آرشیو/ رجب

19 فروردین 1395

کد مطلب : 945

اعمال عبادی ماه رجب

بازدیدها: 1185

بسم الله الرحمن الرحیم

الف) اعمال مشترک ماه رجب

این اعمال که مخصوص روز معیّنى نیست، بلکه در تمام ماه انجام مى‌شود، بسیار است، از جمله:

۱ـ در تمام ماه رجب، این دعا را بخواند:

یا مَنْ یَمْلِکُ حَوآئِجَ السّآئِلینَ، ویَعْلَمُ ضَمیرَ الصّامِتینَ، لِکُلِّ مَسْئَلَه

اى که مالک حاجات خواستارانى و اى که نهاد خاموشان دانى براى هر خواسته اى

مِنْکَ سَمْعٌ حاضِرٌ، وَجَوابٌ عَتیدٌ، اَللّـهُمَّ وَمَواعیدُکَ الصّادِقَهُ، واَیادیکَ

از جانب تو گوشى شنوا و پاسخى آماده است خدایا به حق وعده هاى راستت و نعمتهاى

الفاضِلَهُ، وَ رَحْمَتُکَ الواسِعَهُ، فَاَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ

بسیار و رحمت وسیعت از تو خواهم که درود فرستى بر محمّد و آل

مُحَمَّد، واَنْ تَقْضِىَ حَوائِجى لِلدُّنْیا وَالاْخِرَهِ، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.

محمّد و حوایج دنیا و آخرتم را برآورى که براستى تو بر هر چیز توانایى.

۲ـ بخواند دعایى را که امام صادق علیه السلام در هر روز از ماه رجب آن را مى خواندند:

خابَ الوافِدُونَ عَلى غَیْرِکَ، وَخَسِرَ المُتَعَرِّضُونَ اِلاَّ لَکَ، وَضاعَ

نومید شدند آنان که بر دیگرى جز تو وارد شدند و زیانکار شدند کسانى که به غیر از تو رو کردند و تباه گشتند

المُلِمُّونَ اِلاَّ بِکَ، وَاَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ اِلاَّ مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ، بابُکَ مَفْتُوحٌ

آنان که جز به درگاه تو فرود آمدند و گرفتار قحطى شدند کسانى که جز از فضل تو پوییدند در خانه ات به روى

لِلرّاغِبینَ، وَخَیْرُکَ مَبْذُولٌ لِلطّالِبینَ، وَ فَضْلُکَ مُباحٌ لِلسّآئِلینَ، وَ نَیْلُکَ

مشتاقان باز و خیر و نیکیت به خواستاران عطا شده و فضل و بخششت براى خواهندگان مباح و آزاد است

مُتاحٌ لِلاْمِلینَ، وَ رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصاکَ، وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ

عطایت براى آرزومندان مهیاست و روزیت حتى براى کسانى که نافرمانیت کنند گسترده است و بردباریت حتى در مورد آن که

ناواکَ، عادَتُکَ الاِْحْسانُ اِلَى الْمُسیئینَ، وَ سَبیلُکَ الإِبْقآءُ عَلَى

به دشمنیت برخاسته شامل است شیوه ات نیکى به بدکاران است و راه و رسمت

الْمُعْتَدینَ، اَللّـهُمَّ فَاهْدِنى هُدَى الْمُهْتَدینَ، وَ ارْزُقْنِى اجْتِهادَ

زندگى دادن به سرکشان است خدایا پس مرا به راه راه یافتگان رهبرى کن و کوشش

الْمُجْتَهِدینَ، وَ لا تَجْعَلْنى مِنَ الْغافِلینَ الْمُبْعَدینَ، وَ اغْفِرْ لى یَوْمَ الدّینِ.

کوشایان را روزیم کن و قرارم مده از بى خبران دور شده از دربارت و در روز جزا گناهم بیامرز.

۳ـ شیخ در «مصباح» از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که آن حضرت(ع) فرمودند: در ماه رجب این دعا را بخوان:

اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ صَبْرَ الشّاکِرینَ لَکَ، وَعَمَلَ الْخائِفینَ مِنْکَ، وَیَقینَ

خدایا از تو خواهم شکیبایى سپاسگزارانت را و کردار ترسانندگانت را و یقین

الْعابِدینَ لَکَ، اَللّـهُمَّ اَنْتَ الْعَلِىُّ الْعَظیمُ، وَاَنـَا عَبْدُکَ الْبآئِسُ الْفَقیرُ، اَنْتَ

پرستندگانت را خدایا تو والا و بزرگى و من بنده مستمند بى نواى توام تویى

الْغَنِىُّ الْحَمیدُ، وَاَنـَا الْعَبْدُ الذَّلیلُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ، وَاْمْنُنْ

بى نیاز ستوده و منم بنده خوار درگاه خدایا درود فرست بر محمّد و آلش و منت نِه

بِغِناکَ عَلى فَقْرى، وَبِحِلْمِکَ عَلى جَهْلى، وَبِقُوَّتِکَ عَلى ضَعْفى، یا قَوِىُّ

بوسیله توانگریت بر فقر و نداریم و به بردباریت بر نادانیم و به نیرویت بر ناتوانیم اى نیرومند و

یا عَزیزُ، اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ الاَْوصیآءِ الْمَرْضیِّینَ، وَاکْفِنى ما

اى با عزت خدایا درود فرست بر محمّد و آل او آن اوصیاى پسندیده و کفایت کن آنچه

اَهَمَّنى مِنْ اَمْرِ الدُّنْیا وَالآخِرَهِ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمیـنَ.

از کار دنیا و آخرتم که مرا به اندوه انداخته اى مهربانترین مهربانان.

۴ـ «سیّد بن طاووس» از محمّد بن ذکوان روایت کرده است، که به امام صادق علیه السلام عرض کردم: این ماه، ماه رجب است، به من دعایى بیاموز که خداوند متعال مرا با آن منفعت بخشد!
امام(ع) فرمودند: بنویس “بسم الله الرّحمن الرّحیم” و بگو در هر شب و روز از ماه رجب، پس از هر نماز:

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

به نام خداوند بخشنده مهربان

یا مَنْ اَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْر، وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ، یا مَنْ یُعْطِى

اى که براى هر خیرى به او امید دارم و از خشمش در هر شرى ایمنى جویم اى که مى دهد (عطاى)

الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ، یا مَنْ یُعْطى مَنْ سَئَلَهُ، یا مَنْ یُعْطى مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ وَمَنْ لَمْ

بسیار در برابر (طاعت) اندک اى که عطا کنى به هرکه از تو خواهد اى که عطا کنى به کسى که از تو نخواهد و نه تو

یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَهً، اَعْطِنى بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ، جَمیعَ خَیْرِ الدُّنْیا

را بشناسد از روى نعمت بخشى و مهرورزى عطا کن به من به خاطر درخواستى که از تو کردم همه خوبى دنیا

وَجَمیعَ خَیْرِ الاْخِرَهِ، وَ اصْرِفْ عَنّى بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ، جَمیعَ شَرِّ الدُّنْیا

و همه خوبى و خیر آخرت را و بگردان از من به خاطر همان درخواستى که از تو کردم همه شر دنیا

وَ شَرِّ الاْخِرَهِ، فَاِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوص ما اَعْطَیْتَ، وَ زِدْنى مِنْ فَضْلِکَ یا کَریمُ.

و شر آخرت را زیرا آنچه تو دهى چیزى کم ندارد (یا کم نیاید) و بیفزا بر من از فضلت اى بزرگوار.

سپس آن حضرت(ع)، محاسن شریف خود را با دست چپ خود گرفتند و در حالى که انگشت سبّابه دستِ راستِ خود را حرکت داده، با حالت تضرّع و التجا این دعا را خواندند:

یاذَا الْجَلالِ وَالاِْکْرامِ،یاذَا النَّعْمآءِ وَالْجُودِ،یاذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، حَرِّمْ شَیْبَتى عَلَى النّارِ.

اى صاحب جلالت و بزرگوارى اى صاحب نعمت و جود اى صاحب بخشش و عطا حرام کن محاسنم را بر آتش دوزخ.

۵- رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: هر کس در ماه رجب صد مرتبه بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لا إلهَ إِلاّ هُوَ، وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ و در پایان صدقه اى بدهد، خداوند کارش را به رحمت و مغفرت پایان دهد و هر کس چهارصد مرتبه آن را بگوید فضیلت شهیدان را دارد.

۶- همچنین رسول خدا(ص) فرمودند: کسى که در ماه رجب هزار مرتبه «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه» بگوید، خداوند براى او حسنات فراوانى مى نویسد.

۷- در روایتى آمده است: «هر کس در ماه رجب، در وقت صبح، هفتاد مرتبه و شبانگاه نیز هفتاد مرتبه بگوید: «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ أَتُوبُ اِلَیْهِ» و پس از آن، دستها را بلند کند و بگوید:

«أَللّهُمَّ اغْفِرْ لی وَ تُبْ عَلَىَّ» اگر در همان ماه رجب بمیرد، خداوند از او راضى خواهد بود»

۸- در طول این ماه هزار مرتبه بگوید: «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ ذَاالْجَلالِ وَ الاْکْرامِ مِنْ جَمیعِ الذُّنُوبِ وَالاْثامِ» تا خداوند رحمان وى را بیامرزد.

۹- «سیّد بن طاووس» در «اقبال» فضیلت فراوانى براى خواندن سوره «قل هو اللّه احد»در ماه رجب نقل کرده است، از جمله از رسول خدا(ص) روایت کرده اند: هر کس با نیّت پاک در ماه رجب، ده هزار مرتبه سوره«قل هو اللّه احد» را بخواند، وارد عرصه قیامت شود در حالى که از گناه پاک باشد مانند روزى که از مادر متولّد شده است، و هفتاد فرشته به استقبال او مى آیند و به وى بشارت بهشت را مى دهند. همچنین آن حضرت(ص) براى هزار بار خواندن سوره«قل هو اللّه احد» در این ماه و حتّى صد بار نیز پاداش زیادى ذکر کردند.

۱۰- در روایتى از رسول خدا(ص) نقل شده است که آن حضرت فرمودند: «هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد، و چهار رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت با یک سلام) و در رکعت اوّل صد مرتبه «آیه الکرسى» بخواند و در رکعت دوم، دویست مرتبه «قل هو اللّه احد»، پیش از مردن جاى خود را در بهشت مى بیند و یا دیگرى جاى او را ببیند (و براى او توصیف کند)».

۱۱- در طول ماه رجب شصت رکعت نماز بجا آورد به این نحو که: در هر شب از این ماه، دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت، یک مرتبه «حمد» و سه مرتبه «قل یا ایّها الکافرون» و یک مرتبه «قل هو اللّه احد» بخواند و پس از سلام نماز، دستها را بلند کند و بگوید:

لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیى

معبودى نیست جز خداى یگانه اى که شریک ندارد خاص اوست فرمانروایى و مخصوص اوست ستایش زنده کند

وَیُمیتُ، وَهُوَ حَىٌّ لایَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، وَاِلَیْهِ

ومى میراند و اوست زنده اى که نمیرد هر چه خیر است بدست اوست و او بر هر چیز تواناست و بسوى اوست

الْمَصیرُ، وَلا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ، اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى

بازگشت و جنبش و نیرویى نیست مگر بوسیله خداى برتر و بزرگ خدایا درود فرست بر

مُحَمَّد النَّبِىِّ الاُْمِّىِّ وَ آلِهِ.

محمّد پیامبر امّى (درس نخوانده) و بر آلش.

و آنگاه دست ها را به صورت خود بکشد.

رسول خدا(ص) فرمودند: «هر کس این عمل را به جا آورد، خداوند دعایش را مستجاب گرداند…».

۱۲- مرحوم «علاّمه مجلسى» در «زاد المعاد» روایتى را از امیر مؤمنان على علیه السلام از رسول خدا صلى الله علیه وآله نقل کرده است که آن حضرت فرمودند: “هر کس در هر شب و یا در هر روز از ماههاى رجب، شعبان و رمضان سوره «حمد»، «آیه الکرسى»و سوره هاى «قل یا ایّها الکافرون»، «قل هو اللّه احد»، «قل اعوذ برب الفلق»و «قل اعوذ برب النّاس»را سه مرتبه بخواند و سه مرتبه بگوید:

«سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَکْبَرُ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إلاَّ بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ» و سه مرتبه بگوید:

«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد» و سه مرتبه بگوید: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ» و چهارصد مرتبه بگوید: «اَسْتَغفِرُ اللّهَ وَ أَتُوبُ إلَیْهِ» خداوند گناهانش را بیامرزد (هر چند زیاد باشد) سپس در ادامه فرمودند: اگر کسى در مدّت عمرش یک بار این عمل را بجا آورد، خداوند در برابر هر حرفى پاداش فراوانى به وى عطا کند”

***

۱۳- لیله الرّغائب: اوّلین شب جمعه ماه رجب را «لیله الرّغائب» گویند؛ رسول خدا(ص) در روایتى که فضیلت ماه رجب را بیان مى کرد فرمودند: «از اوّلین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید که فرشتگان آن را «لیله الرّغائب» نامیدند».

