اخبار/ بیانات آیت الله کمیلی/ بیانات اخلاقی/ بیانات عرفانی آيت الله كميلي/ شرح ادعیه و احادیث/ شرح درس/ شرح کتاب آداب نماز

10 آذر 1401

کد مطلب : 29894

شرح کتاب آداب نماز- جلسه سی‌ و دوم

نمازگزار باید به آداب ظاهری و باطنی نماز توجه کند

آیت الله کمیلی خراسانی «حفظه الله»: انسان اگر می‌خواهد آرامش، راحتی تام و کامل را در دلش پیدا کند باید سراغ نمازی برود که با توجه و حضور قلب است.

بازدیدها: 46

بسم الله الرحمن الرحیم

دانلود صوت بیانات حضرت آیت الله کمیلی خراسانی در شرح کتاب آداب نماز امام خمینی (جلسه سی و دوم)

مدّت زمان 24:28 دقیقه

تاریخ: 1401/09/06

مکان: مسجد سلماسی قم

22MB- دانلود

جلسه سی و دوم درس اخلاق آیت الله کمیلی پیرامون شرح کتاب آداب نماز حضرت امام خمینی (رضوان الله علیه) روز یک شنبه 1401/09/06 با حضور شاگردان و علاقمندان به معارف الهی در مسجد سلماسی قم برگزار شد.

معنای حیعلات

آیت‌الله کمیلی در ادامه شرح و توضیح آداب معنوی اذان و اقامه به شرح فصل پنجم با موضوع «آداب حیّعلات» پرداخت. حیّعلات جمع کلمه «حیّ علی» است و این کلمه در اذان و اقامه به سه شکل «حیّ علی الصلاة»، «حیّ علی الفلاح» و «حیّ علی خیر العمل» آمده است. نماز یک صورت شرعی و یک صورت معنوی و عرفانی دارد و در این کتاب به جهات معنوی و عرفانی واجبات و مستحبات نماز پرداخته شده است.

اذان و اقامه

استاد حوزه علمیه در شرح و توضیح روایتی از حضرت امام صادق «علیه السلام» در باب اذان و اقامه گفت: «وَ رَوَى عَنْهُ ع عَمَّارٌ السَّابَاطِيُّ أَنَّهُ قَالَ إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاةِ الْفَرِيضَةِ فَأَذِّنْ وَ أَقِمْ وَ افْصِلْ بَيْنَ الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَةِ بِقُعُودٍ أَوْ بِكَلَامٍ أَوْ تَسْبِيحٍ وَ قَالَ سَأَلْتُهُ كَمِ الَّذِي يُجْزِي بَيْنَ الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَةِ مِنَ الْقَوْلِ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ‌«؛ اذان و اقامه را قبل از خواندن فریضه نماز بگویید. بلافاصله بعد از اتمام اذان، اقامه را شروع نکنید؛ بلکه یک وقفه‌ای بیندازید. مثلاً بنشینید و بلند شوید یا یک کلام (مثلاً دعا) یا یک تسبیحی مانند «سبحان الله» بگویید. لذا بین اذان و اقامه یک فاصله‌ای با یک قول، جمله و حرکت ایجاد کنید. حضرت در باب مختصر یا مطول بودن این کلمه می‌فرماید: این فاصله به اندازه گفتن یک «الحمدلله» باشد. البته عده‌ای گفته‌اند که می‌توان بین این دو یک سجده‌ای انجام داد یا یک گام به جلو برداشت و سپس به جای اول برگشت.

