اخبار/ بیانات آیت الله کمیلی/ بیانات اخلاقی/ بیانات عرفانی آيت الله كميلي/ شرح ادعیه و احادیث/ شرح درس/ شرح کتاب آداب نماز

10 آذر 1401

کد مطلب : 29894

شرح کتاب آداب نماز- جلسه سی‌ و دوم

نمازگزار باید به آداب ظاهری و باطنی نماز توجه کند

آیت الله کمیلی خراسانی «حفظه الله»: انسان اگر می‌خواهد آرامش، راحتی تام و کامل را در دلش پیدا کند باید سراغ نمازی برود که با توجه و حضور قلب است.

بازدیدها: 30

بسم الله الرحمن الرحیم

دانلود صوت بیانات حضرت آیت الله کمیلی خراسانی در شرح کتاب آداب نماز امام خمینی (جلسه سی و دوم)

مدّت زمان 24:28 دقیقه

تاریخ: 1401/09/06

مکان: مسجد سلماسی قم

22MB- دانلود

جلسه سی و دوم درس اخلاق آیت الله کمیلی پیرامون شرح کتاب آداب نماز حضرت امام خمینی (رضوان الله علیه) روز یک شنبه 1401/09/06 با حضور شاگردان و علاقمندان به معارف الهی در مسجد سلماسی قم برگزار شد.

معنای حیعلات

آیت‌الله کمیلی در ادامه شرح و توضیح آداب معنوی اذان و اقامه به شرح فصل پنجم با موضوع «آداب حیّعلات» پرداخت. حیّعلات جمع کلمه «حیّ علی» است و این کلمه در اذان و اقامه به سه شکل «حیّ علی الصلاة»، «حیّ علی الفلاح» و «حیّ علی خیر العمل» آمده است. نماز یک صورت شرعی و یک صورت معنوی و عرفانی دارد و در این کتاب به جهات معنوی و عرفانی واجبات و مستحبات نماز پرداخته شده است.

اذان و اقامه

استاد حوزه علمیه در شرح و توضیح روایتی از حضرت امام صادق «علیه السلام» در باب اذان و اقامه گفت: «وَ رَوَى عَنْهُ ع عَمَّارٌ السَّابَاطِيُّ أَنَّهُ قَالَ إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاةِ الْفَرِيضَةِ فَأَذِّنْ وَ أَقِمْ وَ افْصِلْ بَيْنَ الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَةِ بِقُعُودٍ أَوْ بِكَلَامٍ أَوْ تَسْبِيحٍ وَ قَالَ سَأَلْتُهُ كَمِ الَّذِي يُجْزِي بَيْنَ الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَةِ مِنَ الْقَوْلِ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ‌«؛ اذان و اقامه را قبل از خواندن فریضه نماز بگویید. بلافاصله بعد از اتمام اذان، اقامه را شروع نکنید؛ بلکه یک وقفه‌ای بیندازید. مثلاً بنشینید و بلند شوید یا یک کلام (مثلاً دعا) یا یک تسبیحی مانند «سبحان الله» بگویید. لذا بین اذان و اقامه یک فاصله‌ای با یک قول، جمله و حرکت ایجاد کنید. حضرت در باب مختصر یا مطول بودن این کلمه می‌فرماید: این فاصله به اندازه گفتن یک «الحمدلله» باشد. البته عده‌ای گفته‌اند که می‌توان بین این دو یک سجده‌ای انجام داد یا یک گام به جلو برداشت و سپس به جای اول برگشت.