آنگاه رسول خدا(ص) اعمالى را براى آن شب به این کیفیّت بیان فرمودند: «روز پنج شنبه اوّل ماه را روزه مى گیرى، چون شب جمعه فرا رسید، میان نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز مى گذارى (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت از آن، یک مرتبه سوره «حمد»و سه مرتبه «إنّا انزلناه» و دوازده مرتبه «قل هو الله احد»را مى خوانى؛ پس از اتمام نماز هفتاد مرتبه مى گویى:

«أللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد النَّبِىِّ الاُْمِّىِّ وَ عَلى آلِهِ» آنگاه به سجده مى روى و هفتاد بار مى گویى: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ» سپس سر از سجده برمى دارى و هفتاد بار مى گویى:

«رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، إِنَّکَ أنْتَ العَلِىُّ الاْعْظَمُ» بار دیگر نیز به سجده مى روى و هفتاد مرتبه مى گویى: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ» آنگاه حاجت خود را مى طلبى که ان شاءالله برآورده خواهد شد.

رسول خدا(ص) در فضیلت این اعمال فرمود: «کسى که چنین نمازى را بخواند، خداوند همه گناهانش را بیامرزد… و در قیامت درباره هفتصد تن از خاندانش شفاعت مى کند، و چون شب اوّل قبر فرا رسد، خداوند پاداش این نماز را به نیکوترین چهره، با رویى گشاده و درخشان و زبانى فصیح و گویا، به سوى قبر او مى فرستد، آن چهره نیکو به وى گوید: «اى حبیب من! بر تو بشارت باد! که از هر شدّت و سختى نجات یافتى» از آن چهره نورانى مى پرسد: «تو کیستى؟ من تاکنون چهره اى از تو زیباتر ندیده ام و بویى از بویت خوشتر به مشامم نرسیده؟!»
آن چهره نیکو پاسخ دهد: «اى حبیب من! من پاداش آن نمازى هستم که تو در فلان شهر، فلان ماه و در فلان سال به جا آورده اى؛ من امشب به نزد تو آمدم، تا حقّت را ادا کنم و مونس تنهایى تو باشم و وحشت را از تو مرتفع سازم (و همواره در کنارت بمانم) تا زمانى که همگى در روز رستاخیز برخیزند و در عرصه قیامت بر سرت سایه بیفکنم. (خلاصه هیچ زمانى پاداش این کار نیک از تو قطع نخواهد شد)»

تذکر: اعمال لیلهالرغائب مورد تاکید ویژه حضرت استاد آیت الله کمیلی می‌باشد.

***

۱۳- عمره رجبیّه: انجام «عمره»، در ماه رجب فضیلت فراوان دارد. طبق روایات اهل بیت(علیهم السلام) «عمره» در ماه رجب فضیلتى هم ردیف حج دارد. در روایتى از امام صادق علیه السلام آمده است:

«اَفْضَلُ الْعُمْرَهِ، عُمْرَهُ رَجَب; با فضیلت ترین عمره، عمره در ماه رجب است».

در روایتى دیگر از امام صادق(ع) پرسیدند: «عمره در ماه رجب افضل است یا ماه رمضان؟» فرمودند: «عمره در ماه رجب افضل است».

در روایتى آمده است که حضرت امام زین العابدین علیه السلام در ماه رجب به عمره رفته بودند و شبانه روز، در کنار کعبه نماز بجا مى آوردند و پیوسته در سجده بودند، و در حال سجده این ذکر را مى گفتند: «عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ، فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ» و در آن مدّت، چیزى افزون بر این ذکر نمى گفتند.
همچنین زیارت امام رضا علیه السلام در ماه رجبمستحب است و در روایتى از امام جواد علیه السلام زیارت آن حضرت در ماه رجب مورد تأکید قرار گرفته است.

ب) اعمال مختص روزها و شب های ماه رجب

شب اول:

انجام اعمالى در این شب با شرافت، مورد سفارش است:

اوّل: از رسول خدا(ص) نقل شده است که به هنگام رؤیت هلال ماه رجب، این دعا را مى خواندند:

اَللّـهُمَّ اَهِلَّهُ عَلَیْنا بِالاَْمْنِ وَ الاْیمانِ، وَ السَّلامَهِ وَ الاِْسْلامِ، رَبّى وَرَبُّکَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ.

خدایا این ماه را بر ما نو کن به امنیت و ایمان و سلامت و دین اسلام، پروردگار من و پروردگار تو (اى ماه) خداى عزوجل مى باشد.

و همچنین از آن حضرت نقل شده است که وقتى هلال ماه رجب را مى دید، مى فرمودند:

اَللّـهُمَّ بارِکْ لَنا فى رَجَب وَ شَعْبانَ، وَ بَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَ اَعِنّا عَلَى الصِّیامِ وَ الْقِیامِ، وَ حِفْظِ اللِّسانِ، وَ غَضِّ الْبَصَرِ، وَ لا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ.

خدایا برکت ده بر ما در ماه رجب و شعبان و ما را به ماه رمضان برسان و کمکمان ده براى گرفتن روزه و شب زنده دارى و نگهدارى زبان و پوشیدن چشم و بهره ما را از آن ماه تنها گرسنگى و تشنگى قرار مده.

دوم: غسل کردن

مرحوم «سیّد بن طاووس» مى گوید در کتب «عبادات» روایتى از رسول خدا(ص) یافتم که آن حضرت فرمودند: «هر کس درک کند ماه رجب را و در اوّل، وسط و آخر آن، غسل کند، همانند روزى که از مادر متولّد شده، از گناهان خارج گردد (و پاک شود)».

سوم: زیارت امام حسین علیه السلام در این شب فضیلت بسیار دارد.

چهارم: بعد از نماز مغرب، بیست رکعت نماز بخواند (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت یک بار سوره «حمد» و یک بار سوره «توحید» بخواند؛ رسول خدا صلى الله علیه وآله در پاداش این عمل فرمودند:

هر کس چنین کند، به خدا سوگند! خودش، خانواده اش، مالش و فرزندانش محفوظ بمانند و از عذاب قبر پناه داده شود… و در قیامت به سرعت از صراط بگذرد.

پنجم: بعد از نماز عشا، دو رکعت نماز بجا آورد، در رکعت اوّل «حمد» و «الم نشرح»را یک مرتبه و سوره «قل هو اللّه احد» را سه مرتبه بخواند و در رکعت دوم، سوره هاى «حمد»، «اَلَم نشرح»، «قل هو اللّه احد»و «معوّذتین»(سوره هاى ناس و فلق) را یکبار بخواند و پس از سلام سى مرتبه بگوید: «لا اله الاّ اللّه» و سى مرتبه «صلوات» بفرستد.

رسول خدا(ص) فرمودند: کسى که این عمل را انجام دهد، خداوند گناهانش را مى آمرزد و از گناه پاک مى شود.

ششم: سى رکعت نماز بخواند، (هر دو رکعت به یک سلام) در هر رکعت یک مرتبه «حمد» و یک مرتبه «قل یا ایّها الکافرون» و سه مرتبه «قل هو اللّه احد» را بخواند؛ در روایتى رسول خدا(ص) فرمودند: هر مرد و زن مؤمنى چنین کند، خداوند تمام گناهان کوچک و بزرگ وى را مى آمرزد و تا سال بعد، خداوند نامش را در فهرست «نمازگزاران» مى نویسد و از نفاق پاک مى شود.

هفتم: احیاى شب اوّل ماه: «شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» از امام صادق(ع) از جدّش از امیر مؤمنان على(ع) نقل کرده است که آن حضرت دوست داشتند که در چهار شب از شبهاى سال، فارغ از هر چیز، به عبادت بپردازد: شب اوّل ماه رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان.

در حدیثى دیگر، از امام صادق(ع) نقل شده است که: «تا مى توانى بر احیاى شب هاى عید فطر، عید قربان و… شب اوّل رجبمراقبت کن».

هشتم: خواندن دعایى که از امام جواد(ع) نقل شده است که فرمودند: مستحب است انسان، در شب اوّل رجب، با این کلمات، دعا کند:

اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِاَنَّکَ مَلیکٌ، وَاَنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء مُقْتَدِرٌ، وَاَنَّکَ ما

خدایا از تو خواهم بواسطه آن که تو فرمانروایى و تو بر هر چیز توانایى و تو هر کارى

تَشآءُ مِنْ أَمْر یَکُونَ، اَللّـهُمَّ اِنّى اَتَوَجَّهُ اِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّد نَبِىِّ الرَّحْمَهِ،

را بخواهى مى شود خدایا من بسویت رو کنم بوسیله پیامبرت محمّد پیامبر رحمت

صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، یا مُحَمَّدُ یا رَسُولَ اللهِ، اِنّى اَتَوَجَّهُ بِکَ اِلَى اللهِ رَبِّکَ

درود تو بر او و آلش، اى محمّد اى رسول خدا براستى من به تو رو آورده ام براى رفتن به درگاه خدا پروردگار من

وَرَبِّى لِیُنْجِحَ بِکَ طَلِبَتى، اَللّـهُمَّ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّد وَالاَْئِمَّهِ مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ،

و تو تا بلکه بوسیله تو حاجت روا گردم خدایا به حق پیامبرت محمّد و به حق پیشوایان از خاندانش

صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ، اَنْجِحْ طَلِبَتى.

صلى اللّه علیه و علیهم که حاجتم را روا کن.

آنگاه حاجت خود را از خداوند بخواهد.

نهم: از حضرت موسى بن جعفر(ع) نقل شده که در شب اوّل ماه رجب بعد از فراغ از نماز شب، در حال سجده مى گفتند:

لَکَ الْمَحْمَدَهُ اِنْ اَطَعْتُکَ، وَلَکَ الْحُجَّهُ اِنْ عَصَیْتُکَ، لا صُنْعَ لى وَلا لِغَیْرى

براى توست ستایش اگر پیرویت کنم و تو حجت و برهان بر من دارى اگر نافرمانیت کنم نه کارى از من ساخته است و نه از غیر من

فى اِحْسان اِلاَّ بِکَ، یا کائِناً قَبْلَ کُلِّ شَىْء، وَیا مُکَوِّنَ کُلِّ شَىْء، اِنَّکَ

در مورد احسان مگر بوسیله تو اى بوده پیش از هر چیز و اى بود کننده هر چیز براستى تو

عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، اَللّهُمَّ اِنّى اَعُوذُ بِکَ مِنَ الْعَدیلَهِ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَ مِنْ

بر هر چیز توانایى خدایا به تو پناه برم از انحراف هنگام مرگ و از

شَرِّ الْمَرْجِعِ فِى الْقُبُورِ، وَ مِنَ النَّدامَهِ یَوْمَ الاْ زِفَهِ، فَاَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ

بازگشت بد در میان گور و از پشیمانى در روز قیامت پس از تو خواهم که درود فرستى

عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاَنْ تَجْعَلَ عَیْشى عیشَهً نَقِیَّهً، وَ مِیتَتى میتَهً

بر محمّد و آل محمّد و قرار دهى زندگى مرا زندگى پاک و پاکیزه و مرگم را مرگى

سَوِیَّهً، وَ مُنْقَلَبى مُنْقَلَباً کَریماً، غَیْرَ مُخْز وَ لا فاضِح، اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى

معتدل و مستقیم و بازگشتم را بازگشتى گرامى که خوارى و رسوایى در آن نباشد خدایا درود فرست بر

مُحَمَّد وَ آلِهِ الاَْئِمَّهِ، یَنابیعِ الْحِکْمَهِ، وَ اُولِى النِّعْمَهِ، وَمَعادِنِ الْعِصْمَهِ،

محمّد و آلش آن پیشوایانى که سرچشمه هاى حکمت و ولى نعمت و معادن عصمتند و

وَاْعصِمْنى بِهِمْ مِنْ کُلِّ سُوء، وَلا تَاْخُذْنى عَلى غِرَّه وَ لا عَلى غَفْلَه، وَ لا

بوسیله ایشان مرا از هر بدى محافظت فرما و مگیر مرا در حال غرور و نه در حال غفلت و بى خبرى و

تَجْعَلْ عَواقِبَ اَعْمالى حَسْرَهً، وَ ارْضَ عَنّى، فَاِنَّ مَغْفِرَتَکَ لِلظّالِمینَ

قرار مده پایان کارهایم را حسرت و افسوس و از من راضى شو که راستى آمرزشت مخصوص ستمکاران است و

وَاَنـَا مِنَ الظّالِمینَ، اَللّـهُمَّ اغْفِرْ لى ما لا یَضُرُّکَ، و اَعْطِنى ما لا یَنْقُصُکَ،

من نیز از ستمکارانم خدایا بیامرز از من آنچه را زیان به تو نزند و عطا کن به من آنچه تو را کم نیاید

فَاِنَّکَ الْوَسیعُ رَحْمَتُهُ، اَلْبَدیعُ حِکْمَتُهُ، وَ اَعْطِنِى السَّعَهَ وَ الدَّعَهَ، وَ الاَْمْنَ

زیرا که رحمت تو وسیع و فرزانگیت تازه و جدید است و عطا کن به من وسعت و فراخى و امنیّت

وَ الصِّحَّهَ، وَ الْبُخُوعَ وَ الْقُنُوعَ، وَ الشُّکْرَ وَ الْمُعافاهَ، وَ التَّقْوى وَ الصَّبْرَ،

و سلامتى و فروتنى و قناعت و سپاسگزارى و تندرستى و پرهیزکارى و شکیبایى و

وَالصِّدْقَ عَلَیْکَ وَ عَلى اَوْلِیآئِکَ، وَ الْیُسْرَ وَ الشُّکْرَ، وَ اعْمُمْ بِذلِکَ یا رَبِّ

راستى (و درستى) نسبت به تو و نسبت به دوستانت و آسانى و شکر و در اینها که گفتم و با من شریک ساز پروردگار من

اَهْلى وَ وُلْدى وَ اِخْوانى فیکَ، وَ مَنْ اَحْبَبْتُ وَ اَحَبَّنى، وَ وَلَدْتُ وَ وَلَدَنى،

خانواده و فرزندان و برادران دینى مرا و کسانى را که من دوست دارم یا آنان مرا دوست دارند و فرزندان آینده و پدران گذشته من

مِنَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُؤْمِنینَ یا رَبَّ الْعالَمینَ.