ثواب گفتن اذان و اقامه

این فقیه عارف با استناد به روایتی از کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق درباره ثواب مؤذن گفت: «قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ ص لِلْمُؤَذِّنِ فِيمَا بَيْنَ اَلْأَذَانِ وَ اَلْإِقَامَةِ مِثْلُ أَجْرِ اَلشَّهِيدِ اَلْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اَللَّهِ تَعَالَى قَالَ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اَللَّهِ إِنَّهُمْ يَخْتَارُونَ اَلْأَذَانَ وَ اَلْإِقَامَةَ فَقَالَ كَلاَّ إِنَّهُ يَأْتِي عَلَى اَلنَّاسِ زَمَانٌ يَطْرَحُونَ اَلْأَذَانَ عَلَى ضُعَفَائِهِمْ فَتِلْكَ لُحُومٌ حَرَّمَهَا اَللَّهُ عَلَى اَلنَّارِ». کسی که بعد از اذان، اقامه بگوید و به اقامه تنها اکتفا نکند اجرش همانند شهید در خون غلطیده در راه خداست. یعنی این قدر در پیشگاه خدا پاداش، اجر و ثواب دارد. امام علي عليه السلام فرمود: گفتم اي پيامبر خدا اگر مؤذن چنین پاداشی داشته باشد مردم بر سر اذان گفتن جنگ و نزاع کرده و مسابقه می‌دهند. پیامبر فرمود: روزگاری خواهد آمد که دیگر بزرگان امت اذان نخواهند گفت و افراد خاص ضعیفی را برای اذان گفتن انتخاب می‌کنند و این ضعفاء از امت به خاطر اذان گفتن از آتش جهنم محفوظ خواهند ماند.

تفاوت اذان و اقامه

در روایت دیگری حضرت امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرماید: صدای اذان باید نسبت به اقامه بلندتر باشد. انسان باید مراقب اوقات نماز باشد تا اذان و اقامه را در اول وقت بگوید. یکی از تفاوت‌های اذان و اقامه این است که مؤذن باید در فصول اذان صدایش را بکشد و بین فصل‌ها فاصله بیندازد اما اقامه را باید با سرعت گفت و بین فصول آن نباید زیاد فاصله انداخت. در یکی از جلسات به شش تفاوت بین اذان و اقامه پرداخته شد.

نحوه ورود انسان به نماز

آیت الله کمیلی درباره آداب عرفانی و معنوی به نقل از امام راحل گفت: «ادب سالک آن است که قلب و قوای خود را تفهیم کند و قرب حضور را به باطن قلب بفهماند تا خود را برای آن مهیا کند.» انسان برای اینکه خود را مهیای ورود به نماز کند باید با خودش کار کند. در یکی از جلسات گفته شد وضو، گفتن اذان و اقامه، خواندن دعا و شش تکبیر مقدماتی برای ورود به نماز است چون انسان می‌خواهد به ملاقات خداوند تعالی برود. حضرت امام راحل در بخش دیگری می‌فرماید: «آداب صوریه و معنویه را کاملاً مراقبت نماید»؛ یعنی نمازگزار باید به آداب ظاهری و باطنی نماز توجه نماید چون هر دو به هم تعلق دارند.

راهکار رسیدن به کمال مطلق و راحت مطلق

امام راحل در قسمت دیگر می‌فرماید: «سر صلات و نتیجه آن را اجمالاً اعلام کند. به قولی حیّ علی الفلاح و حی علی خیر العمل فطرت را بیدار کند. زیرا که فلاح و رستگاری سعادت مطلقه است»؛ شما باید با این «حیعلات» فطرت و درون خود را آماده، بیدار و آگاه کنید. «حیّ» یعنی به استقبال برو! خود را زنده بدار! و به سوی امری که از بهترین‌ها عمل‌هاست و در آن فلاح و رستگاری است اقبال کن. و در حدیثی آمده است: «أَوَّلُ مَا يُحَاسَبُ اَلْعَبْدُ اَلصَّلاَةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا وَ إِنْ رُدَّتْ رُدَّ مَا سِوَاهَا.» لذا در اینجاست که امام راحل می‌فرماید: فطرت بشر، عاشق سعادت مطلقه است. چون فطرت، کمال‌طلب و راحت‌طلب است؛ و حقیقتِ سعادت، کمال مطلق و راحت مطلق است. لذا انسان اگر می‌خواهد آرامش، راحتی تام و کامل را در دلش پیدا کند باید سراغ نمازی برود که با توجه و حضور قلب است.

