه فَلا تَسْتَصْغِرنّ شَیئًا مِن دُعائِهِ فَربّما وافَقَ إجابَتِه وَ أنْتَ لاتَعْلَم.

– وَ أخفی وَلیِّهِ فی عِبادِه؛فَلا تَسْتَصْغِرَنّ عَبدًا مَنْ عِبادِالله؛فَربّما یَکونُ وَلیّهِ وَ أنْتَ لا تَعْلَم[۲]

امیرالمؤمنین(ع) فرموده است:

«خداوند تبارک و تعالی فرموده است: رضایتش را در طاعتش پنهان کرده، پس هیچ طاعتی را کوچک نشمار چرا که ممکن است رضایت خدا در همان باشد و تو ندانی؛ خشم خود را در نافرمانی از خود مخفی کرده است، پس هیچ گناهی را کوچک نشمار، چرا که ممکن است خشم خدا در همان گناه باشد و تو ندانی؛ اجابت خود را در ادعیه پنهان کرده است، پس هیچ دعایی را کوچک نشمار، چرا که ممکن است اجابت در همان دعا باشد و تو ندانی؛و دوست خود را در میان بندگان پنهان کرده است، پس هیچ بنده ای را از بندگان خدا کوچک نشمار، چه بسا همان کس دوست خدا باشد و تو ندانی»؛

شرح درس:

این بند از کتاب،حدیث شریفی است ازآقا امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام) که به دست ما رسیده و کتاب وسایل الشیعه حر عاملی این روایت را در جلد اول صفحه۸۸ آورده است.احادیث اخلاقی، بسیار مورد تاکید و نظر ما است؛ و لذا این حدیث را ما آورده‌ایم. البته این حدیث شریف، در بیان چهار امر مخفی است که مردم ازآن‌ها سردرنمی‌آورند. این خداست که این امور را پنهان کرده است، آن‌هم روی یک حکمت؛

حکمتی وجود دارد که ماباید آن را بفهمیم چیست؟ چراباید در مسئله عبادت و طاعت خدا طوری باشد که رضایت خدا در انواع و اقسام عبادت، مخفی و پنهان باشد؟ حکمتش این است که شما هیچ امری از عبادات را ترک نمی‌کنی؛ چون فکر می‌کنی که ممکن است در یکی از عبادت‌ها عبادتی باشد که موجب رضایت و خشنودی خدا باشد، لذا سعی می‌کنی به همه این‌ها توجه بکنی؛

می‌گویند در ماه رمضان آمدند خدمت یکی از معصومین(علیهم السلام) گفتند شما که امام و حجت خدا هستی، می‌توانی این شب قدر را برای ما مشخص کنی که چرا شب قدر که یک‌شب است، باید سه شب این‌همه اعمال را انجام بدهیم؟!

آقا فرمودند: بندگان خدا این لطفی است از جانب خدا، این شب قدر را خدا پنهان کرده که به‌جای یک‌شب، سه شب این اعمال را انجام بدهید. آیا این خوب نیست که برای آن‌که شب قدر واقعی را تحصیل کنیم، بیاییم در سه شب این برنامه را اجرا کنیم؟ این خیر کثیر است.

قال ﻋﻠﻲ(ﻉ): «ﺍﻥّ ﺍﷲ ﺗَﺒﺎﺭﻙَ ﻭَ ﺗَﻌﺎﻟﻲ ﺃﺧﻔﻲ ﺃﺭﺑَﻌَه ﻓﻲ ﺃﺭﺑﻌﻪ:

خدای متعال چهار چیز را در چهار چیز مخفی کرده است:

– رضایتش را در عبادتش مخفی کرده،

– غضب و خشمش را در معصیت پنهان کرده،

– اجابت را در دعایی که بندگان می‌کنند مخفی نموده

– و دوست و ولی خودش را در بین بندگانش پنهان کرده است.

حالا هرکدام از این‌ها یک حکمتی دارد.

«ﺃﺧﻔﻲ ﺭﺿﺎﻩُ ﻓﻲ ﻃﺎﻋَﺘﻪ ﻓَﻼ ﺗَﺴﺘَﺼْﻐِﺮَﻥّ ﺷﻴﺌًﺎ ﻣِﻦْ ﻃﺎﻋَﺘِﻪ»؛

دلیل این‌که خدا آمده رضا و خشنودی خود را در همه این عبادت‌هایی که بندگان می‌کنند به‌صورت سرّ و پنهان قرار داده، به خاطر این است که هیچ‌یک از اقسام عبادت و اطاعت را کوچک نشماری. نیایی بگویی رفتن به خانه خدا عبادت خوبی است، اما اگر یک خرما به یک فقیر بدهیم این چیزی نیست.