از مسلمانان و مؤمنین اى پروردگار جهانیان.

در حدیث آمده است که این دعا، بعد از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است. آنگاه سه رکعت وتر (دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر) را بجا مى آورى پس از سلام، در همان حالت نشسته مى خوانى:

اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذى لا تَنْفَدُ خَزآئِنُهُ، وَ لا یَخافُ آمِنُهُ، رَبِّ اِنِ ارْتَکَبْتُ

ستایش آن خدایى را سزاست که خزینه هایش پایان نپذیرد و هر که در امان او بود هراس ندارد پررودگارا اگر من دست به

الْمَعاصِىَ فَذلِکَ ثِقَهٌ مِنّى بِکَرَمِکَ، اِنَّکَ تَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبادِکَ، وَتَعْفُو

نافرمانى زدم این بخاطر آن اطمینانى بود که به کرم تو داشتم براستى که تو از بندگانت

عَنْ سَیِّئاتِهِمْ، وَ تَغْفِرُ الزَّلَلَ، وَ اِنَّکَ مُجیبٌ لِداعیکَ وَ مِنْهُ قَریبٌ، وَ اَنـَا

توبه شان را مى پذیرى و از گناهانشان درگذرى و لغزشهاشان بیامرزى و براستى که تو خواننده ات را پاسخ دهى و به او نزدیکى و من

تائِبٌ اِلَیْکَ مِنَ الْخَطایا، وَ راغِبٌ اِلَیْکَ فى تَوْفیرِ حَظّى مِنَ الْعَطایا، یا

بسوى تو از گناهان توبه کنم و میل دارم از درگاهت که بهره ام را از عطاهاى خویش فراوان گردانى اى

خالِقَ الْبَرایا، یا مُنْقِذى مِنْ کُلِّ شَدیدَه، یا مُجیرى مِنْ کُلِّ مَحْذُور، وَفِّرْ

آفریننده خلایق اى نجات دهنده من از هر سختى اى پناه ده من از هر خطر و چیز ترسناک خدایا نشاط و خوشحالیم را

عَلَىَّ السُّرُورَ، وَ اکْفِنى شَرَّ عَواقِبِ الاُْمُورِ، فَاَنْتَ اللهُ عَلى نَعْمآئِکَ

فراوان گردان و از شر پایان هر کار نگاهم دارد که براستى اى خدا تو بر نعمتها

وَ جَزیلِ عَطـآئِکَ مَشْکُـورٌ، وَ لِکُلِّ خَیْر مَذْخُـورٌ.

و عطاهاى سرشارت مورد سپاسگزارى هستى و براى هر خیر و خوبى ذخیره ما باشى.

***

روز اول:

اوّل روزه گرفتن:در روایتى از امام رضا علیه السلام پاداشهاى مهمّى براى روزه اوّل ماه رجب ذکر شده است.در روایتى دیگر، امام باقرعلیه السلام روز اوّل ماه رجب را، روز سوار شدن حضرت نوح بر کشتى بیان کرده و فرمودند: «هنگامى که نوح در این روز، سوار کشتى شد، به همه کسانى که با او بودند دستور داد روزه بگیرند و هر کس این روز را روزه بگیرد، آتش دوزخ به فاصله یک سال راه، از او دور گردد»

دوم غسل کردن

سوم زیارت امام حسین علیه السلام: «شیخ طوسى» روایتى را از امام صادق(ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمودند: «هر کس امام حسین(ع) را در روز اوّل ماه رجب زیارت کند، به یقین خداوند او را مى آمرزد».

چهارم خواندن نماز حضرت سلمان: این نماز را که رسول گرامى اسلام(ص) به وى آموختند، به این نحو است:

ده رکعت نماز بجا مى آورى (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت، یک مرتبه «حمد»، سه مرتبه «توحید»و سه مرتبه «قل یا ایّها الکافرون»را مى خوانى و بعد از سلامِ نماز، دستها را بلند مى کنى و مى گویى:

لا إلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیى وَیُمیتُ، حَىٌّ لایَمُوتُ، وَهُوَ بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، اَللّـهُمَّ لا مانِعَ لِما اَعْطَیْتَ، وَلا مُعْطِىَ لِما مَنَعْتَ، وَلا یَنْفَـعُ ذَاالْجَـدِّ مِنْـکَ الْجَـدُّ.

معبودى نیست جز خداى یگانه که شریک ندارد فرمانروایى از آن اوست و ستایش مخصوص اوست زنده مى کند و مى میراندو اوست زنده اى که هرگز نمیرد هر چه خیر است بدست او است و او بر هر چیزى تواناست. خدایا جلوگیرى نیست از آنچه تو عطا کنى و عطابخشى نیست براى آن کس که تو منعش کنى و کوشش شخص کوشا او را از تو بى نیاز نکند.

آنگاه دست ها را بر روى صورت خود مى کشى.

در روز نیمه ماه نیز ده رکعت نماز به همین نحو انجام مى دهى و پس از هر دو رکعت، آن دعا را مى خوانى ولى پس از جمله «وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیر»این جملات را اضافه مى کنى:

اِلهاً واحِداً اَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَهً وَلا وَلَداً.آن معبود یگانه یکتاى فرد بى نیازى که نگرفته است همدم و نه فرزندى.آنگاه دستها را به صورت مى کشى.

و در روز آخر ماه رجبنیز، ده رکعت نماز را به همان نحو، انجام مى دهى و پس از سلام نماز، آن دعا را

مى خوانى، ولى پس از جمله «وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیر»مى گویى:

وَ صَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ الطّاهِرینَ، وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ.و درود خدا بر محمّد و آل پاکیزه اش باد و جنبش و نیرویى نیست جز به خداى بلند مرتبه و بزرگ.

آنگاه دست ها را بر صورت خود مى کشى و حاجتت را مى طلبى که به اجابت مى رسد.

پیامبر اکرم(ص) به سلمان فرمودند: «هر مرد و زن مؤمنى که این سى رکعت نماز را بجا آورد، خداوند گناهانش را بیامرزد و پاداش کسى که تمام آن ماه را روزه گرفته، به وى عنایت کند و از آتش دوزخ نجات دهد، و این به منزله ورقه عبور از صراط است». سلمان مى گوید: «پس از شنیدن این حدیث از رسول خدا(ص) با حالت گریه به سجده افتادم و شکر الهى را بجا آوردم».

***

شب سیزدهم

امام صادق(ع) فرمودند: «خداوند به این امّت سه ماه ارزشمند عطا کرد، که به امّت هاى قبل نداده بود و آن ماهها، رجب، شعبانو ماه رمضاناست و سه شب نیز به این امّت عنایت کرد که به امّت هاى پیشین نداده بود و آن شب هاى سیزدهم و چهاردهم و پانزدهمماه است و همچنین سه سوره (بافضیلت و پرمحتوا) به این امّت عطا کرد که به امّت هاى سابق نداده بود و آن سوره هاى «یس»، «مُلک» و «توحید»است، از این رو هر کس که میان این سه فضیلت جمع کند، میان بهترین عطاهاى این امّت جمع کرده است».

از امام(ع) سؤال شد: «چگونه مى توان میان آنها جمع کرد؟»

فرمودند: «در لیالى بیض (۳ شب مزبور) در این سه ماه نماز بخواند، به این نحو که «در شب سیزدهم، دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعتى پس از سوره «حمد»این سه سوره (یس، ملک و توحید)را بخواند، و در شب چهاردهم، چهار رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعتى «حمد»و «یس»و «ملک»و «توحید»را بخواند و در شب پانزدهم، شش رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت به یک سلام) و همان سوره ها را در هر رکعت بخواند».

امام(ع) در فضیلت این نمازها فرمودند: «هر کس چنین کند فضیلت این سه ماه را به دست آورده و خداوند همه گناهانش را – جز شرک – مى آمرزد»

***

روز سیزدهم

روز سیزدهم ماه رجب مصادف با ولادت امیرالمؤمنین على علیه السلام است و اوّلین روز از ایّام البیض است. روزه گرفتن در این روز، و دو روز بعد، ثواب فراوانى دارد. و هر کس که بخواهد عمل «امّ داوود»را بجا آورد باید این روز را روزه بگیرد.

روز چهاردهم

روزه گرفتن در این روز پاداش فراوانى دارد. در روایتى از رسول خدا(ص) مى خوانیم: «هرکس که روز چهاردهم ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند پاداشى به وى عنایت کند که نه چشمى دیده و نه گوشى شنیده و نه بر قلبى خطور کرده باشد!…».

***

شب پانزدهم(نیمه ماه)

این شب، شب ارزشمندى است که چند عمل در آن وارد شده است:

اوّل: غسل.

دوم:احیاى آن شب به عبادت که فضیلت بسیار دارد.

سوم:زیارت امام حسین علیه السلام که زیارت آن حضرت در شب و روز نیمه رجب مورد تأکید قرار گرفته است.

چهارم:شش رکعت نماز بگذارد (هر دو رکعت با یک سلام) و در هر رکعتى «حمد»و «یس»و «ملک»و «توحید»را بخواند .

پنجم:بجا آوردن سى رکعت نماز، که در هر رکعت یک مرتبه «حمد»و ده مرتبه سوره «توحید»را بخواند، در روایتى از رسول خدا صلى الله علیه وآله پاداش فراوانى براى این نماز ذکر شده است.

ششم:دوازده رکعت نماز (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت یک بار «حمد»و یک بار «سوره ای»را مى خوانى و پس از پایان نمازها هر یک از سوره هاى «حمد»، «فلق»، «ناس»، «توحید»و «آیه الکرسى»و همچنین سوره «قدر»را چهار مرتبه مى خوانى و پس از آن، چهار مرتبه مى گویى:

سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لاَ اِلهَ إِلاَّ اللهُ وَاللهُ اَکْبَر.سپس مى گویى: أللّهُ أللّهُ رَبِّی، لا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً، ما شاءَ اللهُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ.

این نماز را «سیّد بن طاووس» در «اقبال» از امام صادق علیه السلام روایت کرده است.

***

روز پانزدهم(نیمه ماه)

روز مبارکى که در آن چند عمل وارد شده است:

۱- غسل کردن.

۲- زیارت امام حسین علیه السلام؛ در روایتى از محمّد بن ابى نصر نقل شده است که از امام رضا(ع) سؤال کردم: «در چه ماهى زیارت امام حسین(ع) بهتر است؟» فرمودند: «در نیمه رجب و نیمه شعبان».

۳- بجا آوردن نماز جناب سلمان (همان گونه که در اعمال روز اوّل ماه رجب، گذشت).
۴- چهار رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت به یک سلام) و پس از سلام دستهاى خود را بگشاید و بگوید:

اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کُلِّ جَبّار، وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ، اَنْتَ کَهْفى حینَ تُعْیینِى

خدایا اى خوارکننده هر ستمکار سرکش و اى عزت بخش مؤمنان تویى پناهگاه من در آن هنگام که از

الْمَذاهِبُ، وَاَنْتَ بارِئُ خَلْقى رَحْمَهً بى، وَ قَدْ کُنْتَ عَنْ خَلْقى غَنِیّاً،

راهها وامانده شوم و تویى که از روى مهرى که به من داشتى به خلقت من دست زدى در صورتى که از خلقتم بى نیاز بودى

وَلَوْلا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْهالِکینَ، وَ اَنْتَ مُؤَیِّدى بِالنَّصْرِ عَلى اَعْدآئى،

و اگر مهر تو نبود بطور مسلم من در زمره نابودان بودم و تویى که مرا بوسیله یارى دادن بر دشمنانم کمک دهى

وَ لَوْ لا نَصْرُکَ اِیّاىَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ، یا مُرْسِلَ الرَّحْمَهِ مِنْ

و اگر یارى تو نبود بطور حتم من از رسوایان بودم اى فرستنده رحمت از

مَعادِنِها، وَ مُنْشِئَ الْبَرَکَهِ مِنْ مَواضِعِها، یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ

معدنهاى آن و اى پدید آرنده برکت از جاهاى آن اى که مخصوص داشت خود را

وَالرَّفْعَهِ، فَاَوْلِیآؤُهُ بِعِزِّهِ یَتَعَزَّزُونَ، وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوکُ نیرَ الْمَذَلَّهِ

به بلندى مقام و رفعت و از این رو دوستانش به عزت او عزیز گردند و اى که پادشاهان طوق مذلت

عَلى اَعْناقِهِمْ، فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خآئِفُونَ، اَسئَلُکَ بِکَیْنُونِیَّتِکَ الَّتِى

را براى او بر گردن نهاده اند و از سطوتهاى او ترسانند از تو خواهم به حق بود کردنت که آن را

اشْتَقَقْتَها مِنْ کِبْرِیآئِکَ، وَ اَسئَلُکَ بِکِبْرِیآئِکَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِکَ،

از کبریاى خود جدایش کردى و از تو خواهم به حق کبریایت که آن را از عزتت برگرفتى و

وَاَسئَلُکَ بِعِزَّتِکَ الَّتِى اسْتَوَیْتَ بِها عَلى عَرْشِکَ،فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِکَ

از تو خواهم به حق عزتت که بوسیله آن بر عرش مستولى گشتى و بدان سبب همه خلق خود را آفریدى

فَهُمْ لَکَ مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ اَهْلِ بَیْتِهِ.

