5 دسامبر, 2019

کد مطلب : 24668

آیت الله کمیلی خراسانی در گفت و گو با خبرگزاری حوزه به بیان زندگی نامه، تحصیلات، اساتید، شیوه سلوکی و عرفانی، رابطه حوزه و عرفان، شیوه های دست یابی به عرفان حقیقی، سالهای مبارزه، ولایت مداری و... پرداخت.

متن مصاحبه آیت‌الله کمیلی خراسانی با خبرگزاری حوزه

عرفان شیعی عرفانی توحید محور است که انسان در نهایت به توحید برسد و این مسیر را نیز باید از راه باطن استحصال کرد.

متن مصاحبه آیت‌الله کمیلی خراسانی با خبرگزاری حوزه

آیت الله کمیلی خراسانی در گفت وگو با خبرگزاری حوزه به بیان زندگی نامه، تحصیلات، اساتید، شیوه سلوکی و عرفانی، رابطه حوزه و عرفان، شیوه‌های دست‌یابی به عرفان حقیقی، سال‌های مبارزه، ولایت‌مداری و… پرداخت.

در زیر به گزارش مفصل این گفتگو توجه می کنید.

۱-در ابتدای گفت و گو ضمن معرفی خود سیر تحصیلی تا تاسیس مرکز تحقیقاتی توحید را بیان کنید.

با عرض سلام خدمت مخاطبان خبرگزاری رسمی حوزه، بنده محمد صالح کمیلی خراسانی فرزند شیخ حسن کمیلی خراسانی هستم. بنده در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۲۰ هجری شمسی مطابق با دوم ربیع ۱۳۶۰ هجری قمری در شهر مذهبی سامرا به دنیا آمدم.

تحصیلات مقدماتی را در مدرسه علمیه میرزای شیرازی سامرا گذراندم و بعد به حوزه علمیه نجف اشرف رفتم و سال‌ها مشغول درس سطوح عالی و خارج فقه شدم. در آن زمان از محضر مراجع بزرگی همچون آیت الله العظمی حکیم، سید ابوالقاسم خویی، محمد باقر زنجانی و…استفاده بردم.

برای تکمیل دروس حوزوی یک سال پیش از انقلاب در حوزه علمیه قم سکونت یافتم. از همان اوایل امر نظر ما این بود که بتوانیم در آینده یک مرکز حوزوی و فرهنگی چند منظوره را تاسیس کنیم که بحمدلله یکی دو سال است که این مرکز توحید برپا شده و مشغول به فعالیت است.

۲-جنابعالی را به عنوان استادی در سیره مکتب عرفانی میرزا علی آقای قاضی می‌شناسند، در این خصوص توضیحاتی ارائه فرمائید.

گوشه مهمی از زندگانی ما مربوط می‌شود به شاگردی در محضر آیت الحق سید هاشم حداد که ایشان شاگرد مبرز اخلاق و عرفان مرحوم میرزا علی آقای قاضی تبریزی در نجف بودند. سنوات زیادی را در خدمت ایشان گذراندم. بنده تقریبا حدود ۲۴ سال با ایشان ارتباط داشتم و پس از فوت ایشان و رحلت صدیق ارجمند علامه تهرانی، جلسات سلوکی ما در قم و تهران و شهرهای دیگر شروع شد و ان شاء الله دنبال سلوکی هستیم که شاگردان بتوانند سیر معنوی خود را تا رسیدن به کمال ادامه دهند.

بنده از همان ایام نوجوانی جویای مسائل اخلاقی و عرفانی بودم؛ در همان ایام نوجوانی جلسات و افراد مختلفی را درک کردم. مدتی نیز در جلسات مرحوم آقای قوچانی وصی مرحوم قاضی (ره) شرکت کردم. مرحوم آقای قوچانی طبق مشاوره‌ای که به بنده دادند فرمودند، خوب است شما مراوده و ارتباطی با مرحوم سید هاشم حداد (ره) داشته باشید.

سپس حسب ملاقات و دیداری که با مرحوم سید هاشم حداد انجام شد از آن به بعد ارتباطات بنده با ایشان به شکل استاد و شاگردی درآمد.

