معالجه وهم

دیگر پرسیده که ناگاه در اثناى نماز یا اوراد، چیزى به خاطر مى‌آید که فلان کار بنمایم، مثل عمارت یا تجارت یا کتابت یا غیر آن. و هرچند سعى مى‌کنم که این خاطر نیاید کانّ که فایده ندارد و البته به خاطر مى‌آید و از آن حال خودم بازمى‌دارد، طریق دفع این چگونه است؟

جواب: از امراض نفسانیه که آدمى به آن ممتحن است، یکى این است که از سر کلیات مى‌تواند گذشت و از سر جزئیات نمى‌تواند گذشت! …و سبب اینکه از کلیات مى‌تواند گذشت و از جزئیات نه، آن است که در امور کلیه وهم را مدخلى نیست و با عقل در آن مزاحمتى نمى‌کند.

وهم به مثابهی کودکی است خرد پیش پدر خود، چون گوید: فلان باغ ببخش، قبول کند، اما اگر گوید: این انار که در دست داری ببخش قبول نکند! سالکان علاج این مرض به فطام(فطام:بازگرفتن) نفس کنند از شهوات جزئیه، وظیفه سالک آن است که هر بار که نفس چنین تشویش دهد البته آنچه او را تحدیث(تحدیث:سخن گفتن) به آن میکند نکند و به داغ ناکامی او را بسوزاند و دست از آن کار که در آن است ندارد. نفس کودک صفت را پند دهد که تو کلیات را فدای راه خدای میکنی؟ جزئیات محقره چیست که به آن درمیمانی و بود و نابود آن را بر خود یکسان نمیسازی و سالک تا به مقام رسوخ و استقامت نرسیده، او را ترک سامان و قطع علاقهی دل از این و آن میسازد و آرزوهای نفس زیر پای درآوردن، که مغارس(مغارس جمع مغرس: محل نشاندن درخت) خیالات اینهاست؛ و سالک باید که خود را به تمام اخلاص، مطالب دارد، و تمام اخلاص این است که عملی که او را در آن نیتی الهی نباشد نکند و بواعث طبیعی و دواعی وهمی، او را در کار نیاورد. و چون حرکات او به نیات الهیه است، نه بواعث(بواعث:سبب‌ها،برانگیزاننده ها) طبیعیه، چه خیر در راه خدای عزوجل و طالب قربت او از ذکر و نماز بهتر است که او را در حالتی که به ذکر و نماز مشغول است، داعیهی اشتغال به آن به خاطرش میآید. وفق الله ولیی و الله ولی السالکین.

از کشکول المطالب، جلد اول

به نقل از مکاتیب( عبد الله قطب )،ناشر:قائم آل محمد (عج)،محل نشر:قم ١٣٨۴، بخشی از مکتوب۵ با تلخیص

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=2395