ثواب گفتن اذان و اقامه

این فقیه عارف با استناد به روایتی از کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق درباره ثواب مؤذن گفت: «قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ ص لِلْمُؤَذِّنِ فِيمَا بَيْنَ اَلْأَذَانِ وَ اَلْإِقَامَةِ مِثْلُ أَجْرِ اَلشَّهِيدِ اَلْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اَللَّهِ تَعَالَى قَالَ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اَللَّهِ إِنَّهُمْ يَخْتَارُونَ اَلْأَذَانَ وَ اَلْإِقَامَةَ فَقَالَ كَلاَّ إِنَّهُ يَأْتِي عَلَى اَلنَّاسِ زَمَانٌ يَطْرَحُونَ اَلْأَذَانَ عَلَى ضُعَفَائِهِمْ فَتِلْكَ لُحُومٌ حَرَّمَهَا اَللَّهُ عَلَى اَلنَّارِ». کسی که بعد از اذان، اقامه بگوید و به اقامه تنها اکتفا نکند اجرش همانند شهید در خون غلطیده در راه خداست. یعنی این قدر در پیشگاه خدا پاداش، اجر و ثواب دارد. امام علي عليه السلام فرمود: گفتم اي پيامبر خدا اگر مؤذن چنین پاداشی داشته باشد مردم بر سر اذان گفتن جنگ و نزاع کرده و مسابقه می‌دهند. پیامبر فرمود: روزگاری خواهد آمد که دیگر بزرگان امت اذان نخواهند گفت و افراد خاص ضعیفی را برای اذان گفتن انتخاب می‌کنند و این ضعفاء از امت به خاطر اذان گفتن از آتش جهنم محفوظ خواهند ماند.

تفاوت اذان و اقامه

در روایت دیگری حضرت امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرماید: صدای اذان باید نسبت به اقامه بلندتر باشد. انسان باید مراقب اوقات نماز باشد تا اذان و اقامه را در اول وقت بگوید. یکی از تفاوت‌های اذان و اقامه این است که مؤذن باید در فصول اذان صدایش را بکشد و بین فصل‌ها فاصله بیندازد اما اقامه را باید با سرعت گفت و بین فصول آن نباید زیاد فاصله انداخت. در یکی از جلسات به شش تفاوت بین اذان و اقامه پرداخته شد.

نحوه ورود انسان به نماز

آیت الله کمیلی درباره آداب عرفانی و معنوی به نقل از امام راحل گفت: «ادب سالک آن است که قلب و قوای خود را تفهیم کند و قرب حضور را به باطن قلب بفهماند تا خود را برای آن مهیا کند.» انسان برای اینکه خود را مهیای ورود به نماز کند باید با خودش کار کند. در یکی از جلسات گفته شد وضو، گفتن اذان و اقامه، خواندن دعا و شش تکبیر مقدماتی برای ورود به نماز است چون انسان می‌خواهد به ملاقات خداوند تعالی برود. حضرت امام راحل در بخش دیگری می‌فرماید: «آداب صوریه و معنویه را کاملاً مراقبت نماید»؛ یعنی نمازگزار باید به آداب ظاهری و باطنی نماز توجه نماید چون هر دو به هم تعلق دارند.

راهکار رسیدن به کمال مطلق و راحت مطلق

امام راحل در قسمت دیگر می‌فرماید: «سر صلات و نتیجه آن را اجمالاً اعلام کند. به قولی حیّ علی الفلاح و حی علی خیر العمل فطرت را بیدار کند. زیرا که فلاح و رستگاری سعادت مطلقه است»؛ شما باید با این «حیعلات» فطرت و درون خود را آماده، بیدار و آگاه کنید. «حیّ» یعنی به استقبال برو! خود را زنده بدار! و به سوی امری که از بهترین‌ها عمل‌هاست و در آن فلاح و رستگاری است اقبال کن. و در حدیثی آمده است: «أَوَّلُ مَا يُحَاسَبُ اَلْعَبْدُ اَلصَّلاَةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا وَ إِنْ رُدَّتْ رُدَّ مَا سِوَاهَا.» لذا در اینجاست که امام راحل می‌فرماید: فطرت بشر، عاشق سعادت مطلقه است. چون فطرت، کمال‌طلب و راحت‌طلب است؛ و حقیقتِ سعادت، کمال مطلق و راحت مطلق است. لذا انسان اگر می‌خواهد آرامش، راحتی تام و کامل را در دلش پیدا کند باید سراغ نمازی برود که با توجه و حضور قلب است.