و همه به خداییت اعتراف دارند که درود فرستى بر محمّد و خاندانش.

امام صادق علیه السلام از امیر مؤمنان على علیه السلام نقل فرموده اند که: “هر غمزده و اندوهگینى این دعا را بخواند، خداوند متعال اندوه و غم او را برطرف مى سازد”.

۵-عمل امّ داوود: از مهمترین اعمال روز نیمه رجب، عمل «امّ داوود»است که به گفته علاّمه مجلسى: «شیخ صدوق»، «شیخ طوسى» و «سیّد بن طاووس»(ره) به سندهاى معتبر آن را نقل کرده اند. این عمل براى برآمدن حاجات و رفع اندوه و غم، حلّ مشکلات و دفع ظلم ستمگران بسیار مؤثّر است. (و به گفته «علاّمه مجلسى»، در «زاد المعاد»، بارها تجربه شده است.)

*کیفیت و چگونگی عمل امّ داوود در مفاتیح الجنان به طور کامل آمده است.

***

شب بیست و هفتم(شب مبعث)

شب مبعث از شب هاى مهمّ سال و بسیار ارزشمند است. و اعمالى براى این شب نقل شده است:

اوّل:غسل کردن در این شب مستحب است.

دوم:«شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» روایتى را از امام جواد علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت فرمودند: «در ماه رجب، شبى است که از تمام آنچه که خورشید بر آن مى تابد بهتر است و آن شب، «شب بیست و هفتم»ماه رجب است، که در صبح این شب، رسول خدا صلى الله علیه وآله به رسالت مبعوث گردیدند؛ از شیعیان ما هر کس در آن شب عملى را انجام دهد، پاداش آن به اندازه عمل شصت سال خواهد بود!».

از آن حضرت سؤال شد: چه عملى در آن شب بهتر است؟

فرمودند: پس از نماز «عشا» وقتى که خوابیدى، پیش از نیمه شب، یا پس از نیمه آن از خواب برمى خیزى و دوازده رکعت نماز مى خوانى، در هر رکعتى، سوره «حمد»و یک سوره از سوره هاى کوچک مفصّلرا مى خوانى، آنگاه در هر دو رکعتى که سلام نماز را دادى، مى نشینى و هفت مرتبه سوره «حمد»و هفت مرتبه «معوّذتین»(سوره فلق و ناس) و سوره هاى «توحید»و «کافرون»و سوره «قدر»و «آیه الکرسى»را هر کدام هفت مرتبه مى خوانى; پس از آن این دعا را مى خوانى:

اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذى لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فى الْمُلْکِ، وَلَمْ یَکُنْ

ستایش خاص خدایى است که نگیرد فرزندى و نیست براى او در فرمانروایى شریکى و نیست

لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَکَبِّرْهُ تَکْبیراً، اَللّـهُمَّ اِنّى اَسئَلُکَ بِمَعاقِدِ عِزِّکَ عَلَى

برایش یاورى ازخوارى و به بزرگى کامل بزرگش شمار خدایا از تو خواهم به حق چیزهایى که موجبات عزتت بر

اَرْکانِ عَرْشِکَ، وَمُنْتَهَى الرَّحْمَهِ مِنْ کِتابِکَ، وَبِاسْمِکَ الاَْعْظَمِ الاَْعْظَمِ

پایه هاى عرشت مى باشد و به حق سرحد نهایى رحمتت از کتابت و به نام بزرگتر بزرگتر

الاَْعْظَمِ، وَذِکْرِکَ الاَْعْلَى الاَْعْلَى الاَْعْلى، وَبِکَلِماتِکَ التّامّاتِ، اَنْ

بزرگترت و به حق ذکرت که والاتر و برتر و اعلى است و به کلمات تام و تمامت که

تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ، وَاَنْ تَفْعَلَ بى ما اَنْتَ اَهْلُهُ.

درود فرستى بر محمّد و آلش و انجام دهى درباره من آنچه را تو شایسته آنى.

آنگاه هر حاجتى که دارى از خداوند طلب کن.

سوم: دوازده رکعت نماز است که نحوه آن در اعمال شب نیمه رجب، بیان شد.
چهارم: زیارت حضرت امیر مؤمنان على علیه السلام در این شب، از افضل اعمال است. براى آن حضرت، در این شب سه زیارت نقل شده است.

***

روز بیست و هفتم(روز مبعث)

در روایتى از امام صادق(ع) روز مبعث به عنوان شریفترین اعیاد یاد شده است. بزرگان براى این روز، اعمالى ذکر کرده اند:

اوّل:غسل کردن در این روز مستحب است.

دوم:روزه: این روز در میان روزهاى سال یکى از چهار روزى است که روزه گرفتن آن فضیلت بسیار دارد و پاداش فراوانى براى آن نقل شده است.

در روایتى از امام صادق(ع) مى خوانیم: «هر کس در روز بیست و هفتم رجب روزه بگیرد، خداوند براى او پاداش روزه هفتاد سال را مى نویسد».

سوم:زیاد صلوات فرستادن.

در روایتى از امام صادق(ع) نقل شده است که: « در این روز روزه مى گیرى و بر محمّد و آلش زیاد صلوات مى فرستى».

چهارم:زیارت رسول خدا و امیر مؤمنان(علیهما السلام) است.

پنجم:دوازده رکعت نماز است.

از «ریّان بن صلت» نقل شده است که هنگامى که امام محمّد تقى(ع) در بغداد بودند، روز نیمه رجب و روز بیست و هفتم رجب را روزه مى گرفتند و همه ملازمان و یاران آن حضرت نیز روزه گرفتند؛ آنگاه به ما فرمودند، دوازده رکعت نماز بجا آوریم (هر دو رکعت به یک سلام) که در هر رکعت، «حمد»و «سوره اى»بخوانیم و هنگامى که نمازها به پایان رسید، هر یک از سوره هاى حمد، توحید و معوّذتین(فلق و ناس) را چهار مرتبه بخوانیم; آنگاه چهار مرتبه گفته شود:

لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ واللهُ اَکْبَرُ، وَسُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظِیمِو چهار مرتبه: اَللهُ اَللهُ رَبِّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً و چهـار مرتبـه: لا اُشْرِکُ بِرَبّى اَحَـداً.

ششم:دوازده رکعت نماز دیگر:

«شیخ طوسى»، از حسین بن روح(رض) روایت کرده است که: در این روز دوازده رکعت نماز بجا مى آورى و در هر رکعت حمدو هر سوره اىکه خواستى مى خوانى و پس از هر دو رکعت و سلام نماز، مى خوانى:

اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذى لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فى الْمُلْکِ، وَ لَمْ

ستایش خاص خدایى است که فرزندى براى خود نگرفته و شریکى در فرمانروایى ندارد و

یَکُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَکَبِّرْهُ تَکْبیراً، یا عُدَّتى فى مُدَّتى، یا صاحِبى فى

یاورى از خوار شدن ندارد (چون خوارى ندارد) و به کمال بزرگى او را یاد کن اى توشه من در دوران عمرم اى رفیق من در

شِدَّتى، یا وَلیّى فى نِعْمَتى،یا غِیاثى فى رَغْبَتى،یا نَجاحى فى حاجَتى،

سختیم اى سرپرست من در نعمتم اى فریادرس من در آنچه خواهم اى بر آرنده حاجتم

یاحافِظى فى غَیْبَتى،یاکافِىَّ (کافِىَ) فى وَحْدَتى،یااُنْسى فى وَحْشَتى،

اى نگهبان من در غیابم اى کفایت کننده ام در گوشه تنهایى اى همدمم در وحشتم

اَنْتَ السّاتِرُ عَوْرَتى فَلَکَ الْحَمْدُ، وَ اَنْتَ الْمُقیلُ عَثْرَتى فَلَکَ الْحَمْدُ،

تویى پرده پوش عیبهاى من پس ستایش تو راست و تویى نادیده گیرنده لغزشم پس ستایش تو را است

وَاَنْتَ الْمُنْعِشُ صَرْعَتى فَلَکَ الْحَمْدُ،صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد،وَاسْتُرْ

و تویى برخیزاننده من هنگام افتادنم پس ستایش تو راست درود فرست بر محمّد و آل محمّد و بپوشان

عَوْرَتى، وَ آمِنْ رَوْعَتى، وَ اَقِلْنى عَثْرَتى، وَ اصْفَحْ عَنْ جُرْمى، وَتَجاوَزْ

عیبم را و ایمنى بخش هراسم را و نادیده گیر لغزشم را و چشم بپوش از جرمم و بگذر

عَنْ سَیِّئاتى فى اَصْحابِ الْجَنَّهِ، وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذى کانُوا یُوعَدُونَ.

از گناهانم در زمره بهشتیان بدان وعده راستى که بدانها داده شده.

وقتى که نماز و دعا، پایان یافت، هر یک از سوره هاى حمد، اخلاص، معوّذتین، کافرون، انّاانزلناه و آیه الکرسى را هفت مرتبه مى خوانى. سپس هفت بار مى گویى:

لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ واللهُ اَکْبَرُ، وَسُبْحانَ اللهِ وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاَّ بِاللهِ

و آنگاه هفت مرتبه مى گویى: اَللهُ اَللهُ رَبِّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً؛ پس از آن، هرچه از خدا مى خواهى طلب نما.

هفتم:دعایى است که وقتى امام موسى بن جعفر(علیهما السلام) را در روز ۲۷ رجب سال ۱۷۹ هجرى از مدینه به سوى بغداد حرکت دادند، آن را خواندند:

یا مَنْ اَمَرَ بِالْعَفْوِ وَالتَّجاوُزِ، وَضَمَّنَ نَفْسَهُ الْعَفْوَ وَالتَّجاوُزَ، یا مَنْ عَفى

اى که دستور داده به عفو و گذشت و خود او هم عفو و گذشت (از گنهکاران را) ضمانت کرده اى که عفو کرده

وَتَجاوَزَ، اُعْفُ عَنّى وَتَجاوَزْ یا کَریمُ، اَللّـهُمَّ وَقَدْ اَکْدَى الطَّلَبُ، وَاَعْیَتِ

و گذشت فرمودى مرا مورد عفو و گذشت خویش قرار ده اى کریم خدایا جستجو به جایى نرسید و راه چاره

الْحیلَهُ وَالْمَذْهَبُ، وَدَرَسَتِ الاْمالُ، وَانْقَطَعَ الرَّجآءُ اِلاَّ مِنْکَ، وَحْدَکَ لا

و رفتن بسته شد و آرزوها کهنه گشت و امید بریده شد جز از تو که یکتایى

شَریکَ لَکَ، اَللّـهُمَّ اِنّى اَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ اِلَیْکَ مُشْرَعَهً، وَمناهِلَ

و شریکى ندارى خدایا من بخوبى مى یابم که راههاى جستجو بسوى تو گشوده است و آبشخورهاى

الرَّجآءِ لَدَیْکَ مُتْرَعَهً، واَبْوابَ الدُّعآءِ لِمَنْ دَعاکَ مُفتَّحَهً، وَالاِْسْتِعانَهَ

امید در نزد تو پر از آب است و درهاى دعا براى کسى که تو را بخواند باز است و یاریت

لِمَنِ اسْتَعانَ بِکَ مُباحَهً، وَاَعْلَمُ اَنَّکَ لِداعیکَ بِمَوْضِعِ اِجابَه، وَلِلصّارِخِ

براى آن کس که از تو یارى خواهد آماده و مباح است و بخوبى مى دانم که تو آماده اجابت دعاى خوانندگانت هستى و مهیاى فریادرسى

اِلَیْکَ بِمَرْصَدِ اِغاثَه، وَاَنَّ فِى اللَّهْفِ اِلى جُودِکَ، وَالضِّمانِ بِعِدَتِکَ عِوَضاً