ازآنجاکه نمی‌دانید رضایت خداوندی در کدام‌ یک از این عبادت‌ها هست، دیگر عبادت را کوچک نمی‌شماری، برای تحصیل رضای خداوند سراغ همه عبادت‌ها و طاعت‌ها می‌روی؛ چه کوچک باشد، چه بزرگ باشد، مالی باشد یا جانی باشد یا هر چیزی باشد.

هیچ‌یک از عوامل اطاعتی خدا را بنده‌ی خدا نباید کوچک بشمارد چرا؟

«ﻓَﺮﺑّﻤﺎ وﺍﻓَﻖَ ﺭﺿﺎﻩُ ﻭ ﺃﻧْﺖَ ﻻ ﺗَﻌْﻠَﻢ»؛

جه بسا در همان یک‌چیزی که به نظرت نمی‌آمد خیلی مهم باشد، در همان رضایت خدا بوده است و تو هم نمی‌دانستی. حالا اگر ترک کنی رضای خدا به دست نمی‌آید. نقل می‌کنند در حالات علامه مجلسی رضوان‌الله تعالی علیه (اگر آن رؤیایی که دیده باشند صحت داشته باشد)، ایشان وقتی به عالم برزخ رفت با وجود این‌که بحارالانوار را نوشته و خیلی مؤلفات و کارها داشتند، ولی فقط آن یک‌دانه سیبی که جایی به یک یتیمی داده بود، همان را خدا پذیرفته بود. حالا این‌جور است که نباید هیچ‌یک از مرضیات الهی را تعطیل کرد.

همین‌طور در مورد معصیت نگوییم صغیره و کبیره و یا اینکه این گناه کوچک است و مثلاً یک نگاهی به نامحرم کردیم این چیزی نیست. نه! از کجا شما میدانی؟ شاید برای همان یک گناه کوچک از چشم خدا بیفتی. چون مسئله این نیست که این گناه کوچک است یا بزرگ، مسئله این است که شما با خدای بزرگی که این نهی را کرده است مخالفت کردی، نه با آن عمل؛ شاید آن معصیت چیزی کوچکی باشد، اما چون خدا فرموده نباید این را انجام بدهی، اگر به گناه به چشم کم نگاه کنی، در واقع به خدا به چشم کم نگاه کردی؟!

«وَ أخفی سَخَطِهِ فِی مَعْصیَتِه»؛ امر دوم از امور چهارگانه که خداوند آن را به‌صورت مخفی قرار داده است برای اینکه خلق خدا چیزی را کم نگذارند، این است که سخط و خشم و غضبش را در معصیت‌هایی که بندگان مرتکب می‌شوند، مخفی کرده است و چون مخفی کرده است لذا ما نباید هیچ‌یک از این معصیت‌ها را کوچک بشماریم، چون ممکن است همان معصیتی که کوچک شمردیم و مرتکب شدیم در همان غضب خدا باشد.

«فَلا تَسْتَصْغِرَنّ شَیئًا مِن مَعصیَتِه»؛ هیچ‌کدام از گناهان را نباید کوچک بشماریم. چرا؟

«فَربّما وافَقَ سَخَطِهِ وَ أنْتَ لا تَعْلَم»؛ چه‌بسا در همانی که شما کوچک می‌دانستی، غضب خدا بوده و شما نمی‌دانستی.

«وَ أخفی إجابَتِهِ فی دَعواتِه فَلا تَسْتَصْغِرنّ شَیئًا مِن دُعائِهِ؛ فَربّما وافَقَ إجابَتِه وَ أنْتَ لاتَعْلَم»؛

و اما امر سوم که مربوط به موضوع ادعیه و دعاهایی است که واردشده است، که ما باید به این دعاها اهمیت بدهیم و نگوییم مثلاً دعای کمیل دعای بزرگ و خوبی است و اگر یک دعای یک جمله ای درجایی مثلاً تعقیبات نماز بود، نگوییم این کجا و دعای ابوحمزه و دعای کمیل کجا!

«وَ أخفی إجابَتِهِ فی دَعواتِه»؛

خداوند اجابت و مستجاب کردن دعای بنده را مخفی قرار داده، برای اینکه بنده‌ی خدا سراغ همه جور دعا و ادعیه برود و هیچ دعایی را کوچک نشمارد.

«فَلا تَسْتَصْغِرنّ شَیئًا مِن دُعائِهِ»؛ حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید هیچ دعایی که برای خداست کوچک نشمار؛

«فَربّما وافَقَ إجابَتِه وَ أنْتَ لاتَعْلَم»؛ چه‌بسا در همان یک سطر دعا اجابت الهی باشد و چون شما آن را کوچک شمردی و نمی‌دانستی بی‌بهره ماندی.