چرا در اقامه فصل «قد قامت الصلاة» آمده است؟

این استاد اخلاق به نقل از امام راحل گفت: «این امر در نماز که خیر الاعمال است قلباً و غالباً و ظهوراً و بطوناً حاصل آید»؛ همان‌طور که انسان در نماز جمسش را متوجه حال رکوع، سجود و حرکات می‌کند و به ظاهر توجه می‌کند باید باطن را با ظاهر همراه سازد و دل را در نماز حاضر کند. «چون سالک بدین مقام رسید اعلان حضور می‌دهد: «قد قامت الصلاة»»؛ این جملات پشت سر هم است تا اینکه به قد قامت الصلاة می‌رسید که در اذان نیست. چون وقتی از اذان به آخر اقامه می‌رسید به نماز نزدیک‌تر می‌شوید لذا می‌گویید: «قد قامت الصلاة». پس تمام آن‌ها مقدماتی بوده تا شما آماده شوید و دل را حاضر و آگاه کنید.

نمازگزار چه وقت در دعاهایش مورد اجابت الهی قرار می‌گیرد؟

وی در ادامه گفت: «پس، بايد خود را در حضور مالك الملوك عوالم وجود و سلطان السّلاطين و عظيم مطلق ببيند. و به قلب خود خطرهاى حضور را كه همه‌اش به قصور و تقصير امكانى رجوع كند، بفهماند، و با كمال شرمندگى و خجلت از عدم قيام به امر و قَدَم خوف و رجا وارد شود؛ و وفود به كريم كند و خود را داراى زاد و راحله نبيند و قلب خود را از سلامت تهى بيند و عمل خويش را از حسنات نداند و به پشيزى نشمرد. اگر اين حال در قلبش مستحكم شد، اميد است كه مورد عنايت گردد: «اَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ اِذا دَعاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ»»؛ یعنی باید خود را در حضور خدایی که مالک همه ملک‌ها، پادشاهان و همه عوالم است ببیند.

تفاوت قصور و تقصیر

انسان هر چقدر هم بخواهد حضور را در خود پیدا کند باز می‌بیند از یک جهت قاصر است و دستش نمی‌رسد. قصور با تقصیر فرق دارد. قصور امری است که بدون اختیار شما است یعنی امکانات برای شما فراهم نیست. ولی یک وقت هم می‌بینید که با وجود فراهم بودن امکانات، شما مقصرید و کوتاهی می‌کنید. لذا بیش‌تر آن جنبه تقصیری است که انسان باید خیلی رعایت کند تا یک وقت در پیشگاه خدا مقصر نباشد.

انسان نباید با غفلت و بی‌توجهی وارد نماز شود. بلکه ورودش به نماز باید با حال شرمندگی، قصور و تقصیر باشد و باید به خود بگوید که می‌خواهم به محضر کریم بروم. نباید بگوید که برای خود، زاد و توشه‌ای درست کرده‌ است بلکه بگوید من هیچ چیزی ندارم. این نمازی که با آن مقدمات، اذان، اقامه، مستحبات، مناجات، قنوت، رکوع و سجود طویل یک ساعت طول کشیده نباید به اندازه پشیزی (به اندازه یک پشه) در نظر انسان بیاید و دچار عجب شود.

هرچند بر نمازگزار لازم است که تمام آداب را انجام دهد، ولی اگر انجام داد، نباید به خود ببالد و بگوید: نماز شبی خواندیم! یک سحر خیزی کردیم! یک چنین نماز مغربی خواندیم! این موارد نباید در نظر انسان بیاید. اگر انسان حالتی از خشوع، خضوع، قصور، تقصیر و کوچک شمردن نماز را در پیشگاه خدا داشته باشد آن وقت مشمول آیه «أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ» می‌شود؛ یعنی اگر خود را به حال اضطرار ببیند آن وقت در دعاهایش مورد اجابت الهی قرار می‌گیرد.

روایاتی درباره اهمیت اذان

این استاد اخلاق در باب اهمیت اذان گفت: در کتاب کافی به نقل از شیخ کلینی آمده است: «باسناده عن ابی عبدالله علیه السلام قَالَ: إِذَا أَذَّنْتَ وَ أَقَمْتَ صَلَّى خَلْفَكَ صَفَّانِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ إِذَا أَقَمْتَ صَلَّى خَلْفَكَ صَفٌّ مِنَ الْمَلَائِكَةِ»؛ این روایت نشان می‌دهد چقدر اذان اهمیت دارد. توجه ما به اذان به اندازه اقامه نیست. حضرت امام صادق (علیه‌السلام) می فرماید: هرکس نماز خود را با اذان و اقامه بخواند دو صف از فرشتگان پشت سر او به نماز می‌ایستند. و هرکس نماز خود را با اقامه تنها بخواند فقط یک صف از ملائکه پشت سر او نماز می‌خواند.