فریادخواهان از درگاهت مى باشى و این را هم مى دانم که در پناهنده شدن به جود تو و اعتماد به وعده تو عوض کاملى

مِنْ مَنْعِ الْباخِلینَ، وَمَنْدُوحَهً عَمّا فى اَیْدِى الْمُسْتَاْثِرینَ، وَاَنَّکَ لا

از منع بخیلان و بى نیازى وسیعى است از آنچه در دست توانگران و ثروتمندان است و مى دانم که تو

تَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِکَ اِلاَّ اَنْ تَحْجُبَهُمُ الاَْعْمالُ دُونَکَ، وَقَدْ عَلِمْتُ اَنَّ

از خلق خویش در حجاب نشوى مگر آن که اعمال ایشان میان تو و ایشان حجاب قرا دهد و این را هم دانسته ام که

اَفْضَلَ زادِ الرّاحِلِ اِلَیْکَ عَزْمُ اِرادَه یَخْتارُکَ بِها، وَقَدْ ناجاکَ بِعَزْمِ الاِْرادَهِ

بهترین توشه کسى که به سوى تو کوچ کند یک تصمیم جدى و نیرومندى است که تو را بدان اختیار کند و با چنین تصمیمى

قَلْبى، وَاَسْئَلُکَ بِکُلِّ دَعْوَه دَعاکَ بِها راج بَلَّغْتَهُ اَمَلَهُ، اَوْصارِخٌ اِلَیْکَ

دل من با تو به راز و نیاز پرداخته از تو خواهم به حق هر دعایى که تو را دعا کرده بدان شخص امیدوارى که به آرزویش رسانده اى یا فریادخواهى که به

اَغَثْتَ صَرْخَتَهُ، اَوْ مَلْهُوفٌ مَکْرُوبٌ فَرَّجْتَ کَرْبَهُ، اَوْ مُذْنِبٌ خاطِئٌ

درگاه تو فریادخواهى کرده و به دادش رسیده یا دلسوخته گرفتارى که تو گرفتاریش را بر طرف کرده یا گنهکار خطاپیشه اى

غَفَرْتَ لَهُ، اَوْ مُعافىً اَتْمَمْتَ نِعْمَتَکَ عَلَیْهِ، اَوْ فَقیرٌ اَهْدَیْتَ غِناکَ اِلَیْهِ،

که تو او را آمرزیده اى یا تندرستى که نعمتت را بر او تمام کرده اى یا ندارى که از توانگرى خود به او داده اى

وَلِتِلْکَ الدَّعْوَهِ عَلَیْکَ حَقٌّ، وَعِنْدَکَ مَنْزِلَهٌ، اِلاَّ صَلَّیْتَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ

و چنین دعایى به درگاهت حقى پیدا کردهو در پیش تو منزلت و مقامى یافته که درود فرستى بر محمّد و آل

مُحَمَّد، وَقَضَیْتَ حَوائِجى حَوائِجَ الدُّنْیا وَالاْخِرَهِ، وَ هـذا رَجَبٌ

محمّد و برآورى حاجاتم را حاجات دنیا و آخرت و این ماه رجب

الْمُرَجَّبُ الْمُکَرَّمُ، اَلَّذى اَکْرَمْتَنا بِهِ، اَوَّلُ اَشْهُرِ الْحُرُمِ، اَکْرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَیْنِ

المرجب و ماه گرامى است آن ماهى که نخستین ماه محترم است و ما را بدان گرامى داشته اى از میان سایر

الاُْمَمِ، یا ذَاالْجُودِ وَالْکَرَمِ، فَنَسْئَلُکَ بِهِ وَبِاسْمِکَ الاَْعْظَمِ الاَْعْظَمِ

امتها اى صاحب جود و کرم پس به حق این ماه از تو خواهم و به حق نام اعظم تو …آن

الاَْعْظَمِ، اَلاَْجَلِّ الاَْکْرَمِ، اَلَّذى َخَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فى ظِلِّکَ، فَلا یَخْرُجُ مِنْکَ

نام برتر و گرامى ترى که آن را آفریدى پس در زیر سایه رحمتت مستقر گردید و از تو به

اِلى غَیْرِکَ، اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَاَهْلِ بَیْتِهِ الطّاهِرینَ، وَتَجْعَلَنا مِنَ

دیگرى نرسد که درود فرستى برمحمّد و خاندان پاکش و قرار دهى ما را از کسانى که

الْعامِلینَ فیهِ بِطاعَتِکَ، وَالاْمِلینَ فیهِ بِشَفاعَتِکَ، اَللّـهُمَّ وَاهْدِنا اِلى سَوآءِ

در این ماه به طاعتت عمل کنیم و آنان که در این ماه آرزوى شفاعت را دارند خدایا ما را به راه راست هدایت فرما

السَّبیلِ، وَاجْعَلْ مَقیلَنا عِنْدَکَ خَیْرَ مَقیل فى ظِلٍّ ظَلیل، فَاِنَّکَ حَسْبُنا

و جایگاه ما را در پیش خود بهترین جایگاه در زیر سایه همیشگى ات قرار ده که براستى تو ما را بسى

وَنِعْمَ الوَکیلُ، وَالسَّلامُ عَلى عِبادِهِ الْمُصْطَفَیْنَ، وَ صَلاتُهُ عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ،

و نیکو وکیلى هستى و سلام بر بندگان برگزیده اش و درود او بر ایشان

اَللّـهُمَّ وَ بارِکْ لَنا فى یَوْمِنا هذَا الَّذى فَضَّلْتَهُ، وَ بِکَرامَتِکَ جَلَّلْتَهُ،

همگى و نیز خدایا مبارک گردان براى ما در این روزى که آن را برترى دادى و به کرامت خویش آن

وَ بِالْمَنْزِلِ الْعَظیمِ الاَْعْلى اَنْزَلْتَهُ، صَلِّ عَلى مَنْ فیهِ اِلى عِبادِکَ اَرْسَلْتَهُ،

را بزرگ کردى و به جایگاه بزرگ والاترى آن را جاى دادى درود فرست بر آن کس که او را در این ماه به سوى بندگانت

وَبِالْمَحَلِّ الْکَریمِ اَحْلَلْتَهُ،اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ صَلاهً دآئِمَهً تَکُونُ لَکَ شُکْراً،

فرستادى و او را به مقام بزرگى درآوردى خدایا درود فرست بر او درودى همیشگى که

وَ لَنا ذُخراً، وَاجْعَلْ لَنا مِنْ اَمْرِنا یُسْراً، وَ اخْتِمْ لَنا بِالسَّعادَهِ اِلى مُنْتَهى

براى تو سپاسگزارى باشد و براى ما ذخیره اى و قرار ده براى ما در کارمان آسانى و تا پایان عمرمان با خوشبختى

آجالِنا، وَ قَدْ قَبِلْتَ الْیَسیرَ مِنْ اَعْمالِنا، وَ بَلَّغْنا بِرَحْمَتِکَ اَفْضَلَ آمالِنا،

ما را مقرون دار و تو اى خدا براستى چنانى که اعمال اندک ما را پذیرفتى و به رحمت خویش ما را به

اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، وَ صَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَسَلَّمَ.

بهترین آرزوهایمان برسان همانا تو بر هر چیز توانایى و درود و تحیت خدا بر محمّد و آلش باد.

***

———————————————————————————————-

منابع:

اقبال الاعمال

زادالمعاد

مصباح المتهجّد

مفاتیح الجنان

التماس دعا

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=945

مطالب مشابه

مطابقت رفتار، اعمال، گفتار و زندگی با قرآن

دستورات آیت الله قاضی برای اشهر ثلاثه

بسته صوتی شهادت حضرت امام کاظم «علیه‌السلام»

روضه‌ خوانی و قرائت زیارتنامه در شب شهادت حضرت امام هادی علیه‌السلام

دستور آیت الله قاضی (ره) برای اشهر ثلاثه

مجموعه سخنرانی‌های آیت الله کمیلی خراسانی «حفظه الله» در ماه رجب

بیانات حضرت آیت الله کمیلی خراسانی در روز عید مبعث

نحوه ولادت حضرت علی علیه السلام

بیانات آیت الله کمیلی خراسانی به مناسبت وفات حضرت زینب کبری (س)

شرح بخشی از دعای ام داوود با موضوع ملائکه و حضرت جبرئیل و لزوم تزکیه نفس

نظرات

کلام استاد

کلیپ صوتی

زیارت و دیدار حضرت صاحب الزمان (عج)

ویژه نامه

دستورات آیت الله قاضی برای اشهر ثلاثه

تقویم سلوکی

اعمال مخصوصِ شب ها یا روزهاى معیّنِ ماه مبارک رمضان

شب اول:

۱ـ به سراغ رؤیت هلال برود که بعضى آن را واجب (کفایى) دانسته اند.

۲ـ وقتى هلال را رؤیت کرد، طبق روایتى از امام صادق(علیه السلام) رو به قبله نماید و دست ها را به آسمان بلند کند و خطاب به هلال کند و بگوید:

رَبّـى وَرَبُّـکَ اللهُ رَبُّ الْعـالَمینَ، اَللّـهُمَّ اَهِلَّـهُ عَلَیْنا بِـالاَْمْـنِ وَالاِْیمانِ، وَالسَّلامَهِ وَالاِْسْلامِ، وَالْمُسارَعَهِ اِلى ما تُحِبُّ وَتَرْضى، اَللّـهُمَّ بارِکْ لَنا فى شَهْرِنا هذا، وَارْزُقْنا خَیْرَهُ وَعَوْنَهُ، وَاصْرِفْ عَنّا ضُرَّهُ وَشَرَّهُ، وَبَلائَهُ وَفِتْنَتَهُ؛

پروردگار من و پروردگار تو خدا پروردگار جهانیان است خدایا این ماه را بر ما نو کن با امنیّت و ایمان و سلامتى و اسلام و پیشى گرفتن بدانچه تو دوست دارى و خشنود شوى خدایا برکت ده به ما در این ماه و خیر و خوبى و کمک آن را روزى ما کن و بگردان از ما زیان این ماه و شر و بلا و فتنه اش را.

۳ـ «سیّد بن طاووس» (رحمت‌الله علیه) روایت کرده که روزى حضرت امام زین العابدین(علیه السلام) عبور مى‌کرد که نظرش به هلال ماه رمضان افتاد، ایستاد و گفت:

اَیُّهَا الْخَلْقُ الْمُطیعُ الدّائِبُ السَّریعُ، اَلْمُتَرَدِّدُ فى مَنازِلِ التَّقْدیرِ، اَلْمُتَصَرِّفُ فى فَلَکِ التَّدْبیرِ، امَنْتُ بِمَنْ نَوَّرَ بِکَ الظُّلَمَ، وَاَوْضَحَ بِکَ الْبُهَمَ ...

۴ـ مجامعت با حلال خود کند و این از خصوصیات این ماه است و الا در ماه های دیگر جماع در شب اول مکروه است .

۵ـغسل شب اوّل ماه طبق بعضى از روایات مستحب است.

۶ـدر شب اوّل ماه امام حسین(علیه السلام) را زیارت کند، تا گناهانش بخشوده شود.

۷ـ از شب اوّل ماه، شروع به خواندن هزار رکعت نماز ماه رمضان نماید.

۸ـ دو رکعت نماز بخواند که در هر رکعت سوره حمد و سوره انعام را بخواند و از خدا بخواهد تا امور وى را کفایت کند و از آنچه که مى‌ترسد و از بیماری‌ها او را حفظ نماید.

۹ـ این دعا را بخواند که در اعمال شب آخر ماه شعبان نیز آمده است: اَللّهُمَّ إِنَّ هذَا الشَّهْرُ الْمُبارَکُ....

۱۰ـ بعد از نماز مغرب دست‌ها را بلند کند و این دعا را که از امام جواد(علیه السلام) نقل شده است، بخواند:

اَللّهُمَّ یا مَنْ یَمْلِکُ التَّدْبیرَ، وَهُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ...

۱۱ـ در شب اوّل، این دعا را که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است بخواند:

اَللّـهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ، مُنَزِّلَ الْقُرْآنِ، هذا شَهْرُ رَمَضانَ...

۱۲ـ دعاى بسیار نورانى چهل و چهارم «صحیفه سجّادیّه» نیز مربوط به این شب است.

۱۳ـاز امور مهمّه در این ماه، تلاوت قرآن مجید است که با شروع ماه رمضان، سزاوار است قرآن بسیار تلاوت شود. روایت شده است که حضرت امام صادق(علیه السلام) در وقت تلاوت قرآن قبل از قرائت، این دعاى بسیار پرمعنا را مى خواندند:

اَللّـهُمَّ اِنّى اَشْهَدُ اَنَّ هذا کِتابُکَ الْمُنْزَلُ مِنْ عِنْدِکَ عَلى رَسُولِکَ...

۱۴ـ خواندن دعای جوشن کبیر

***

روز اول:

۱ـ غسل کند

۲ـ خود را با گلاب خوشبو سازد

۳ـ دو رکعت نماز بگزارد و در رکعت اوّل سوره حمد و سوره "انّا فتحنا" و در رکعت دوم حمد و هر سوره اى که خواست، بخواند. در روایتى آمده است هر کس این نماز را بخواند خداوند بدى ها را در آن سال از وى دفع کند و تا سال آینده در پناه حمایت خدا باشد.

