بند 39ـ از ادعیه‌ی حضرات معصومین(علهیم السلام) در قنوت

بسم الله الرّحمن الرّحیم

الحَمدُلله ربِّ العالَمین و صَلّی اللهُ علی مُحمّد و آله الطّاهِرین

بند سی‌ و نهم- فصل دوم- از کتاب شریف المطالب السلوکیه(۱)

شرح درس: مِن أدعیتهم (علیهم السلام) فی القنوت: از ادعیه‌ی حضرات معصومین(علیهم السلام) در قنوت

توسط: استاد معظم حضرت آیت الله کمیلی خراسانی‌سلمه الله

شرح درس

در این صفحه دو مطلب مربوط به دو دعا آمده است؛ همان طور که قبلا گفتیم ادعیه اهل بیت (علیهم السلام) متضمن معارف ملکوتی و توحیدی است، چون یک ولی خدا و یک امام معصوم وقتی با خدا سخن می‌ گوید، مطالبش از علم لدنی هست و از آنجا که معصومین(علیهم السلام) علمشان، علم لدنی است، هر سخنی بگویند ترشح از آن علوم خداداده و موهبت‌ های روحی آن‌هاست؛ آن حضرات می‌ دانند چگونه با خدا صحبت کنند و چه مطالبی را بازگو کنند، لذا لازم است به این فرمایشات و ادعیه توجه کنیم،چون مجموعه ای از معارف هستند.

دعای اولی که امروز قرائت می کنیم هر چند که فشرده و مختصر است و بیش از سه سطر نیست اما این دعا هم از علامه حسن زاده آملی در بعضی از مولفاتش آورده و هم ما این دعا را در آن اوقاتی که صدیق معظم مرحوم علامه طهرانی(ره) در قید حیات بودند و گاهی اوقات به نماز جماعت پشت سر ایشان موفق می‌ شدیم، در قنوت نمازشان تلاوت می‌ کردند؛ این دعا معمولا در قنوت گفته می‌ شود، ولی در غیر قنوت هم بنده و سالک راه خدا می‌ تواند آن را قرائت کند.

«اللَّهُمَّ کُن وَجهی فی کُلِّ وَجه، وَ مَقصدی فی کُلِّ قَصد، وَ غایَتی فی کُلِّ سَعی، وَ مَلجَأی و مَلاذی فی کُلِّ شِدَّه وَ هُم، وَ وَکیلی فی کُلِّ أمر، وَ تَوَلَّنی تَوَلّی عِنایَهٍ وَ مُحَبه

فی کُلِّ حال»؛

ترجمه: بار پروردگارا در هر جهتی تو جهت من باش و در هر مقصدی تو مقصد من باش، در هر سعی و تلاشی تو هدف من باش و در هر سختی و ناراحتی تو ملجاء و پناه من باش و در هر امری خودت وکیل من باش، و از روی عنایت و محبت سرپرستی مرا در هر حال بپذیر.

معارفی که از این دعای توحیدی به دست می‌ آید این‌که: از این دعا تنها مسئله «وحدت و توحید» را می‌ توانیم استنتاج کنیم، چون معصومی که دارای علم توحید است این‌گونه به ما می‌ آموزد که برای همه بندگان و سالکان راه حق مقصد، هدف، غایت، جهت، ملجاء، پناه، وکیل، ولی و مورد محبت و عنایت، تنها و تنها باید «خداوند» باشد. اما مشکل همین جاست که وقتی توجه سالک در یک‌جا منحصر نباشد و توجه او توجهی باشد که پراکنده و قابل تقسیم است، به نحوی که گاهی به «خدا» توجه می‌ کند، گاهی به ثروت و مال! گاهی به دیگران، گاهی به پدر و مادر و ارحامی که چه بسا مورد تعلق و انس او هستند؛ لذا همین انس باعث شده که توجه سالک را اینجا و آنجا ببرد. در حالی که باید به یاد بیاوریم:

یَوْمَ یَفِرُّالْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ؛ وَأُمِّهِ وَأَبِیهِ؛ وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ؛ لِکُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ؛(۲)

روزى که آدمى ازبرادرش؛ و ازمادرش وپدرش؛ و از همسرش و پسرانش می‌ گریزد؛ درآن روز هرکسى از آنان را کارى است که او رابه خود مشغول می‌‏ دارد!