در این روایت به «ارض قفراء» اشاره نشده است. به بیابان بی آب و علف، «ارض قفراء» گفته می‌شود. در روایتی آمده است: اگر انسان در «ارض قفراء» بایستد و دست‌های خود را موقع اذان بر روی گوش‌هایش بگذارد و با صدای بلند اذان و اقامه بگوید و سپس نماز بخواند هفتاد هزار ملک پشت سرش به نماز می‌ایستند.

در روایتی که امام راحل (رض) نقل فرموده به طول این صف‌ها اشاره نشده است شاید خیلی طولانی و به همان عدد باشد. در روایت دیگری نیز آمده است: هرکس نماز خود را با اقامه تنها و بدون اذان بخواند فقط دو ملک همراه انسان یعنی ملک عتید و رقیب پشت سر او نماز می‌خواند.

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=29894

مطالب مشابه

انقلاب اسلامی ادامه مهندسی نظام توحید در تمامی ابعاد حیات انسان است.

نقش حرکت های جهادی و مردمی در پاسداشت انقلاب اسلامی

نقش ایام الله دهه فجر در تثبیت مراحل انقلاب اسلامی

مطابقت رفتار، اعمال، گفتار و زندگی با قرآن

تحلیل جامعه شناسی شورش

انسان باید همیشه در حال تفکر، اندیشه و عبرت گرفتن باشد

آغاز ثبت‌ نام درس «خارج فقه و اصول» آیت الله کمیلی خراسانی

برگزاری نشست جامعه‌ شناسی شورش با تکیه بر اغتشاشات اخیر

مهندسی معکوس فتنه

دستورات آیت الله قاضی برای اشهر ثلاثه

نظرات

کلام استاد

کلیپ صوتی

زیارت و دیدار حضرت صاحب الزمان (عج)