۴ـ دو رکعت نماز اوّل ماه را به‌جا آورد و صدقه بپردازد

۵ـ بعد از طلوع فجر این دعا را بخواند: اَللّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ، وَقَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنا صِیامَهُ...

شب سیزدهم:

۱ـ غسل کند

۲ـ چهار رکعت نماز (هر دو رکعت به یک سلام) که در هر رکعت یک مرتبه حمد و بیست و پنج مرتبه سوره توحید را بخواند.

۳ـ دو رکعت نماز که در شب سیزدهم ماه رجب و شعبان نیز خوانده مى شود; در هر رکعت، بعد از سوره حمد سوره هاى یس، ملک، و توحید را بخواند.

۴ـ خواندن «دعاى مجیر» در شب هاى سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم

شب چهاردهم:

در این شب، چهار رکعت نماز مى خواند (هر دو رکعت به یک سلام)، به صورتى که در شب سیزدهم گذشت.

شب پانزدهم:

۱ـ غسل کند

۲ـ شش رکعت نماز (هر دو رکعت به یک سلام) که در هر رکعت، سوره هاى حمد و یس و ملک و توحید را بخواند.

۳ـ صد رکعت نماز، که در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره «قل هو اللّه احد» را بخواند. از حضرت امیرالمؤمنین على(علیه السلام) از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) روایت شده است که هر کس این عمل را بجا آورد، خداوند ده فرشته را به سوى او بفرستد تا دشمنان را از او دفع کنند و سى فرشته را به هنگام مرگ نزد او بفرستد تا بهشت را به وى بشارت دهند و سى فرشته دیگر، تا او را از آتش دوزخ ایمن دارند.

۴ـ زیارت امام حسین(علیه السلام): از امام صادق(علیه السلام) سؤال کردند که پاداش کسى که در شب نیمه ماه رمضان کنار قبر امام حسین(علیه السلام) باشد، چیست؟ فرمود: خوشا به حال کسى که در شب نیمه ماه رمضان در کنار قبر امام حسین(علیه السلام) بعد از نماز عشا ده رکعت نماز بگزارد، در هر رکعتى بعد از سوره حمد ده مرتبه قل هو الله احد را بخواند و از آتش دوزخ به خدا پناه ببرد. خداوند نیز به پاداش این عمل، نامش را «آزاد شده از آتش» ثبت فرماید و قبل از آن که بمیرد، فرشتگان به وى بشارت بهشت مى دهند و فرشتگان دیگرى، او را از آتش دوزخ ایمن مى دارند.

روز پانزدهم:

روز پانزدهم ماه رمضان سال سوم هجرى، روز ولادت باسعادت امام مجتبى(علیه السلام) است و بنابر (بعضى از اقوال، تولّد امام محمّد تقى(علیه السلام) در سال ۱۹۵ نیز در این روز واقع شده است، البتّه این قول غیرمشهور است)؛ به هر حال این روز، روز بسیار بافضیلتى است و دادن صدقه و خیرات و کمک به مستمندان در این روز پاداش زیادى دارد.

شب هفدهم:

این شب، شب بسیار مبارکى است. در این شب، رسول خدا(ص) با لشکر کفّار قریش در سرزمین بدر برخورد کردند و در روز هفدهم، جنگ بدر واقع شد و خداوند متعال لشکریان اسلام را بر مشرکین پیروز گردانید، با آن که مسلمانان از نفرات محدود و ساز و برگ اندک جنگى برخوردار بودند. این پیروزى از بزرگترین فتوحات اسلام است؛ از این رو علما گفته اند که در این روز، غسل و صدقه و شکر خدا بجا آوردن مستحبّ است و عبادت در شب هفدهم فضیلت فراوانى دارد.

***

اعمال مشترک شب های قدر:

۱ـ غسل شب قدر: مرحوم «علاّمه مجلسى» فرموده: بهتر است غسلِ شب هاى قدر را مقارن غروب آفتاب انجام دهند که نماز مغرب را با غسل بخوانند.

۲ـ دو رکعت نماز بخواند: که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره «قُل هُوَ اللّه» را تلاوت کند و بعد از پایان نماز، هفتاد مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ أَتُوبُ اِلَیْهِ.

در روایتى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است: کسى که این عمل را بجا آورد، از جاى خویش برنخیزد مگر این که خداوند متعال او و پدر و مادرش را بیامرزد و خداوند فرشتگان را مأمور مى کند تا سال آینده براى وى حسنات بنویسند... .

۳ـ امام باقر(علیه السلام) درباره عمل دیگر این شب فرمود: قرآن را بگشاید و در برابر خود قرار دهد وبگوید:

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ الْمُنْزَلِ وَما فیهِ،وَفیهِ اسْمُکَ [الاَْعْظَمُ] الاَْکْبَرُ،وَ اَسْماؤُکَ الْحُسْنى،وَما یُخافُ وَیُرْجى،اَنْ تَجْعَلَنى مِنْ عُتَقائِکَ مِنَ النّارِ؛ خدایا از تو خواهم به حق کتاب فرستاده شده ات و آنچه در آن است که در آن است نام بزرگت و نام‌هاى نیکویت و آنچه بدانها ترس و امید شود که قرارم دهى از زمره آزاد شدگانت از دوزخ.

سپس حاجت خود را از خدا بخواهد.

۴ـ مراسم قرآن به سر گرفتن: به فرموده امام صادق(علیه السلام): قرآن مجید را بر سر بگذارد و بگوید:

اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ، وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ، وَبِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِن مَدَحْتَهُ فیهِ، وَبِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ، فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ؛ خدایا به حق این قرآن و به حق آن کس که او را بدین قرآن فرستادى و هر مؤمنى که در آن مدحش کردى و به حق تو بر ایشان زیرا هیچ کس به حق تو از خودت آشناتر نیست.

آنگاه ده مرتبه بگوید: بِکَ یا اللهُ و ده مرتبه بِمُحَمَّد(صلى الله علیه وآله) و ده مرتبه بعَلِىٍّ(علیه السلام)و ده مرتبه بِفاطِمَهَ(علیها السلام)و ده مرتبه بِالْحَسَنِ(علیه السلام)و ده مرتبه بِالْحُسَیْنِ(علیه السلام)و ده مرتبه بِعَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ(علیهما السلام)و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ(علیهما السلام)و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّد(علیهما السلام)و ده مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَر(علیهما السلام)و ده مرتبه بِعَلِىِّ بْنِ مُوسى(علیهما السلام)و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ(علیهما السلام)و ده مرتبه بِعَلِىِّ بْنِ مُحَمَّد(علیهما السلام)و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِىٍّ(علیهما السلام)و ده مرتبه بِالْحُجَّهِ(علیه السلام).

در پایان هر حاجتى که دارد از خداوند طلب کند و در تمام این اذکار، نهایت حضور قلب و توجّه به درگاه خدا را حفظ کند. بهتر است اگر مى‌خواهند توسّل گرفته، یا ذکر مصیبتى کنند قبل یا بعد از دعا باشد و دعا را قطع نکنند.

۵ـ زیارت امام حسین(علیه السلام):به فرموده علاّمه مجلسى، زیارت امام حسین(علیه السلام) در هر یکى از این سه شب، مستحبّ مؤکّد است، و در روایتى آمده است که سبب آمرزش گناهان مى‌شود و اگر دسترسى به زیارت از نزدیک نداشته باشد، از دور زیارت کند.

۶ـ احیا داشتن شب هاى قدر: یعنى این شب را تا صبح بیدار باشد و با عبادت و دعا و تلاوت قرآن و جلسات سخنرانى دینى و پرسش و پاسخ هاى مذهبى و یا مطالعه کتاب هاى تفسیر و عقاید و مواعظ سپرى کند.

در روایتى از امام باقر(علیه السلام) آمده است: هر کس شب قدر را احیا دارد، گناهان او آمرزیده شود، هرچند زیاد باشد، و بهتر است روز قبل مقدارى استراحت کند و غذا و نوشیدنى کمتر بخورد تا خواب بر او غلبه نکند و کسانى که توانایى بر احیا ندارند، بهتر است اوّل شب را استراحت کنند و سحرگاهان بیدار باشند و عبادت نمایند.

۷ـ صد رکعت نماز بگزارد: (هر دو رکعت به یک سلام) که فضیلت بسیار دارد و افضل آن است که اگر توانایى داشته باشد، در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره قل هو اللّه را بخواند.

۸ـ مرحوم «شیخ کفعمى» در «مصباح» نقل کرده است که امام زین العابدین(علیه السلام) این دعا را در شب هاى نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم در حالت ایستاده و نشسته و در رکوع و سجود مى خواندند:

اَللّهُمَّ اِنّى اَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً داخِراً، لا اَمْلِکُ لِنَفْسى نَفْعاً وَلا ضَرّاً، وَلااَصْرِفُ عَنْها سُوءاً، اَشْهَدُ بِذلِکَ عَلى نَفْسى، وَاَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتى وَقِلَّهِ حیلَتى، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَاَنْجِزْ لى ما وَعَدْتَنى وَجَمیعَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَهِ فى هذِهِ اللَّیْلَهِ، وَاَتْمِمْ عَلَىَّ اتَیْتَنى، فَاِنّى عَبْدُکَ الْمِسْکینُ الْمُسْتَکینُ، اَلضَّعیفُ الْفَقیرُ الْمَهینُ، اَللّـهُمَّ لاتَجْعَلْنى ناسِیاً لِذِکْرِکَ فیـما اَوْلَیْتَنى، وَلا لاِِحْسانِکَ فیما اَعْطَیْتَنى، وَلا ایِساً مِنْ اِجابَتِکَ، وَاِنْ اَبْطَاَتْ عَنّى فى سَرّآءَ اَوْ ضَرّآءَ، اَعْطَیْتَنى، اَوْ شِدَّه اَوْ رَخآء، اَوْ عافِیَه اَوْ بَلاء، اَوْ بُؤْس اَوْ نَعْمآءَ، اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعآءِ؛

خدایا من شام کردم در حالى که بنده خوارى هستم که مالک سود و زیانى براى خویش نیستم و نتوانم از خویشتن پیش آمد ناگوارى را بازگردانم و این مطلبى است که من آن را بر خویش گواهى دهم و به ناتوانى خود و بیچارگیم در برابرت اعتراف دارم. پس درود فرست بر محمّد و آل محمّد و وفا کن برایم بدانچه بر من و همه مؤمنین و مؤمنات وعده فرمودى از آمرزش در این شب و تمام کن بر من آنچه را به من دادى، زیرا که من بنده بی‌نواى مستمند ناتوان تهیدست خوار تو هستم. خدایا مرا فراموشکار از یاد خویش در آنچه به من انعام فرمودى و از احسانت در آنچه به من عطا کردى قرار مده و ناامید از اجابت خویش قرارم مده و اگرچه دیر زمانى طول کشد چه در خوشى و چه در سختى، در دشوارى یا در آسایش، در تندرستى یا گرفتارى، در تنگدستى یا در نعمت، به‌ راستى که تو شنواى دعایى.

۹ـ مرحوم «علاّمه مجلسى» مى فرماید: بهترین اعمال در این شب ها طلب آمرزش گناهان و دعا براى امور دنیوى و اخروىاست، هم براى خود و هم براى پدر و مادر و خویشان و برادران مؤمن؛ چه زنده باشند و چه از دنیا رفته باشند و همچنین ذکرهاى مختلفو صلوات بر محمّد و آل طاهرین ایشان(علیهم السلام)، تا آن جا که مقدور است انجام دهد و در بعضى از روایات وارد شده است که دعاى «جوشن کبیر»را در این سه شب بخوانند.

در روایتى آمده است که شخصى خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) رسید و عرض کرد: اگر شب قدر را درک کردم، چه چیزى را از خداوند طلب کنم؟ فرمود: عافیت و سلامتى را بخواه.

***

اعمالِ «مخصوص» هر یک از شب های قدر:

اعمال شب نوزدهم:

۱- صد مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّى وَ أَتُوبُ إلَیْهِ

۲ـ صد مرتبه بگوید: اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ أَمیرِالْمُؤْمِنینَ

۳ـ دعایى را که در اعمال روزهاى ماه رمضان ذکر شد (یا ذا الّذی کان...) را بخواند.