۳-بسیاری از اساتید عرفان را می‌شناسیم که از مسایل اجتماعی و سیاسی دوری کرده‌اند. ولی در کارنامه اجتماعی شما مولفه‌های جالبی از جمله همراهی با امام موسی صدر، زندانی شدن در عراق، مترجم امام راحل و ارتباط جدی با نهادهای انقلابی و حضور تبلیغی در مناطق مختلف کشور به چشم می‌خورد. در این خصوص نیز اگر مطالبی هست بفرمائید.

ما عرفانی را دنبال می‌کنیم که بر اساس و محوریت همان اصولی است که اهل بیت (ع) مشخص کرده‌اند که قطعاً با گوشه‌نشینی و دوری از اجتماع و کشف و کرامات‌گویی و… موافق نیست. فقه مداری، احکام محوری، اجتهاد علمی، دوری از گناه و اخلاق گرایی و رسیدن به روشن ضمیری از اصول اولیه عرفانی است.

حال که در خصوص مسایل اجتماعی سوال کردید باید بگویم که در دوران زندگی اجتماعی بنده سابقه ۹ سال همکاری با امام موسی صدر در لبنان، مترجمی امام راحل در اول انقلاب، اعزام به مناطق محروم مثل سیستان و بلوچستان، همکاری جدی با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حضور در جبهه‌های جهاد در هشت سال جنگ تحمیلی، تدریس در حوزه و دانشگاه، چند دوره تدریس دروس خارج فقه از جمله در نکاح و مسایل مستحدثه و خمس و تاسیس موسسه توحید در جهت ترویج معارف اسلامی در راستای اخلاق و عرفان، دیده می شود.

۴-در خصوص ارتباطتان با بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بیشتر برایمان توضیح دهید.

امام راحل زمانی که از پاریس به ایران آمدند مدتی در مدرسه علوی تهران حضور یافتند؛ بنده نیز از خارج از کشور و از سفر تبلیغی افغانستان و پاکستان و… به ایران آمده بودم؛ بنده در آنجا به کار تبلیغی مشغول بودم؛ از جمله اینکه در یکی از پارک‌های پاکستان مراسم فاتحه‌خوانی شهدای انقلاب را برگزار کردیم و شعار مرگ بر شاه سر دادیم و همین مسئله با حضور مردم و انعکاس خاص رسانه‌ای همراه بود و بنده نیز با روزنامه‌های پاکستان مصاحبه کردم و به تشریح اهداف انقلاب پرداختم.

وقتی از مرز پاکستان به ایران آمدم با حضور در مدرسه علوی توسط امام جمعه فقید لرستان آقای آیت الله مرحوم حاج سید حسن طاهری خرم‌آبادی به محضر امام راحل شرف یاب شدیم؛ در آن زمان گروه‌های مختلفی برای دیدار با امام راحل به ایران می‌آمدند از جمله یاسر عرفات به همراه گروه ۵۰ نفره که به ایران آمدند. در آن زمان فعالیت‌های انقلابی با جدیدت پیگیری می‌شد و لازم می‌شد که رابطی بین این گروه‌ها و امام وجود داشته باشد.

۵-پیشتر در لبنان نیز فعالیت می‌کردید و با امام موسی صدر نیز حشر و نشر داشتید. از این سفر بگویید.

اصل رفتن و اقامت ما در لبنان این بود: یک نفر از دوستان که قبلاً مدتی را برای تبلیغ در مناطق شیعه گذرانده بود، به نجف آمد و به ما گفت: این مناطق نیاز مبرمی به وجود مبلغین جهت ترویج مبانی ولایت دارد، لذا ما گذرنامه را درست کردیم و رهسپار لبنان شدیم و در یکی از روستاهای آنجا به نام «تمنین التحتا» در منطقه بعلبک در جنوب لبنان ماموریت تبلیغی خود را شروع کردیم. پس از ماه مبارک رمضان، مردم آن روستا طوماری را خطاب به مرحوم آیت الله العظمی سید محسن حکیم (ره) در نجف امضا کردند که ما در این منطقه روحانی نداریم و از شما درخواست داریم که فلانی را بفرستید. یک ماشین هم همراه ما به نجف فرستادند که ما را برگرداند. لذا رفتیم به منزل مرحوم آیت الله حکیم (ره). بنده به ایشان عرض کردم: هنوز از لحاظ درس خارج به حد اجتهاد نرسیده‌ام.