«وَ أخفی وَلیِّهِ فی عِبادِه»؛

چرا می‌گویند شما نباید چشمت به هرکسی که افتاد نگویی من بهتر از او هستم؟ این را حتی به افرادی که فاسق هستند هم نباید بگویی؛ افراد فاسق را باید از فسق و عملشان دوری کرد، اما آیا خود شخص فاسق تا آخر عمر فاسق می‌ماند؟ در حالی که شاید او توبه کرد و شمایی که می‌گویی بهتر از او هستم، عاقبت و آینده را که نمی‌دانی و ممکن است شما در آینده بدتر از او شدید. از کجا می‌دانید؟

چرا می‌گویند«اللهم اجْعَلْ عَواقِبَ اُمورِنا خَیرا»؛ خدایا عاقبت ما را ختم به خیر بگردان؟ برای چیست؟ برای این که آدم عاقبت کار خود را نمی‌داند.

«وَ أخفی وَلیِّهِ فی عِبادِه»؛ دوست خدا هم در بین بندگان مخفی است؛ «فَلا تَسْتَصْغِرَنّ عَبدًا مَنْ عِبادِالله»؛ لذا نباید هیچ‌یک از بندگان خدا را کوچک شمرد. هیچ‌یک از عباد الله را نباید کوچک بشماری.

«فَربّما یَکونُ وَلیّهِ وَ أنْتَ لا تَعْلَم»؛ چه بسا همانی که کوچک شمردی در علم خدا ولی و دوست خدا باشد و تو خبر نداشتی. لذا نمی‌شود گفت که فلانی نمی‌تواند ولی خدا باشد چون یک حمّال است!

مگر احوال میرزا حسین کشیک که در تخت فولاد اصفهان مدفون است و داستان بزرگی دارد نخوانده‌ایم؟ او کارش در بازار اصفهان فقط حمّالی بوده و مغازه‌ها به او بارهایی می‌دادند و او جابجا می‌کرده و پولی می‌گرفته؛ به‌ظاهر وقتی نگاه می‌کنی می‌گویی این کجا و ولی خدا کجا؟! درحالی‌که این شخص در ارتباط با امام زمان (علیه‌السلام) بوده و بسیاری از کارهای مردم به‌وسیله او انجام می‌گرفته است.

یا یک داستان دیگر در مورد حمّال دیگری نقل می‌کنند که وقتی یک بچه‌ای از طبقه بالای یک خانه به پایین افتاد، این حمال دعا کرد که خدایا بچه را نگه دار، و بچه به اذن الهی در آسمان معلق ماند و حمال هم دستش را جلو برد و بچه را گرفت و نیفتاد زمین؛

این است که آدم نمی‌داند و گاهی نفس و دعای یک بنده خدا چه اثراتی دارد.

همین سفری که ما به یکی از شهرستان‌ها رفتیم، جوانی آمد پیش ما، متأهل هم نبود، چیزهایی نقل می‌کرد، خودش هم متوجه نبود ولی عنایت‌هایی بود که خدا به او کرده، عنایت‌هایی غیبی که البته حقیقت داشت. می‌دیدم کار خاصی هم به آن صورت نمی‌کرد و بعد آمد پیش ما و ارادتی پیدا کرد. خیلی چیزها نقل کرد مثلاً یکی که در نظرم است این است که می‌گفت من یک‌چیزی که گم می‌کنم زود همان‌جا پیدا می‌شود. یا می‌گفت در نماز و غیر نماز یک عطر مخصوصی است که استشمام می‌کنم. البته ما به او چیزهایی گفتیم که حواسش را جمع کند.

و یا یک خانمی آمده بود و او هم همین‌طور بدون اینکه خودش متوجه باشد و یا کار و عبادت زیادی انجام داده باشد، عنایت‌هایی عجیب ‌و غریبی نقل می‌کرد و معلوم بود یک عنایت‌های خدایی است.

بله! کار خدا حساب‌ و کتاب مادی ندارد؛ به چه کسی می‌دهد به چه کسی نمی‌دهد از چه کسی می‌گیرد، این اصلاً حساب ندارد! این است که آدم باید همیشه دستش دراز باشد. یک‌دفعه می‌بینی یک‌چیزی در دستش انداختند. اگر همیشه دستش دراز بود و اگر همیشه آن گدایی و عجز و فقر را بنده سالک حفظ کند، همین‌طور که در این روایت آمد که هیچ دعایی را نباید کنار بگذارد، یک‌دفعه می‌بینی جایی یک دعایی کردی و مستجاب شد؛ اما در مقابل ممکن است صدها دعایی که انسان جاهای دیگر بکند و به هر علتی مستجاب نشود. چون دعا کردن با خواست اوست اجابت کردن دعا هم با خواست اوست. چون با خواست اوست و خواست او هم دست خودش است.