تا ما قلب را «یک رو» نکنیم، قلب را منحصر در «یک نیرو» نکنیم، این مشکل تفرق را خواهیم داشت. ما نگفتیم توجه و دوست داشتن به ارحام ، به عیال و به فرزند نداشته باشیم، اما سوال این است که محبوب حقیقی و مطلوب حقیقی کیست؟ اگر شما این مواردی که نام بردیم را در راه محبت خدا قرار بدهید، هیچ مشکلی ندارد، اگر شما این‌ ها را مظهر محبت خدا بدانید، مهربانی پدر و مادر را از مهربانی خدا بدانید و مهربانی عیال را از مهربانی خدا بدانید و همین طور مهربانی‌های دیگر را…؛ این‌جا هیچ اشکالی به‌ وجود نمی‌ آید؛ اشکال آن‌ جاست که ما می‌ خواهیم هم خدا را داشته باشیم و هم خرما را!!‌ این نمی‌ شود و نخواهد شد؛

البته اگر ما جهت را، هدف را «او» قرار بدهیم و بعد این مواردی را که نام بردیم در طول «او»، نه در عرض «او» قرار دهیم، مشکلی نخواهد داشت؛ ولی گاهی اوقات در زندگی ما این‌ ها می‌آیند در عرض «او» قرار می‌ گیرند و هیچ ارزشی هم ندارند که بخواهند در مقابل خدای حنان و منان، رحمن و رحیم و خداوند قدرتمند و نیرومند قرار گیرند؛ آیا چه قدرت و محبّتی می‌ تواند در مقابل قدرت و محبّت «او» سر بلند کند؟! در حالی‌ که ما یقین داریم و به ضرس قاطع می‌ گوییم که همه قدرت‌ ها و محبّت‌ ها از قدرت و محبّت «او» گرفته شده است؛ دانش‌ ها همه از دانش «او» گرفته شده است و همه چیز از جانب «او» است.

بنابراین هیچ جای تردید و شبهه‌ ای نیست؛ لذا این دعا شما را به این معنایی که گفتیم سوق می‌ دهد و در آخر دعا هم می‌ فرماید:

«تَوَلَّنی تَوَلّی عِنایَهٍ وَ مُحَبهٍ فی کُلِّ حال»؛ از روی عنایت و محبت سرپرستی مرا در هر حال بپذیر.

این جمله عجیبی است و نتیجه‌ی بسیار موثر و مفیدی را به دست ما می‌ دهد؛ برای زندگی ما، برای آینده ما، برای تمام لحظات عمر ما کارگشا است. ببینید حضرت چه می‌ فرماید: می‌ فرمایند: تَوَلَّنی تَوَلّی عِنایَه وَ مُحَبّه؛

این که شما این محبت الهی را درباره خودت درک کنی و بدانی که یک خدای مهربان و محبوبی داری که تو را به خودت واگذار نکرده، تو را تنها رها نکرده و در هر حالی با شما است، ولی این حجاب غفلت مانع است که پشت پرده را ببنیم؛ حجاب آمده، آن هم یک حجاب بسیار غلیظ و آن‌ چنان جلوی چشم باطن ما را گرفته که پشت پرده را نمی‌ بینیم! آن دستی که در پشت در کار است را نمی‌ بینیم!

لذا شما آمدی دراین دعا از خدا می‌ خواهی که خدایا عنایتی فرما تا من بتوانم عنایت‌ ها و محبت‌ های تو را در مورد خودم درک کنم؛ می‌ خواهم آن‌ها را ببینم و آن هم نه فقط در نماز و نه فقط در جلسه و نه فقط در حرم ائمه معصومین (علیهم السلام)، بلکه می‌ خواهم در محل کارم، وقتی که با مردم سروکار دارم و… فقط تو را ببینم و مردم را نبینم.