فرمودند: فعلاً برای مدتی برو، بعداً ببینیم چه می‌شود. لذا همراه با خانواده به لبنان مهاجرت کردیم و کارهای تبلیغی خود را مانند امامت جماعت و برگزاری کلاس‌های علوم سیاسی و تأسیس دار القران شروع کردیم.

بنده به نمایندگی از مرجع وقت حدود هشت سال در لبنان مشغول به انجام امور دینی شدم. این زمان مصادف با حضور امام موسی صدر در لبنان بود. البته فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی بنده به این کشور منحصر نبوده بلکه در هفت کشور خارجی دیگر نیز فعالیت‌هایی داشتم تا اینکه یک سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران آمدم و در قم سکنی گزیدم.

۶-در این سال‌ها تالیفات عرفانی نیز داشته اید. از تالیفات خود بگویید.

از گذشته علاقه‌مند به تالیف و نوشتن مباحث علمی و عرفانی بودم و نگارش کتب ما از قدیم برقرار بوده است. مخطوطات زیادی از جمله ۷۰ دفتر داریم که وقت زیادی می‌گیرد که به زیور طبع در بیاید و در این مؤسسه توحید به دنبال انتشار آن‌ها هستیم. کتاب اول مان را «المطالب السلوکیه» نام گذاری کردیم. نیمی از آن دریافت های سلوکی بوده و نیمی دیگراز منابع و مصادر متعدد استخراج شده است. این کتاب چهار مرتبه چاپ شده است. یک نیمه کتاب به زبان عربی و نیمه دوم کتاب به زبان فارسی است که در واقع ترجمه بخش اول است.

«مشکات دل» دومین کتاب بنده، شرح نیمه اول مطالب السلوکیه است و دارای ۵۰ مطلب که مورد توجه دوستان واقع شده است از این جهت که دارای مطالب کاربردی اخلاقی و عرفانی متعدد است.

کتاب دیگر مفاتیح السلوک است که تقریبا شباهت‌هایی با مفاتیح دارد. ادعیه و مباحث اخلاقی در این کتاب بیان شده و در آخر کتاب چهل حدیث آمده که چهل مبحث اخلاقی عرفانی پیرامون این احادیث ضمیمه شده است.

شرح دعای افتتاح از دیگر تالیفات بنده است که در قالب یک لوح فشرده منتشر شده است؛ این شرج شامل مباحثی است که در منابر و جلسات درس عرفانی بیان شده است.

حدیث صبا از دیگر آثار بنده است که روایتی از زندگانی سلوکی اساتید معرفت نفس است. در این اثر به سیر روایاتی که در خصوص سلوک اخلاقی به جای مانده از مکتب حقه اسلام و اهل بیت (ع) از پیامبر به امام علی (ع) و از دامنه سیر روایات توسط بزرگانی چون سید علی شوشتری پیگیری شده و از ایشان به مرحوم ملا حسین قلی همدانی و سیداحمد کربلایی و از ایشان نیز به مرحوم میرزا علی آقای قاضی و سپس به سید هاشم حداد رسیده، پرداخته شده است.

۷-مؤسسه تحقیقاتی توحید را چه زمانی و با چه هدفی دایر کردید؟ در این مؤسسه چه فعالیت‌هایی انجام می‌شود؟

در واقع از سه سال پیش فعالیت های لازم برای راه اندازی اولیه تشکیل مؤسسه انجام شده است. بنده قبل از سه سال پیش در تهران بودم و حضور مستمری در قم نداشتم ولی از سه سال بیش حضور بنده در قم منظم شده است و دروس مختلف فقه و اخلاق عرفانی بنده نیز برگزار می‌شود. از همان زمان نیز ایجاد چنین مؤسسه‌ای را مد نظر قرار دادیم و مراحل اخذ مجوز انجام شد؛ ابتدای امسال مجوز از فرهنگ و ارشاد گرفته شد و امروز مؤسسه توحید با عناوین فرهنگی پژوهشی و هنری دارای مجوز است.