۴ـ این دعا را بخواند:

اَللّهُمَّ اْجْعَلْ فیما تَقْضى وَتُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِ الْمَحْتُومِ، وَفیما تَفْرُقُ مِنَ الاَْمْرِ الحَکیمِ فى لَیْلَهِ الْقَدْرِ، وَفِى الْقَضآءِ الَّذى لا یُرَدُّ وَلا یُبَدَّلُ، اَنْ تَکْتُبَنى مِنْ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، اَلْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ، وَاجْعَلْ فیما تَقْضى وَتُقَدِّرُ، اَنْ تُطیلَ عُمْرى، وَتُوَسِّعَ عَلَىَّ فى رِزْقى، وَتَفْعَلَ بى کَذا وَکَذا؛

خدایا قرار ده در آنچه حکم کرده و مقدر فرموده اى از سرنوشت حتمى و در آنچه جدا کنى از فرمان حکیمانه ات در شب قدر و در آن قضا و قدرى که برگشت و تغییر و تبدیلى ندارد که نام مرا در زمره حاجیان خانه محترمت (کعبه) بنویسى آنان که حجشان مقبول و سعیشان مورد تقدیر و گناهانشان آمرزیده و کردار بدشان بخشوده شده است و قرار ده در آنچه مقدر فرموده اى، که عمر مرا طولانى کرده و روزیم را وسیع گردانى و درباره ام چنین و چنان کنى (به جاى کلمه کذا و کذا، حاجت خود را عرضه دارد)

اعمال شب بیست و یکم:

۱ـ دعایى است که در «مصباح المتهجّد» و «کافى» نقل شده است که در شب بیست و یکم خوانده مى شود:

یا مُولِجَ اللَّیْلِ فِى النَّهارِ، وَمُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّیْلِ، وَمُخْرِجَ الْحَىِّ مِنَالْمَیِّت...

۲ـ مرحوم «شیخ کفعمى» از «سیّد بن باقى» نقل کرده است که در شب بیست و یکم مى خوانى:

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَاقْسِمْ لى حِلْماً یَسُدُّ عَنّى بابَالْجَهْلِ، وَهُدىً تَمُنُّ بِهِ عَلَىَّ مِنْ کُلِّ ضَلالَه...

۳- به فرموده «شیخ مفید»، در این شب صلوات بسیار فرستد و بر ظالمان و غاصبان حق آل محمّد(علیهم‌السلام) و همچنین بر قاتل امیرمؤمنان(علیه السلام) بسیار لعن و نفرین فرستد و براى خویش و پدر و مادرش و سایر مؤمنان دعا کند.

۴ـ دعا براى وجود مبارک امام زمان(عج) و فرج آن حضرت، یکى دیگر از اعمال این شب است. در روایتى که «سیّد بن طاووس» از حمّاد بن عثمان نقل کرده مى خوانیم: " در شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان به محضر امام صادق(علیه السلام) شرفیاب شدم، امام(ع) از من پرسیدند که آیا غسل کرده اى؟ گفتم: آرى،امام(ع) حصیرى طلبیدند و مرا نیز به کنارشان فراخواندند. آن حضرت(ع) مشغول نماز شدند و من نیز نزدیک آن حضرت(ع) نماز مى خواندم. وقتى که از نمازها فارغ شدیم، آن حضرت دعا کردند و من آمین گفتم، و این کار ادامه داشت تا صبح طلوع کرد. امام(ع) اذان و اقامه گفتند و برخى از خدمتکاران را فراخواند و نماز صبح را به امامت آن حضرت(ع) به‌جا آوردیم.

امام صادق(علیه السلام) بعد از نماز، به تسبیح و تقدیس پروردگار پرداختند و بر پیامبر(ص) درود فرستادند و براى مؤمنان دعا کردند؛ آن‌گاه به سجده رفته و ساعتى در سجده بودند، و در آن مدّت جز صداى نَفَس حضرت(ع) چیزى را نمى شنیدم، سپس دعایى خواندند از جمله در دعایشان عرض کردند:

وَ أسْألُکَ بِجَمیعِ ما سَأَلْتُکَ وَ ما لَمْ أَسْأَلْکَ مِنْ عَظیمِ جَلالِکَ، ما لَوْ عَلِمْتُهُ لَسَأَلْتُکَ بِهِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ أَهْلِ بَیْتِهِ، وَ أَنْ تَأْذَنَ لِفَرَجِ مَنْ بِفَرَجِهِ فَرَجُ أَوْلِیائِکَ وَ أَصْفِیائِکَ مِنْ خَلْقِکَ، وَ بِهِ تُبیدُ الظّالِمینَ وَ تُهْلِکُهُمْ، عَجِّلْ ذلِکَ یا رَبَّ الْعالَمینَ؛

از تو تقاضا مى کنم به جمیع آنچه که تو را با آن خواندم و آنچه را نخواندم، از عظیم جلال تو که اگر مى دانستم تو را با آن خواندم. از تو مى خواهم بر محمد و اهل بیتش درود بفرستى و اجازه فرج و ظهور کسى را بدهى که با ظهور او گشایشى در کار اولیاى تو و برگزیدگان از خلقت ظاهر مى شود و به وسیله او ظالمان را نابود و هلاک مى سازى. اى پروردگار عالمیان، در ظهورش تعجیل فرما.

پس از آن که امام صادق(علیه السلام) سر از سجده برداشتند. عرض کردم: جانم به فدایت! شما براى فرج کسى دعا کردید که با فرج او گشایشى در کار دوستان و اولیاى الهى حاصل خواهد شد؛ مگر آن کس شما نیستید؟

امام(علیه السلام) فرمودند: نه! او قائم آل محمّد(عجّل الله تعالی فرجه الشّریف)است!

نکته:

از شب بیست و یکم، دهه آخر ماه رمضان شروع مى شود که بسیار پرارزش و مغتنم است. در هر شب از شب هاى این دهه، غسل مستحب است و روایت شده است که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در هر شب از شب هاى دهه آخر ماه رمضان غسل مى کرد. همچنین اعتکاف در مساجد جامع در این دهه مستحب است و فضیلت فراوان دارد و در روایتى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان برابر دو حج و دو عمره شمرده شده است.

اعمال شب بیست و سوم:

۱-سوره عنکبوت و سوره روم را بخواند که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «هر کس در شب بیست و سوم، سوره هاى عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند! اهل بهشت است».

۲ـ هزار مرتبه سوره «إنّا أنزلناه» را بخواند.

۳ـ سوره «حم دخان» را بخواند.

۴ـ این دعا را بخواند:

اَللّهُمَّ امْدُدْ لى فى عُمْرى، وَاَوْسِعْ لى فى رِزْقى، وَاَصِحَّ لى جِسْمى، وَبَلِّغْنى اَمَلى، وَاِنْ کُنْتُ مِنَ الاَْشْقِیآءِ فَامْحُنى مِنَ الاَْشْقِیآءِ، وَاْکتُبْنى مِنَ السُّعَدآءِ، فَاِنَّکَ قُلْتَ فى کِتابِکَ الْمُنْزَلِ عَلى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ، صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، «یَمْحُو اللهُ ما یَشآءُ وَیُثْبِتُ، وَعِنْدَهُ اُمُّ الْکِتابِ»؛

خدایا دراز کن عمرم را و فراخ کن روزیم را و سالم گردان تنم را و برسانم به آرزویم و اگر در زمره بدبختان هستم تو نامم را ازسلک آنان پاک کن و در زمره سعادتمندانم ثبت کن زیرا تو خودت در کتابى که بر پیامبر مرسلت(ص) نازل فرمودى چنین گفتى: «خدا هر چه خواهد محو مى کند و ثبت مى کند و نزد اوست اصل کتاب».

۵ـ این دعا را که مخصوص شب بیست و سوم است بخواند:

یا رَبَّ لَیْلَهِ الْقَدْرِ وَجاعِلَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْر، وَرَبَّ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ، وَالْجِبالِ وَالْبِحارِ، وَالظُّلَمِ والاَْنْوارِ...

۶ـ این دعا را که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است، بخواند:

اَللّهُمَّ اجْعَلْ فیما تَقْضى وَفیما تُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِالْمَحْتُومِ، وَفیما تَفْرُقُ مِنَ الاَْمْرِ الْحَکیمِ...

۷ـ این دعا را که از امام حسن(علیه السلام) نقل شده است بخواند:

یا باطِناً فى ظُهُورِهِ، وَیا ظاهِراً فى بُطُونِهِ، وَیا باطِناً لَیْسَ یَخْفى، وَیا ظاهِراً لَیْسَ یُرى...

سپس هر حاجتى دارى از خدا بطلب.

۸ـ همچنین از معصومین(علیهم السلام) روایت شده است که در شب بیست و سوم ماه رمضان، در سجود و ایستاده و نشسته دعاى ذیل را مى خواندند، بلکه مناسب است در تمام ماه رمضان و در زمان‌هاى دیگر پس از تمجید و ستایش خداوند و صلوات بر محمّد و آل طاهرین ایشان علیهم السلام (مثلاً حدّاقل با گفتن اَلْحَمْدُلِلّهِ وَ الصَّلاهُ عَلى رَسُولِ اللّهِ وَ آلِهِ الطّاهِرینَ)، این دعا خوانده شود:

اَللّـهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّهِ بْنِ الْحَسَنِ، صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلى ابآئِهِ...

۹ـ همچنین این دعا را در حالى که دستان خود را به سوى آسمان بلند مى کند، بخواند:

یا مُدَبِّرَ الاُْمُورِ، یا باعِثَ مَنْ فِى الْقُبُورِ، یا مُجْرِىَ الْبُحُورِ، یا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِداوُدَ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَافْعَلْ بى کَذا وَ کَذا

اى تدبیر کننده کارها اى برانگیزنده هر که در گورها است اى روان کننده دریاها اى نرم کننده به جاى آهن براى حضرت داود درود فرست بر محمد و آل محمد و نسبت به من چنین و چنان کن.

کلمات کذا و کذا حاجات خود را بخواهد و سپس اضافه کند: اَللَّیْلَهَ اَللَّیْلَهَ، اَلسَّاعَهَ اَلسَّاعَهَ. این دعا را در حال رکوع، سجده، ایستاده و نشسته به طور مکرّر بخوان.

۱۰ـ با توجّه به اهمّیّت شب بیست و سوم، غسل، احیا و زیارت امام حسین(علیه السلام) در این شب فضیلت بسیار دارد و همچنین خواندن آن صد رکعت نماز که مشترک میان همه شب هاى قدر است.

«شیخ طوسى» در «تهذیب»، از ابوبصیر روایت کرده است که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: « در آن شبى که امید مى رود شب قدر باشد صد رکعت نماز بخوان؛ در هر رکعت (پس از حمد) ده مرتبه سوره توحید را بخوان. ابوبصیر عرض کرد: اگر نتوانستم ایستاده بخوانم، چه کنم؟ فرمود: نشسته بجا آور! گفتم: اگر نتوانم نشسته بخوانم؟ فرمود: در همان حال که در بستر خود دراز کشیده اى، بجا آور.

۱۱ـ مرحوم «علاّمه مجلسى»، در «زاد المعاد» فرموده است: در این شب هر مقدار که ممکن باشد قرآن بخواند و از دعاهاى «صحیفه کامله سجّادیّه» نیز استفاده کند؛ مخصوصاً دعاى مکارم الاخلاق و دعاى توبه.

روزهاى شب قدر را نیز باید حرمت داشت و به عبادت و دعا به سر برد؛ در احادیث فراوانى آمده است که روز قدر نیز در فضیلت مثل شب قدر است.

***

دعاى شب هاى دهه آخر ماه مبارک رمضان

دعاهاى این شب ها بر دو قسم است: نخست دعاهایى که مشترک میان همه شب هاى این دهه است که در هر شب از دهه آخر ماه رمضان خوانده مى شود و دیگر، دعاهایى که مخصوص هر شب از دهه آخر است.

برای خواندن دعاهای مربوطه، به ادعیه و مفاتیح الجنان مراجعه شود.

***

" فضیلت و اعمال ماه رمضان المبارک "

شیخ صدوق به سند معتبره روایت کرده از حضرت امام رضا (علیه السلام) از پدران بزرگوار خود از حضرت امیرالمؤ منین (علیه و على اولاده السلام) که فرمود : خطبه اى خواند براى ما روزى حضرت رسول خدا (صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ آله) پس فرمود : اَیُّها النّاس بدرستى که رو کرده است به سوى شما ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش. ماهى است که نزد خدا بهترین ماه ها است و روزهایش بهترین روزها است و شب هایش بهترین شب ها است و ساعت هایش بهترین ساعتها است و آن ماهی است که خوانده اند شمارا در آن بسوى ضیافت خدا و گردیده اید در آن از اهل کرامت خدا . نَفَسهاى شما در آن ثواب تسبیح دارد و خواب شما ثواب عبادت دارد و عملهاى شما در آن مقبول است و دعاهاى شما در آن مستجاب است . پس سؤ ال کنید از پروردگار خود به نیّت هاى درست و دل هاى پاکیزه از گناهان و صفات ذمیمه که توفیق دهد شما را براى روزه داشتن آن و تلاوتکردن قرآن در آن .