حالا این دعا دارای مضامین عالی است که می گوییم:

تَوَلّنی: می‌ خواهم سرپرستی مرا و ولایت من تنها در دست «تو» باشد؛ آن‌ هم نه ولایت خشن! بلکه ولایت با لطف و با محبت؛ چون بعضی وقت‌ ها خدا روی بندگانش ولایت دارد، ولی آن‌ها را در وادی «خوف» می‌ اندازد و دیگر آن مهربانی که باید احساس کنند، دیگر احساس نمی‌ شود! در قبض و خوف و این‌ طور مسائل افتاده و حالا می‌‌ خواهد سر بلند کند و از این چاه قبض و خوف بیرون بیاید و در وادی محبت و عشق بیاید، ولی می‌ بینی که مشکل دارد.

اما وقتی ما این دعا را بخوانیم و از خدا بخواهیم که خدایا آن «محبت» و «عشقت» را به ما هم نشان بده که ما همیشه خوفی نباشیم، همیشه در حال ترس و بیم نباشیم. البته برای اولِ کار، ترس و بیم خیلی خوب است، برای این‌ که نفس ریاضت پیدا کند، این نفس ذوب بشود، این نفس از آن اماره گری و الوهیتش، فرعونیتش پایین بیاید و در محضر پروردگار عالم ذلیل و خوار بشود.

اما اگر کسی با نفسش کار کرد و نفسش را ریاضت داد، باید در وادی محبت برود، باید پایش را در وادی محبت بیندازد. اما بعضی‌ها می‌ آیند از همان اول می‌خواهند سالک و شاگرد را فقط با محبت پرورش دهند!؛ یا مثل آن‌ هایی که می‌ آیند و شاگرد را کرامتی بالا می‌ آورند! نه آن هایی که کرامتی برخورد می‌ کنند کارشان درست است و نه آن‌ هایی که فقط محبتی هستند و از همان اول سیر و سلوک می‌ خواهند آن محبت را تزریق کنند. در حالی که نفس سالک کجا می‌ تواند ریاضت پیدا کند و از اماره گری نفس بیرون بیاید؟!

لذا در اوایل سلوک لازم است که سالکانی که در دسترس دارند، یک صبح بین الطلوعینی بروند در قبرستان‌های بهشت زهرا (سلام الله علیها) و در آن قبر های کنده و آماده برای دفن بخوابند! البته سالک باید تنها برود، برود در تابوت، در قبر بخوابد. برود در بهشت زهرا (س) پشت شیشه غسالخانه بایستد، مرده‌ها را ببیند. به هرحال باید نفس را ریاضت داد و گرنه چطوری سر از محبت خدا در می‌آورد؟! این محبّت کاذب است. آن محبّتی که می‌گویند (که بدون ریاضت و تزکیه نفس است) کاذب است و ما نمی پذیریم این محبت را و قبول نداریم.

و لذا می بینیم که (بسیاری از) آن‌ هایی که اسمشان محبتی است و داد از محبت می‌ زنند، خیلی از خلاف‌ ها را انجام می‌ دهند، خیلی از گناهان را می‌ کنند و خیلی از خطا ها را دارند و شعار «محبت» هم می‌ دهند؛ این که درست نمی شود.

بنابراین هم باید«خوف» داشت هم «رجا» ؛ و با این «دو بال» باید جلو برویم و پیشرفت کنیم.

***

و صلّی اللهُ عَلی محمدٍ و آله الطّاهرین

دریافت فایل صوتی

alt

———————————————————————-

۱- بیانات حضرت استاد آیت الله کمیلی در تاریخ: ۱۳۹۳/۰۱/۲۱؛ مطابق با ۱۰جمادی الثانی ۱۴۳۵

۲- سوره عبس؛ آیات ۳۴ تا ۳۷

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=920