چرا در اقامه فصل «قد قامت الصلاة» آمده است؟

این استاد اخلاق به نقل از امام راحل گفت: «این امر در نماز که خیر الاعمال است قلباً و غالباً و ظهوراً و بطوناً حاصل آید»؛ همان‌طور که انسان در نماز جمسش را متوجه حال رکوع، سجود و حرکات می‌کند و به ظاهر توجه می‌کند باید باطن را با ظاهر همراه سازد و دل را در نماز حاضر کند. «چون سالک بدین مقام رسید اعلان حضور می‌دهد: «قد قامت الصلاة»»؛ این جملات پشت سر هم است تا اینکه به قد قامت الصلاة می‌رسید که در اذان نیست. چون وقتی از اذان به آخر اقامه می‌رسید به نماز نزدیک‌تر می‌شوید لذا می‌گویید: «قد قامت الصلاة». پس تمام آن‌ها مقدماتی بوده تا شما آماده شوید و دل را حاضر و آگاه کنید.

نمازگزار چه وقت در دعاهایش مورد اجابت الهی قرار می‌گیرد؟

وی در ادامه گفت: «پس، بايد خود را در حضور مالك الملوك عوالم وجود و سلطان السّلاطين و عظيم مطلق ببيند. و به قلب خود خطرهاى حضور را كه همه‌اش به قصور و تقصير امكانى رجوع كند، بفهماند، و با كمال شرمندگى و خجلت از عدم قيام به امر و قَدَم خوف و رجا وارد شود؛ و وفود به كريم كند و خود را داراى زاد و راحله نبيند و قلب خود را از سلامت تهى بيند و عمل خويش را از حسنات نداند و به پشيزى نشمرد. اگر اين حال در قلبش مستحكم شد، اميد است كه مورد عنايت گردد: «اَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ اِذا دَعاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ»»؛ یعنی باید خود را در حضور خدایی که مالک همه ملک‌ها، پادشاهان و همه عوالم است ببیند.

تفاوت قصور و تقصیر

انسان هر چقدر هم بخواهد حضور را در خود پیدا کند باز می‌بیند از یک جهت قاصر است و دستش نمی‌رسد. قصور با تقصیر فرق دارد. قصور امری است که بدون اختیار شما است یعنی امکانات برای شما فراهم نیست. ولی یک وقت هم می‌بینید که با وجود فراهم بودن امکانات، شما مقصرید و کوتاهی می‌کنید. لذا بیش‌تر آن جنبه تقصیری است که انسان باید خیلی رعایت کند تا یک وقت در پیشگاه خدا مقصر نباشد.

انسان نباید با غفلت و بی‌توجهی وارد نماز شود. بلکه ورودش به نماز باید با حال شرمندگی، قصور و تقصیر باشد و باید به خود بگوید که می‌خواهم به محضر کریم بروم. نباید بگوید که برای خود، زاد و توشه‌ای درست کرده‌ است بلکه بگوید من هیچ چیزی ندارم. این نمازی که با آن مقدمات، اذان، اقامه، مستحبات، مناجات، قنوت، رکوع و سجود طویل یک ساعت طول کشیده نباید به اندازه پشیزی (به اندازه یک پشه) در نظر انسان بیاید و دچار عجب شود.

هرچند بر نمازگزار لازم است که تمام آداب را انجام دهد، ولی اگر انجام داد، نباید به خود ببالد و بگوید: نماز شبی خواندیم! یک سحر خیزی کردیم! یک چنین نماز مغربی خواندیم! این موارد نباید در نظر انسان بیاید. اگر انسان حالتی از خشوع، خضوع، قصور، تقصیر و کوچک شمردن نماز را در پیشگاه خدا داشته باشد آن وقت مشمول آیه «أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ» می‌شود؛ یعنی اگر خود را به حال اضطرار ببیند آن وقت در دعاهایش مورد اجابت الهی قرار می‌گیرد.

روایاتی درباره اهمیت اذان

این استاد اخلاق در باب اهمیت اذان گفت: در کتاب کافی به نقل از شیخ کلینی آمده است: «باسناده عن ابی عبدالله علیه السلام قَالَ: إِذَا أَذَّنْتَ وَ أَقَمْتَ صَلَّى خَلْفَكَ صَفَّانِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ إِذَا أَقَمْتَ صَلَّى خَلْفَكَ صَفٌّ مِنَ الْمَلَائِكَةِ»؛ این روایت نشان می‌دهد چقدر اذان اهمیت دارد. توجه ما به اذان به اندازه اقامه نیست. حضرت امام صادق (علیه‌السلام) می فرماید: هرکس نماز خود را با اذان و اقامه بخواند دو صف از فرشتگان پشت سر او به نماز می‌ایستند. و هرکس نماز خود را با اقامه تنها بخواند فقط یک صف از ملائکه پشت سر او نماز می‌خواند.