به درستى که شقى و بد عاقبت کسى است که محروم گردد از آمرزش خدا در این ماه عظیم و یاد کنید به گرسنگى و تشنگى شما در این ماه تشنگى و گرسنگى روز قیامت را و تَصدّقکنید بر فقیران و مسکینان خود و تعظیم نمائید پیران خود را و رحم کنید کودکان خود را و نوازش نمائید خویشان خود را و نگاه دارید زبان هاى خود را از آنچه نباید گفت و بپوشید دیدهاى خود را از آنچه حلال نیست شما را در نظر کردن به سوى آن و بازدارید گوش هاى خود را از آنچه حلال نیست شما را شنیدن آن و مهربانى کنید با یتیمان مردم تا مهربانى کنند بعد از شما با یتیمان شما و بازگشت کنید به سوى خدا از گناهان خود و بلند کنید دست هاى خود را به دعا در اوقات نمازهاى خود ، زیرا که وقت نمازها بهترین ساعت ها است که نظر مى کند حق تعالى در این اوقات به رحمت به سوى بندگان خود و جواب مى گوید ایشان را هرگاه او را مناجات کند و لبّیک مى گوید ایشان را هرگاه اورا ندا کنند و مستجاب مى گرداند هرگاه او را بخوانند اى گروه مردمان . به درستى که جان هاى شما در گروِ کرده هاى شما است ، پس از گرو به در آورید به طلب آمرزش ازخدا و پشت هاى شما گرانبار است از گناهان شما ، پس سبک گردانید آنها را به طول دادن سجده ها و بدانید که حق تعالى سوگند یاد کرده است به عزّت و جلال خود که عذاب نکند نمازگذارندگان و سجده کنندگان در این ماه را و نترساند ایشان را به آتش جهنم در روزقیامت.

ایُّها النّاس هر که از شما افطار دهد روزه دار مؤمنى را در این ماه از براى اوخواهد بود نزد خدا ثواب بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته . پس ‍ بعضى از اصحاب گفتند : یا رسول الله همه ما قدرت بر آن نداریم . حضرت فرمود : بپرهیزید از آتش جهنم به افطار فرمودن روزه داران اگرچه به نصف دانه خرما باشد و اگر چه به یک شربت آبى باشد ؛ به درستى که خدا این ثواب را مى دهد کسى را که چنین کند اگر قادر بر زیاده از این نباشد.

اَیُّها النّاسُ هر که خُلْق خود را در این ماه نیکو گرداند بر صراط آسان بگذرد در روزى که قدم ها بر آن لغزد و هر که سبک گرداند در این ماه خدمت غلام و کنیز خودرا ، خدا در قیامت حساب او را آسان گرداند و هر که در این ماه شرّ خود را از مردم باز دارد ، حق تعالى غضب خود را در قیامت از او باز دارد و هر که در این ماه یتیم بى پدرى را ، گرامى دارد خدا او را در قیامت گرامى دارد و هر که در این ماه صله واحسان کند با خویشان خود خدا وَصل کند او را به رحمت خود در قیامت و هر که در این ماه قطع احسان از خویشان خود بکند ، خدا در قیامت قطع رحمت از او کند و هر که نماز سنّتى در این ماه بکند خدا براى او برات بیزارى از آتش جهنم بنویسد و هر که در این ماه نماز واجبى را ادا کند خدا عطا کند به او ثواب هفتاد نماز واجب که در ماه هاى دیگر کرده شود و هر که در این ماه بسیار بر من صلوات فرستد خدا سنگین گرداند ترازوى عمل او را در روزى که ترازوهاى اعمال سبک باشد و کسى که یک آیه از قرآن در این ماه بخواند ثواب کسى دارد که در ماه هاى دیگر ختم قرآن کرده باشد.

اَیُّها النّاسُ بدرستى که درهاى بهشت در این ماه گشاده است پس سؤ ال کنید ازپروردگار که آن را به روى شما نبندد ؛ و درهاى جهنّم در این ماه بسته است . پس سؤال کنید از پروردگار تبارک و تعالى به تلاوت کردن قرآن مجید در شب ها و روزهاى این ماه و به ایستادن به نماز و جِدّ و جَهد کردن در عبادت و بجا آوردن نمازها در اوقات فضیلت و کثرت استغفار و دعا

فَعَنِ الصّادِقِ علیه السلام : اَنَّهُ مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فى شَهْرِرَمَضانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ اِلى قابِلٍ اِلاّ اَنْ یَشْهَدَ عَرَفَهَ

امام صادق علیه السلام فرمود: هر که در ماه رمضان آمرزیده نشود تا سال آینده آمرزیده نشود مگر آنکه در عرفات حاضر شود

و نگاه دارد خودرا از چیزهایى که خدا حرام کرده است و از افطار کردن بر چیزهاى حرام و رفتار کن به حوى که مولاى ما حضرت صادق (علیه السلام) وصیّت نموده و فرموده هرگاه روزه دارى ، مى باید که روزه داری گوش و چشم و مو و پوست و جمیع اعضاى تو ، یعنى از محرّمات بلکه از مکروهات و فرمود باید که روزِ روزه داری تو مانند روزِ افطار تو نباشد ونیز فرموده که روزه نه همین ترک از خوردن و آشامیدن است ؛ بلکه باید در روز روزهنگاه دارید زبان خود را از دروغ و بپوشانید دیده هاى خود را از حرام و با یکدیگرنزاع مکنید و حَسَد مبرید و غیبت مکنید و مجادله مکنید و سوگند دروغ مخورید بلکه سوگند راست نیز و دشنام مدهید و فحش مگوئید و ستم مکنید و بى خردى مکنید و دلتنگ مشوید و غافل مشوید از یاد خدا و از نماز و خاموش باشید از آنچه نباید گفت و صبرکنید و راستگو باشید و دورى کنید از اهل شرّ و اجتناب کنید از گفتار بد و دروغ و افتراء و خصومت کردن با مردم و گمان بد بردن و غیبت کردن و سخن چینى کردن و خود را مُشْرِف به آخرت دانید و منتظر فَرَج و ظُهور قائم آل محمّد (علیه السلام) باشید و آرزومند ثوابهاى آخرت باشید و توشه اعمال صالحه براى سفر آخرت بردارید.

بر شما باد به آرام دل و آرام تن و خضوع و خشوع و شکستگى و مذلّت مانند بنده اى که از آقاى خود ترسد و ترسان باشید از عذاب خدا و امیدوار باشید رحمت او را و باید پاک باشد اى روزه دار دل تو از عیبها و باطن تو از حیله ها و مکرها و پاکیزه باشد بدن تو از کثافتها و بیزارى بجوى به سوى خدا از آنچه غیر اوست و در روزه ولایت خودرا خالص گردانى از براى او و خاموش باشى از آنچه حق تعالى نهى کرده است تو را از آندر آشکارا و پنهان و بترسى از خداوند قهار آنچه سزاوار ترسیدن او است در پنهان و آشکار و ببخشى روح و بدن خود را به خداى عزّوجلّ در ایّام روزه خود و فارغ گردانى دل خود را از براى محبّت او و یاد او و بدن خود را به کارفرمائى در آنچه خدا تو را امر کرده است به آن و خوانده است به سوى آن اگر همه اینها را به عمل آورى آنچه سزاوار روزه داشتن است به عمل آورده اى و فرموده خدا را اطاعت کرده اى و آنچه کم کنى از آنها که بیان کردم از براى تو به قدر آن از روزه تو کم مى شود از فضل آن وثواب آن.

به درستى که پدرم گفت : رسول خدا (صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ آله) شنید که زنى در روز روزه اى جاریه خود را دشنام داد . حضرت طعامى طلبید . آن زن را گفت بخور زن. زن گفت من روزه ام . فرمود : چگونه روزه اى که جاریه خود را دشنام دادى . روزه فقط همین نخوردن و نیاشامیدن تنها نیست . به درستى که حق تعالى روزه را حجابى گردانیده است از سایر امور قبیحه . از کردار بد و گفتار بد . چه بسیار کمند روزه داران و چه بسیارند گرسنگى کشندگان و حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام) فرمود که چه بسیار روزه دارى که بهره اى نیست او را از روزه به غیر از تشنگى و گرسنگى و چه بسیار عبادت کننده اى که نیست او را بهره اى از عبادت به غیر تَعَب . اى خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیدارى و عبادت احمقان است و خوشا افطار کردن زیرکان که بهتر از روزه داشتن بى خردان است.

و روایت شده از جابربن یزید از حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) که حضرت رسول (صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ آله) به جابر بن عبدالله فرمود : اى جابر این ماه رمضان است ، هر که روزه بدارد روز آن را و بایستد به عبادت پاره اى از شبش را و باز دارداز حرام شکم و فَرْج خود را و نگاه دارد زبان خود را ، بیرون رود از گناهان خود مثل بیرون رفتن او از ماه . جابر گفت یا رسول اللّه چه نیکو است این حدیث که فرمودى ، فرمود : اى جابر چقدر سخت است این شرطهایى که نمودم .

نمازهاى شب هاى ماه مبارک رمضان

مرحوم «علاّمه مجلسى» در فصل آخر از اعمال ماه رمضان در کتاب «زادالمعاد»، نماز شب هاى ماه رمضان را چنین بیان مى کند: (و با توجّه به این که بهترین اعمال، در ماه مبارک، نماز و قرآن است و این نمازها در بردارنده بسیارى از سوره هاى قرآن است، هرکس هر چند شب را بخواند غنیمت است).

شب اوّل: چهار رکعت; هر رکعت بعد از سوره حمد پانزده مرتبه سوره توحید.

شب دوم: چهار رکعت; در هر رکعت بعد از سوره حمد بیست مرتبه سوره إنَّا أنزلناه.

شب سوم: ده رکعت; در هر رکعت بعد از سوره حمد پنجاه مرتبه سوره توحید.

شب چهارم: هشت رکعت; در هر رکعت بعد از سوره حمد بیست مرتبه سوره إنّا أنزلناه.

شب پنجم: دو رکعت; در هر رکعت، سوره حمد و پنجاه مرتبه سوره توحید; بعد از سلامِ نماز، صد مرتبه بگوید: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد.

شب ششم: چهار رکعت و در هر رکعت سوره حمد و سوره ملک.

شب هفتم: چهار رکعت; در هر رکعت سوره حمد و سیزده مرتبه سوره إنّا أنزلناه.

شب هشتم: دو رکعت; در هر رکعت سوره حمد و ده مرتبه سوره توحید و پس از سلام نماز، هزار مرتبه بگوید: سبحان اللّه.

شب نهم: شش رکعت میان نماز مغرب و عشا; در هر رکعت سوره حمد و هفت مرتبه آیه الکرسى و پس از اتمام نماز، پنجاه مرتبه بگوید: اَللّهمّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد.

شب دهم: بیست رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و سى مرتبه سوره توحید.

شب یازدهم: دو رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و بیست مرتبه سوره کوثر.

شب دوازدهم: هشت رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و سى مرتبه سوره إنّا أنزلناه.

شب سیزدهم: چهار رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و بیست و پنج مرتبه سوره توحید.

شب چهاردهم: شش رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و سى مرتبه سوره إذا زُلزِلَت.

شب پانزدهم: چهار رکعت; در دو رکعت اوّل بعد از سوره حمد، صد مرتبه سوره توحید، و در دو رکعت دیگر، بعد از سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید.

شب شانزدهم: دوازده رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و دوازده مرتبه سوره تکاثر.

شب هفدهم: دو رکعت; در رکعت اوّل، سوره حمد و هر سوره اى که خواست بخواند و در رکعت دوم، سوره حمد و صد مرتبه سوره توحید و بعد از سلام نیز صد مرتبه بگوید: لا إلهَ اِلاَّ اللّهُ.

شب هیجدهم: چهار رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و بیست و پنج مرتبه سوره کوثر.

شب نوزدهم: پنجاه رکعت; با سوره حمد، و پنجاه مرتبه سوره إذا زلزلت.

مرحوم «علاّمه مجلسى» مى گوید: ظاهراً مراد آن است که در هر رکعت یک مرتبه این سوره را بخواند; زیرا در یک شب خواندن دوهزار و پانصد مرتبه سوره «اذا زلزلت» دشوار خواهد بود.

شب‌هاى بیستم تا بیست و چهارم: در هر یک از این شب ها، هشت رکعت نماز بخواند که پس از حمد، هر سوره اى خواست مى خواند.

شب بیست و پنجم: هشت رکعت نماز; در هر رکعت سوره حمد، و ده مرتبه سوره توحید را بخواند.

شب بیست و ششم: هشت رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و صد مرتبه سوره توحید را بخواند.

شب بیست و هفتم: چهار رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و سوره ملک را بخواند و اگر نتوانست، بیست و پنج مرتبه سوره توحید را بخواند.

شب بیست و هشتم: شش رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و صد مرتبه آیه الکرسى، صد مرتبه سوره توحید و صد مرتبه سوره کوثر را بخواند و پس از پایان نماز، صد مرتبه صلوات بفرستد.

مرحوم حاج شیخ عباس قمى مى نویسد: مطابق آنچه که من یافتم بجاى صد مرتبه، ده مرتبه آمده است(که همین مناسب‌تر به نظر مى رسد).

شب بیست و نهم: دو رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و بیست مرتبه سوره توحید را بخواند.

شب سى ام: دوازده رکعت; در هر رکعت سوره حمد، و بیست مرتبه سوره توحید را بخواند و پس از پایان نماز، صد مرتبه صلوات بفرستد.

یادآورى: این نمازها هر دو رکعت به یک سلام است و اگر تمام آن‌ها را نتوان بجا آورد، باید هر مقدار که مى‌توان به‌جا آورده شود.