عمده فعالیت‌های ما بیشتر در زمینه کارهای پژوهشی و فرهنگی است. پژوهش‌ها نیز بیشتر ناظر به جمع‌بندی و تنظیم آثار و تدوین آن به شکل کتاب، نرم افزار و بارگزاری مطلب در سایت است.

وقتی وضعیت تالیفات سر و سامان گرفت کارهای پژوهشی در موضوعات مختلف از جمله مقاله و…. اولویت‌های بعدی پژوهشی هستند.

در کارهای فرهنگی نیز تشکیل منظم جلسات اخلاقی در چند سطح پیگیری می‌شود؛ یک یا دو جلسه ویژه‌تر و خاص‌تر نیز برگزار می‌شود؛ همچنین برنامه‌هایی چون برگزاری چند همایش از جمله سالگرد و نکوداشت برخی از عرفا از جمله سید هاشم حداد رضوان الله تعالی علیه یا همایش ویژه برخی طلابی که مرتبط با بنده هستند از جمله این برنامه‌ها هستند.

البته درس خارج فقه و شرح و تهذیب کتاب قوت القلوب ابوطالب مکی را در مدرسه علمیه سعادت قم تدریس می‌کنیم.

فعالیت‌هایی که در حال انجام است، پیاده سازی، تایپ و ویراستاری شرح منازل السائرین، شرح مصباح الشریعه ، شرح لب‌اللباب علامه تهرانی، تطبیق نهایی شرح کتاب قوت القلوب با مصادر شیعه و شرح کامل المطالب السلوکیه به عنوان چلچراغ سلوک در یک دوره سه جلدی است. تهیه مطلب برای سایت و پیج و کانال‌هایی که در فضای اجتماعی داریم از دیگر فعالیت‌های مؤسسه است. سایت تخصصی ما در خصوص عرفان عملی شیعی است.

برگزاری و انعکاس مباحث فقهی بنده از جمله فعالیت‌های دیگر این مؤسسه است؛ سال گذشته خارج فقه مسائل مستحدثه را برگزار کردیم و سال قبل از آن نیز درس خارج نکاح را دایر کردیم؛ امسال نیز درس خارج فقه بنده در حوزه علمیه قم در باب خمس از مستمسک آقای حکیم برگزار می‌شود. انعکاس درس خارج و تقریر نویسی از دیگر فعالیت‌های این مؤسسه است.

۸-ظاهرا شما با این پیشینه علمی و عرفانی در عرصه تبلیغ و تدریس، آیا در مراکز علمی و دانشگاهی نیز فعال بوده‌اید؟

بله. یک بخش دیگر از فعالیت‌ها در دانشکده‌های تهران بوده که به عنوان تدریس به کلاس می‌رفتیم و هم در حوزه‌های تهران برای سخنرانی اخلاقی و تدریس دعوت می‌شدیم در شهرستان‌ها نیز در دانشگاه و حوزه دعوت می‌شویم.

خارج از کشور هم امسال دهه اول محرم به استرالیا رفتیم. یک سفر هم به ایتالیا، فرانسه و آلمان داشتیم. در هامبورگ ملاقاتی با آیت الله رمضانی ترتیب داده شد و برای طلاب سخنرانی کردیم. در عراق هم اخیراً و در ایام اربعین حسینی فعالیت‌هایی در نجف و بغداد داشتیم.

۹-حقیقت آن است که وقتی نام عرفان و سلوک و جلسات سیر و سلوک را می‌شنویم بی اختیار به یاد آن دسته از افرادی می‌افتیم که به همین عناوین در سال‌های گذشته و هم اکنون به ترویج عرفان های کاذب مشغول هستند؛ چیزی که متاسفانه شناخت مؤلفه‌های عرفان حقیقی و مکتب عرفانی اهل بیت (ع) را نیز برای عده‌ای مشکل کرده است؛ در این خصوص چه نظری دارید؟

یکی از عوامل اصلی تاسیس جلسات سیر و سلوکی ما در ایران جلوگیری از همین عرفان‌های کاذب است. یکی از مبانی کار ما همین عامل است. در سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم که وقتی شاخصه‌های عرفان حقیقی به خوبی بیان نشود همین عرفان‌های نو پدید در میان مردم و جوانان ما رخنه می‌کند؛ شاهد بوده‌ایم که مدعیان عرفان‌های نوظهور چگونه جوانان را فریفته‌اند و البته به دام قانون هم افتادند؛ به همین دلیل احساس تکلیف مضاعف کردیم که اساتید عرفان باید در میدان و صحنه باشند تا عرفان صحیح منطبق بر معارف اهل بیت(ع) را به جوانان معرفی کند.