ویژه نامه

دستورات آیت الله قاضی برای اشهر ثلاثه

تقویم سلوکی

برای دیدن اعمال ماه رجب کلیک نمایید

* ماه رجب و ماه‌هاى شعبان و رمضان، از ماههاى بسیار پرفضیلت است و از تعبیرات بعضى از روایات برمى آید که ماه رجب در میان این سه ماه، امتیاز خاصّى دارد، تا آن جا که ماه رجب «ماه خدا» نامیده شده و ماه شعبان «ماه پیامبر(ص)» و ماه مبارک رمضان «ماه امّت». *ماه رجب یکى از ماههاى حرام است که آغاز و ادامه جنگ در آن، با دشمنان اسلام حرام مى باشد (مگر جنگ دفاعى)؛ و جنایات نیز در این ماهها (ماههاى حرام)، دیه سنگین ترى دارد. * پیغمبراکرم صلى الله علیه وآله ماه رجب را «ماه اَصَبّ» نامیده اند، زیرا رحمت خدا در این ماه بر امّت فرو مى ریزد. * این ماه آمیخته است با یاد پیامبر اکرم(ص) – (به مناسبت مبعث در بیست و هفتم ماه) و یاد امیر‌مؤمنان(ع)- (به مناسبت میلاد مبارک آن حضرت در سیزدهم ماه) و خاطره شهادت موسى‌بن‌جعفر(ع) (در بیست و پنجم ماه) و روزهاى مهمّ تاریخى دیگر؛ و از این نظر یکى از ماههاى بسیار پرخاطره اسلامى است. * از روایات متعدّدى که درباره روزه هاى ماه رجب – حتّى یک روز از آن – وارد شده، اهمّیّت فوق العاده این ماه و عبادت و خودسازى در آن کاملاً روشن مى گردد، که در این جا به گوشه اى از آن اشاره مى شود: ۱- مرحوم «شیخ صدوق» به سند معتبر از امام صادق علیه السلام نقل مى کند که یکى از یاران آن حضرت(ع) در اواخر ماه رجب خدمتشان رسید، چون نظر مبارک امام(ع) به او افتاد، فرمودند: "آیا در این ماه روزه گرفته اى؟ عرض کرد: نه، فرمودند: آن قدر ثواب از تو فوت شده که اندازه آن را کسى جز خدا نمى داند; این ماهى است که خداوند آن را بر سایر ماهها برترى بخشیده و احترام آن را عظیم شمرده و براى روزه داشتن آن، پاداش هاى مهمّى قرار داده است. آن مرد عرض مى کند: آیا اگر در بقیّه این ماه روزه بدارم، به بخشى از ثواب مى رسم؟ امام(ع) فرمودند: آرى; سپس ثواب هاى مهمّى براى کسى که فقط روز آخر ماه، یا دو روز آخر ماه، یا سه روز آخر ماه را روزه بدارد، بیان فرمودند؛ مانند نجات از سکرات مرگ، عذاب قبر و لغزش بر صراط و شداید قیامت و نایل شدن به برائت و رهایى از آتش دوزخ". ۲-در حدیث دیگرى آمده است: «رجب» نام نهرى است در بهشت، از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر؛ هر کس یک روز از این ماه را روزه بدارد، از آن مى نوشد! ۳- در حدیث دیگرى از رسول خدا صلى الله علیه وآله مى خوانیم: "هر کس یک روز از این ماه را روزه بگیرد، خشنودى عظیم خدا را به دست آورده، خشم الهى از او دور مى شود و درهاى جهنّم به روى او بسته خواهد شد". ۴- هر کس سه روز از این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد، روزه بگیرد، فضیلت بسیار دارد و همچنین در سایر ماههاى حرام. در روایتى از رسول خدا صلى الله علیه وآله آمده است: "هر گاه کسى نتواند در این ماه روزه بگیرد، هر روز صد مرتبه این تسبیحات را بخواند، تا ثواب روزه آن را دریابد: سُبْحانَ الاِْلهِ الْجَلیلِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَنْبَغِى التَّسْبیحُ اِلاَّ لَهُ، سُبْحانَ الاَْعَزِّ الاَْکْرَمِ، سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّهَ وَهُوَ لَهُ اَهْلٌ. منزه است خداى بزرگ، منزه است آن که تنزیه و تسبیح جز براى او شایسته نیست، منزه است خداى برتر و کریمتر، منزه است آن که لباس عزت در بردارد و شایسته آن است. از مجموع احادیث بالا – و دیگر احادیث- به خوبى استفاده مى شود که این ماه، ماه تهذیب نفوس و خودسازى و آغاز یک دوره جدیدِدر ارتقاء کمّی و کیفی سیر و سلوک الى اللّهاست، که از ماه رجب آغاز و به ماه مبارک رمضان منتهى مى شود؛ خوشا به حال آنان که قدر و منزلت این سه ماه را بدانند و از آن بهره کافى بگیرند.

اوّل رجب: مطابق بعضى از روایات، روز ولادت امام محمّد باقرعلیه السلام در سال ۵۷ هجرى قمرى است. دوم رجب: مطابق برخى از روایات روز ولادت امام على النّقى علیه السلام در سال ۲۱۲ هجرى است. سوم رجب: روز شهادت امام على النّقى علیه السلام در سال ۲۵۴ است. دهم رجب: روز ولادت امام محمّد تقى علیه السلام طبق بعضى از روایات است. سیزدهم رجب: روز ولادت امیرمؤمنان على بن ابى طالب علیه السلام است؛ بنا بر مشهور، این مولود عزیزِ جهانِ انسانیّت، ۱۲ سال قبل از بعثتِ رسول خدا صلى الله علیه وآله در داخل خانه کعبه،چشم به جهان گشودند. پانزدهم رجب: مطابق برخى از نقل ها، روز وفات حضرت زینب کبرا علیها السلام است در سال ۶۳ هجرى. هجدهم رجب: روز وفات جناب ابراهیم، فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است. بیست وپنجم رجب: روز شهادت امام موسى بن جعفر علیه السلام در سال ۱۸۳ هجرى است. بیست و ششم رجب: مطابق روایتى، روز وفات حضرت ابوطالب(ع) است. بیست و هفتم رجب: بعثت پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه وآله به نبوّت است.