سالکین راه خدا باید جدیت کنند که عباداتشان از روی نشاط، انبساط خاطر و بهجت قلب باشد و از کسالت در وقت عبادات پرهیز کنند.
در نماز بحث اتصال قلبی به خداست و نماز باید با حال خوش و روحانی ادا شود زیرا خداوند به دل بندگان خود توجه دارد و ناظر این مطلب است که چقدر بندگان او را در دل خود یاد می کنند.
ظاهر اعمال انسان حکایت از باطن او می کند. برخی افراد می خواهند خود را اصلاح کنند ولی فقط اهل تظاهر هستند ولی امام (ره) در این کتاب شریف موضوع بحث را می برند روی سالکینی که شب و روز، هم و غم خود را تکامل روحی و قلبی خود قرار دادهاند.
انسان باید در وقت نماز از خستگی و کسالت به دور باشد و بهترین اوقات خود را به این فریضه الهی اختصاص دهد.
قلب انسان دارای حالات مختلفی از جمله قبض، بسط، صعود، خستگی و … است و سالکینی که دارای استاد و برنامه سیر و سلوک هستند میتوانند بهترین زمان را برای عبادت خود انتخاب کنند.
خود را به نماز اول وقت عادت دهیم و نماز را بر هر کاری مقدم بداریم و صرفا از روی عادت نماز نخوانیم و به خود یادآوری کنیم شاید این آخرین نماز باشد.
انجام عبادات نباید از روی عادت باشد.
اگر انسان نفس را در هنگام خستگی به عبادت مجبور کند آثار سویی همچون تنفر و انزجار از نماز را در پی دارد و ممکن است استمرار آن باعث انصراف کامل از عبادات شود و از چنین نمازی نورانیت قلبی حاصل نمیشود.
عبادت ظاهری باید در قلب شما نقش ببندد و اگر نماز امروز تفاوتی با نماز دیروز نداشته باشد نمیتواند تحولی در ما ایجاد کند.
همه معانی توحیدی و سلوکی در باطن است و اگر به باطن قلب خود توجه نکنیم در مسیر رشد و تعالی قرار نمیگیریم.
نماز اهل نفاق، نماز با کسالت است و چنین فردی متوجه اهداف نماز نیست و اگر انفاقی هم می کند از روی ریا بوده و ارزشی ندارد.
یکی از مواردی که در سیر و سلوک الی الله باید رعایت شود ارفاق به نفس است. منظور دوست داشتن نفس و انجام خواستههای نفسانی نیست؛ بلکه سالک باید در عباداتی مانند روزهداری، تهجد شبانه و … ارفاق به نفس داشته و رعایت بدن را کند.
وقتی نفس و قلب شما نشاط دارد هرچه میتوانید عبادت کنید و یاد خدا را بجا آورید ولی اگر قلب شما فاقد نشاط است به آن فشار نیاورید و آن را رها کنید.
پس ارفاق به بدن یک مسئله لازمی است که اهل سیر و سلوک باید رعایت کنند تا از واجبات خود باز نمانند.
انسان باید برای موفقیت در سلوک اشتغالات بیش از حد خود را کاهش دهد تا با کمی استراحت و خلوت روحی بتواند افکار خود را در معانی بلند توحیدی متمرکز نماید.