شهید مطهری در کتاب خود به معرفی شاخه‌های مختلف عرفان و حتی تصوف می‌پردازند و تصوف مثبت و منفی را بیان می‌کنند؛ ما راهروی عرفان صحیح هستیم و در کتب و سخنرانی‌های خود نیز مؤلفه‌های آن را بیان می‌کنیم.

۱۰-مباحث علمی و عرفانی که در کلاس های شما مطرح می‌شود روی چه اصول علمی بنا شده است؟

در واقع کلاس‌های درس ما دارای یک شرایط خاص علمی است؛ کسانی که می‌خواهند وارد این دوره‌ها شوند باید یک دوره اخلاق نظری و عملی را بگذرانند؛ از جمله کتاب معراج السعاده و.. منابعی به آنها داده می‌شود و روی آن‌ها مطالعات و بررسی‌های گسترده ای خواهند داشت؛ در ادامه باید در یک دوره عقاید نیز شرکت نمایند.

یک دوره احکام عملی نیز برای طلاب برگزار می‌شود؛ یکی از نقاط ممیزه عرفان شیعی صحیح نسبت به عرفان‌های کاذب ، همین مسئله است که ما به احکام و فقه و شریعت بهایی خاص می‌دهیم؛ این در حالی است که عرفان های کاذب این مسایل را رد می کنند؛ سالکی که می خواهد وارد فضای عرفان حقیقی حتما باید شریعت بداند.

در ادامه شاگردان به سه دسته تقسیم می‌شوند که اولین گروه، شامل مبتدیان، دومین گروه، گروه متوسطان و سومین گروه نیز در دوره پایانی شرکت می‌کنند.

به منظور پرورش روحی و اخلاقی و تهذیبی و عرفانی شاگردان برای هر کدام از این شاگردان یک پرونده اخلاقی و روحی و علمی نیز تشکیل می‌شود تا سوابق و حالات آنها ثبت شود و به مرور مشاهده شود که در چه شرایطی هستند؛ حتی در شهرستان‌ها هم سرگروه هایی داریم که هر سه ماه یک بار می‌آیند در قم و گزارشات خود را می‌آورند و شش ماه یک مرتبه با افراد مجموعه به اینجا می‌آیند.

۱۱-شما چنین نسخه‌ای را برای مدیریت تهذیبی حوزه‌های علمیه پیشنهاد می‌کنید؟

اعتقاد داریم که حتما باید در عرصه‌ای تهذیبی در حوزه، باید و نبایدهایی وجود داشته باشد؛ مقام معظم رهبری نیز در طرح سیاست‌های کلی تهذیب همچون امام راحل به بیان ویژگی‌های اساتید تهذیبی حوزه اشاره کرده‌اند که ما معتقدیم همین اصول باید با چنین روشی در بین طلاب در پیش گرفته شود.

۱۲-شما بیان کرده‌اید که ولایت مداری از مهمترین ویژگی‌های این نظام اخلاقی، تهذیبی و عرفانی است؟

قطعاً همین گونه است؛ امام راحل و مقام معظم رهبری نیز بر لزوم توسعه مباحث تهذیبی و اخلاقی در میان طلاب و رشد معنویت در میان طلاب تاکیدات فراوان دارند؛ بارها و بارها گفته‌ایم که اگر قرار باشد برای تربیت طلاب و جوانان نسخه‌ای ارایه شود، قطعا شریعت محوری و ولایت‌مداری از مهمترین اجزای آن هستند؛ ولایت‌مداری و ولایت‌محوری در همه این سال‌ها در جلسات اخلاقی و جلسات عمومی بنده نمایان بوده است؛ ولایت ائمه اطهار (ع) و ولایت فقیه از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های نظام اخلاقی و عرفانی حقیقی است؛ در این سالها همیشه تلاش کرده‌ایم که چه در گفتار و چه در سیره و روش فعالیت علمی و تهذیبی و اخلاقی پیروی با نظام را به عنوان یک اصل نمایان سازیم؛ این شاخص‌ها و باید و نبایدها به عنوان سیره مطرح است.