در این روایت به «ارض قفراء» اشاره نشده است. به بیابان بی آب و علف، «ارض قفراء» گفته می‌شود. در روایتی آمده است: اگر انسان در «ارض قفراء» بایستد و دست‌های خود را موقع اذان بر روی گوش‌هایش بگذارد و با صدای بلند اذان و اقامه بگوید و سپس نماز بخواند هفتاد هزار ملک پشت سرش به نماز می‌ایستند.

در روایتی که امام راحل (رض) نقل فرموده به طول این صف‌ها اشاره نشده است شاید خیلی طولانی و به همان عدد باشد. در روایت دیگری نیز آمده است: هرکس نماز خود را با اقامه تنها و بدون اذان بخواند فقط دو ملک همراه انسان یعنی ملک عتید و رقیب پشت سر او نماز می‌خواند.

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=29894

مطالب مشابه

مجموعه سخنرانی‌های آیت الله کمیلی خراسانی «حفظه الله» در ماه ذی القعده

ایمان به غیب از شروط هدایتگری قرآن است

نشست معرفی و بررسی کتاب اخلاق اهل بیتی

معرفی کتاب مطلع معرفت نفس

اطلاع‌ رسانی بازدید استاد کمیلی از نمایشگاه کتاب

نشر انوار توحید در سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران

افراد در همین دنیا می‌توانند خود را به لحاظ روحی پرورش دهند.

نشست سقط جنین

حضور انتشارات انوار توحید در نمایشگاه مجازی کتاب تهران

شرح برخی روایات اخلاقی از اهل بیت علیهم السلام

نظرات

کلام استاد

کلیپ صوتی

زیارت و دیدار حضرت صاحب الزمان (عج)

ویژه نامه

مجموعه سخنرانی‌های آیت الله کمیلی خراسانی «حفظه الله» در ماه ذی القعده

تقویم سلوکی

اعمال ماه ذی القعده

مناسبات ماه ذی القعده

ماه ذى القعده ، نخستین ماه ازماههاى حرام است که در آنها جنگ، حتّى با دشمنان اسلام حرام است; مگر این که جنگ برمسلمین تحمیل شود (سه ماه دیگر از ماههاى حرام، ذى الحجّه، محرّم و رجب است) آتش بس در این چهار ماه وسیله اى براى آرامش جامعه و توفیق براى حجّ وعبادت، حلّ مشکلات اقتصادى و بازنگرى در امر جنگ و یافتن نقطه پایان براى آن و سپس مرهم نهادن بر زخم هاى جانکاه ناشى از آن است. ماهى است که زوّار خانه خدا از اطراف و اکنافِ جهان به سوى خانه خدا حرکت مى کنند، گروهى به مدینه مى روند و قبر پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و قبور ائمّه هدى(علیهم السلام) را زیارت مى کنند و آثار تاریخى که در جاى جاى این خاستگاه اسلامى وجود دارد را مى بینند و غرق لذّات روحانى مى شوند (هرچند نابخردان و جاهلان، بسیارى از این آثار عظیم و گرانقدر را از میان برده اند) گروه دیگرى راهى مکّه مى شوند و با انجام مناسک «عمره تمتّع» در انتظار مراسم بزرگ عبادى سیاسى حج مى نشینند و با طواف کعبه و شرکت درصفوف پرشکوه جماعت، روح و جانشان را تازه مى کنند . سیّد بن طاووس در فضیلت این ماه مى گوید: «ماه ذى القعده ماهى است که به هنگام شدّت و گرفتارى، زمان خوبى براى دعاست، و براى رفع ظلم و ستم و دعا بر ضد ظالم مؤثّر است. همچنین مى گوید: «این ماه «ماه اجابت دعاها» نامیده شده است; لذا باید اوقاتش را غنیمت شمرد و در آن روزه حاجت گرفت.