در آیه قرآن می‌خوانیم «کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ»[3]؛ خدا در هرروز و هر لحظه شأنی از شئونات دارد؛ البته این یوم نه اینکه ۲۴ساعت باشد، زمان منظور است، حتی اگر زمان کمی باشد می‌شود گفت خدا در هرلحظه‌شانی از شئونات دارد. یک مشیتی دارد. و بنده خدا از مشیت خدا خبر ندارد. لذا همیشه باید مراقب باشد، همیشه خدا را داشته باشد، همیشه حال حضور داشته باشد، همیشه حسن ظن و امید به خدا داشته باشد، در هر حالی، حتی در حال معصیت و حال گناه؛

عجیب است بعضی‌ها را می‌بینی که در معصیت هم نیست که امید به خدا نداشته باشد، در عبادت است، ولی بازهم امید ندارد! امید نداشتن خیلی بد است، که شما اهل سیر و سلوکی و در راه خدا هستی باز هم اظهار نا امیدی می‌کنی. در حالی که گفته‌اند اگر انبیاء را کشته باشی و چه مقدار گناه کرده باشی، بازهم نباید از خدا نا امید باشی.

آن‌وقت یک مشکلی که پیش می‌آید، آدم حالی پیدا می‌کند که خدا چرا دعای من را مستجاب نمی‌کنی و چرا فلان و..؟ آخر اگر بخواهد بدهد می‌دهد او از پدر و مادر مهربان‌تر است، اگر به صلاح انسان باشد می‌دهد، شاید الآن ندهد زمان دیگری به انسان بدهد. چرا انسان باید گمان و ظن را به خدا بد کند؟ چرا باید امید خودش را به خدا ضعیف کند به خاطر خواسته‌هایی که در نظر خودش جولان می‌شود که اگر این‌طور بود بهتر بود؟

شما بهتر می‌دانید یا آن‌کسی که شما را آفریده و شما در این عالم آورده و می‌برد؟! شما که نمی‌توانید برای خدا تعیین تکلیف کنید. مشکل این جاست که بعضی‌ها می‌خواهند برای مرجع تقلید، برای مجتهدی یا عالمی تعیین وظیفه کنند. برای خدا تعیین وظیفه می‌کنند! این خیلی بی‌حیایی و بی‌ادبی و بی‌تربیتی است که آدم بخواهد برای یک بزرگی تعیین وظیفه کند که تو باید این کار را بکنی!

ما در ایامی که با استادمان بودیم اصلاً جرات نمی‌کردیم حرفی بزنیم چیزی بگوییم و می‌گفتیم هرچه کرد، هر چه گفت، این‌که از خود ما به ما مهربان‌تر است، پس چرا ما باید هی نق‌نق بزنیم و گله کنیم و …؛ ما راهمان را می‌رویم؛ امیدواریم که رفقا هم به این اشاراتی که ما کردیم توجه کامل داشته باشند.

***

در آستانه شب جمعه قرار گرفته‌ایم. ایام ماه شعبان دارد رو به ‌زوال می‌رود و شهر الله هم جلو می‌آید. بعضی از علما، ظاهراً ابن طاووس رضوان الله تعالی علیه بوده، ایشان سال را از ماه رمضان شروع می‌کرد. این‌طور است و این ماه بزرگی است که ما در پیش داریم و از خدا بخواهیم که بتوانیم از این ایام ماه مبارک رمضان خوب بهره‌برداریم کنیم.

البته شبهای این ماه در امسال خیلی نسبت به سال‌های پیش کوتاه است و معمولاً این‌طور بوده که بیشتر جلسات و مجالس دعا هم در شب برگزار می‌شود، ولی حالا تا می‌آییم بجنبیم می‌بینیم صبح شده است. لذا چون روزها بلند است، حدود ۱۷ ساعت، باید از روز استفاده بکنیم، به‌روزها بیشتر توجه کنیم و یک مقدار اگر می‌شود از کارمان کم کنیم، استراحت را بیشتر کنیم، اگر در روز خواب سیر کنیم، می‌توانیم همه ماه رمضان را شب بیدار باشیم. این یک توفیقی شده است که شب‌های ماه رمضان را هر شبش بیدار باشیم و احیاء کنیم و نخوابیم. اگر در روز خواب را اشباع کنیم، این قوتی می‌شود برای این که شب‌ها را بیدار باشیم؛ حالا اگر یک ساعت هم خوابیدیم، خوابیدیم.

***

خدایا ما را اهل صوم و روزه واقعی در این ماه قرار بده.

خدایا ما را از مرحومین در ماه رمضان، نه از محرومین قرار بده.

اللهمّ اجْعَلْ مِنَ المَرْحومین وَ لاتَجْعَلنا مِنَ المَحْرومین.

و صلی اللهُ عَلی مُحمّد و آلهالطّاهرین

دریافت فایل صوتی