۱۳-به نظر شما چه عاملی باعث شد که عده‌ای نگاه غلطی نسبت به عرفان صحیح هم داشته باشند؟

به تبعیت از فرموده و رهنمودهای امام راحل که به طلاب فرمودند که کلمات عرفا را به باد مسخره نگیرید، نمی‌شود گفته‌های آنها را تفسیر به ظاهر کرد و باید باطن این گفته ها را فهمید و این از فهم باطل است که عرفا را به کفر انگاشته و مسخره کنیم باید نکات حقیقت و ماهیت عرفان شیعی را دریابیم؛ بنابر این خیلی روشن است که اگر کسی نتوانست حقانیت معارف اهل بیت (ع) را در همه ابعاد آن از جمله علمی و عقلی و معنوی و عرفانی و اخلاقی درک کند قطعا شناخت خوبی نیز نسبت به این جامعیت نخواهد داشت؛ اگر کسانی می آیند و نفهمیده حرف هایی می‌زنند و نسنجیده تهمت‎هایی را مطرح می کنند باید خود را اصلاح کنند؛ باید ببینند که امام و رهبری چه موضعی نسبت به مباحث عرفانی و اخلاقی و تهذیبی دارند.

یک نکته اصلی وجود دارد که اگر به درستی فضاسازی کنیم می توانیم فرهنگ سازی درستی نیز در این زمینه داشته باشیم؛ متاسفانه از برخی جهات کم کاری شده است و اساتید اخلاقی و تهذیبی در حوزه هستند که باید این خلاهای جدید و فضاهای تاریکی که مغشوش هم شده است را اصلاح کنند.

مگر این مسایل در خصوص علامه طباطبایی و حتی امام راحل مطرح نشد؟ بسیاری سعی کردند که علومی که این بزرگان از دایرة معارف اهل بیت(ع) دنبال می کردند را تحت الشعاع تنگ نظری های خود کنند.

نباید فراموش کنیم که اگر امام راحل و مقام معظم رهبری نبودند قطعاً این رشد در دامنه علوم دینی در حوزه ما پدیدار نمی‌شد و این نظام علمی و حتی آموزشی و تفسیری و…. در بدنه حوزه ما هم به این قوت نبود؛ اگر امروز بر سر سفره عرفان نشسته‌ایم و بحث عرفان در حوزه درس داده می شود و این مؤسسه تشکیل شده است به دلیل مجاهدت‌های همین بزرگان است.

۱۴- در این بخش از گفت وگو سوال صریحی از شما داریم! آیا کشف و کرامات ها، علوم غریبه، عزلت و خانه نشینی و… در این سیره عرفانی جای دارد؟

عرفان شیعی به هیچ وجه در این دایره نمی‌گنجد؛ اهل بیت (ع) ما که در عالی ترین مقامات عرفانی و الهی بودند زندگی به شدت اجتماعی داشتند و اهل این کارها نبودند؛ شدیدا مخالف هستیم با مکاشفات و کرامت‌ها. این مسایل نه اینکه وجود خارجی نداشته باشد و کسی که به مدارج عالیه عرفانی برسد چنین چیزهایی را تجربه نخواهد کرد ولی منظور ما آن است که اگر کسی در این جایگاه بماند و به دنبال همین مسائل باشد قطعاً از مسیر سیر و سلوک و رسیدن به هدف عالیه عرفان که رسیدن به قرب الهی است باز می‌ماند.

اصلاً مگر نه آنکه هدف اصلی عرفان رسیدن به خدا و توحید حقیقی است پس اگر کسی به دنبال علوم غریبه رفت در واقع خود را تحریم کرده است. مسایل غیبی و کرامت ها و چهره خوانی و پیش گویی و … از نظر ما محکوم است. ما اصلاً چنین روش‌هایی را نمی‌پسندیم و شاگردانمان را هم نسبت به این زمینه اخطار می‌دهیم؛ سید بحرالعلوم نیز نسبت به این مسائل اخطارهای شدید داده است زیرا اگر سالک در بین راه با مکاشفات سرگرم شود قطعاً از مقصد باز می‌ماند.

نکته مهم و کلیدی در عرفان حقیقی آن است که یک جوان باید ابتدا با رعایت اصول اخلاقی و احکام و شریعت و دوری از گناه مرتبه اول را طی کند. وقتی خود و دل را از رذایل پاک کرد می‌تواند به توحید اصیل و الهی برسد. معرفت الله و معرفت النبی و معرفت به مبانی دین یک جایگاه مهم و الزامی در حوزه عرفانی است؛ اگر در بین راه کرامتی پیش آمد مشکلی ندارد ولی مشکل دل بستن به این کرامات است زیرا می‌تواند همین انسان عارف را که به وسیله لطف الهی به کراماتی دست یافته، مغرور ساخته از آن پله های بالا به سقوط بکشاند.

۱۵-آیا نتیجه کسی که در این شیوه سیر و سلوکی فعالیت می کند آن است که در نهایت به یک فرد خانه نشین و ذکر گو مبدل می‌شود یا قرار است در حوزه اجتماعی نیز فعال باشد؟ آیا عرفان شیعی می‌تواند حضور و فعالیت اجتماعی را با این عرصه پیوند بزند؟

در حقیقت عرفان شیعی عرفانی توحید محور است که انسان در نهایت به توحید برسد و این مسیر را نیز باید از راه باطن استحصال کرد؛ در این مکتب عرفانی کار سری و رمزآلودی انجام نمی‌شود و دلیل آن هم همین ارتباطاتی که از گذشته با نهادهای انقلابی و همین الان با مدیران حوزه داریم؛ مسافرت های به خارج از کشور برای تبلیغ و برگزاری کلاس های اخلاقی و طرح مبانی عرفان اسلامی در دانشگاه های متعدد از جمله مصادیقی است که نشان می‌دهد که عرفان شیعی عرفانی پویا و اجتماعی است.

به طور کلی نمی توان خود را از اجتماع جدا کرد؛ پیامبر اسلام الگوی همه کسانی هستند که در حوزه معارف اسلامی فعالیت می‌کنند؛ ایشان در همه عرصه های اجتماعی حضوری فعال داشتند و انقلاب بسیار بزرگی نیز ایجاد کردند و با همین سیرت عرفانی و اخلاقی توانستند بر جاهلیت پیروز شوند و این تمدن بزرگ را بسازند.

اخلاق گرایی از مهمترین ویژگی های عرفانی شیعی است؛ آموزش اخلاق و عقاید و احکام از اولین مبانی عرفان است و اگر کسی شرع نداند و به احکام شرعی عمل نکند در واقع نمی تواند به روشن ضمیری برسد. باید پله پله حرکت کرد زیرا نمی‌توان یک شبه به مراتب عالی سلوکی رسید. اگر بخواهیم یک دلیل روشن برای این امر بیاوریم همین برنامه‌هایی است که به شاگردان خود ارایه می دهیم که همه آنها عملی است؛ همین تدریس منازل السائرین که تدریس می شود از مصادیق این امر است؛ در طرح منازل السائرین باید مراحله صدگانه را برای رسیدن به غایت توحید رسید.

۱۶-نظر شما در خصوص افرادی که با ریاضت کشی سعی می کنند به سلوک برسند چیست؟ به نظر شما آیا ریاضت کشیدن می تواند ما را به مراتب عالی عرفانی برساند؟

اینگونه نیست که حضور در عرصه عرفانی با چند ورد و چند ذکر و چهل روز و…. حاصل شود؛ بدون نظم نمی توان به حرکت سلوکی ادامه داد؛ مسیر عرفانی مسیری منظم و دقیق است؛ باید پله پله حرکت کرد؛ ما به شاگردان خود هم گفته‌ایم که ریاضت کشیدن‌ها و افراط و تفریط کردن ها جسم آنها را مریض می‌کند و جسم مریض نمی تواند روح شاداب را بپروراند؛ روحی که می‌خواهد مراتب سیر و سلوک را طی کند باید از جسمی که توان و نیرو دارد، تامین می‌شود.

مرحوم قاضی گفت که اگر به اسب آب و علف دادید شما را به مقصد می‌رساند؛ پس باید برای جسم خود هم برنامه داشته باشیم و آن را تامین کنیم تا ما را مریض نکند. برخی از اساتید عرفانی به دروغ در این جایگاه هستند و مطالبی که هیچ ارتباطی به دین و مذهب و عرفان ندارد را به شاگردان منتقل می‌کنند؛ برخی از منحرفین هستند که افراد را به انحراف روحی و عقایدی می‌کشانند.

پیگیر مجمعی از علمای اخلاق و عرفان هستیم که یکی از کارهایش همین است که این الگوهای اشتباه به جامعه داده نشود؛ یعنی این مجمع اخلاق و عرفانی تلاش می کند که با شعباتی که خواهد داشت اساتید غیر نخبه و منحرف را از مسیر آموزشی و عرفانی در کشور کوتاه کند.

امروز جوان ها تشنه هستند به همین جهت دنبال هر صدایی که ندای درونی آنها را تحریک کند می‌روند؛ از این روی است که این مجمع باید فعال شود که نیاز آنها به درستی پاسخ داده شود و جلوی اساتید منحرفی که پیش پای این جوانان قرار می‌گیرند نیز بسته شود.

بسیاری به ما شکایت می‌کنند که این افراد منحرف شده‌اند و سپس با شنیدن مسیر اصلی عرفانی به سمت عرفان اصیل روی می‌آورند؛ همین افراد منحرف هستند که باعث انحرافات در میان جوانان می‌شوند که خوشبختانه تعدادی از آنها دستگیر شده‌اند و تعداد دیگری نیز هنوز دستگیر نشده‌اند.

۱۷-مبانی و مباحث قرآنی چه جایگاهی در دروس و مبانی عرفانی شما دارد؟

منازل السائرین در ابتدای هر درس مباحث قرآنی را بیان می‌کند و در اول هر درس نیز یک بحث قرآنی را توضیح می‌دهیم و با قرآن و روایات و ادله تفسیری به تفسیر آن آیه اقدام می‌کنیم.

در دروس خود مباحث و روایات عرفانی بسیاری را از ائمه طاهرین و به خصوص امام باقر(ع) و امام صادق(ع) که بیشترین مباحث تفسیری را بیان کرده اند نقل می‌کنیم.

البته ائمه ما اصحاب سر و رازی داشتند که حضرات مباحث عمیق تفسیری و عرفانی را به آنها می‌گفتند و به آنها نیز تاکید می‌کردند که این مسایل را جایی بازگو نکنند.

۱۸-نقل قولی از امام راحل وجود دارد که فرمودند شهدای ما ره صدساله را یک شبه رفتند؛ در تاریخ نیز مثال های متعددی از انسان هایی که پس از سالها زندگی عادی یا پرگناه به یک باره به معرفت الله رسیدند. این سیر آنی چگونه حاصل می‌شود؟

قطعا همین گونه است؛ سیر عرفان و سلوک برای یک شاگرد و علاقه مند در مراتب خاصی تعریف شده که باید با توکل به خدا و با نیت باطنی صحیح و با هدایت استاد خبره انجام شود ولی خداوند بر همه امور و حالات همه انسان ها ناظر و قادر است؛ برخی انسان‌ها به حسب ظرفیتی که پرورانده‌اند، به لطف خدا دارای ظرفیتی شده‌اند که می‌توانند به این مراتب عالی برسند.

برخی از شهدای ما به مراتبی از عرفان و ظرفیت های عالی رسیدند که پیش از شهادت می‌فهمیدند که لحظاتی بعد به شهادت می‌رسند یعنی به این حد از طهارت و پاکی و نفس می‌رسند؛ جبهه ها واقعا دانشگاه بود و کاری می کرد که یک طفل ۱۳ ساله به درجاتی می‌رسد که برخی سال‌های سال نمی‌توانند به این حد از درک و فهم و مقامات عالی روحی برسند؛ برخی نیز سالها جانباز ماندند و با درد جانبازی و اهدای جسم خود در راه مقدس دین به این مراتب رسیدند.