درس خارج فقه حضرت آیت الله کمیلی خراسانی

مباحث فقهی-صید و ذباحه- جلسه هشتم

اقوال فقها در شرط تسمیه و بردن نام خدا در هنگام ذبح

بسم الله الرحمن الرحیم

دانلود صوت بیانات حضرت آیت الله کمیلی خراسانی در مبحث فقهی صید و ذباحه (جلسه هشتم)

مدّت زمان ۳۷:۳۵ دقیقه

تاریخ:۱۴۰۲/۰۸/۰۱

مکان: قم- مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم السلام)

19.8MB- دانلود

تقریرات خارج فقه-صید و ذباحه- جلسه هشتم- ۱۴۰۲/۰۸/۰۱

موضوع: اقوال فقها در شرط تسمیه و بردن نام خدا در هنگام ذبح

در جلسه قبل از شرایط ذبح، قطع رگهای چهارگانه را گفتیم. در این جلسه اقوال فقها در شرط تسمیه و بردن نام خدا در هنگام ذبح را مطرح می‌کنیم.

۲- شیخ مفید (ره)

ایشان در مورد اشتراط این شرط می‌نویسد:

«و من ذبح من أهل الإسلام فلیستقبل القبله بالذبیحه و یسمی الله عز و جل… و إن تعمد المسلم ترک التسمیه على الذبیحه حرم أکلها فإن نسی التسمیه کفته النیه لها و اعتقاد فرضها و التدین بذلک فی جواز أکلها»[۱]

ترجمه‌: و هر مسلمان که بخواهد ذبح کند، باید نام الله عز و جل را بر زبان آورد … و چنان‌چه عمداً تسمیه را ترک کند، خوردن ذبیحه‌ی او حرام است، ولی اگر آن را فراموش کند، همین مقدار که تسمیه را در نیت داشته و به وجوب آن معتقد بوده، کفایت می‌کند.

۳- سید مرتضی(ره)

ایشان در این مورد می‌نویسد:

«إن الذکاه حکم شرعی، و قد علمنا أنه إذا استقبل القبله و سمى اسم الله تعالى یکون مذکیا باتفاق، و إذا خالف ذلک لم یتیقن کونه مذکیا، فیجب الاستقبال و التسمیه لیکون بیقین مذکیا»[۲]

ترجمه‌: ذکات حکم شرعی است و به یقین می‌دانیم که اگر حیوان رو به قبله ذبح شود، و نام خداوند بر آن جاری گردد، مذکی خواهد بود اتفاقا. ولی اگر شرایط مزبور رعایت نگردد، مذکی شدن چنین حیوانی مورد یقین نیست، از این روی استقبال و تسمیه واجب است.

زکات یعنی همان ۹مورد که حد و نصاب معین دارد و باید به مصارف معین برسد و در کتاب زکات بحث می‌شود، اما ذکات یعنی تذکیه و ذبح حیوان که در کتاب صید و ذباحه مطرح می‌شود.

۴- شیخ طوسی (ره)

ایشان در مورد این شرط می‌نویسد:

«و التّسمیه واجبه فی حال الذّباحه. فمن ترکها متعمّدا، لم یجز أکل ذبیحته و إن ترکها ناسیا، لم یکن به بأس»[۳]

ترجمه‌: و به هنگام ذبح تسمیه واجب است، پس هرکس آن‌ را عمداً ترک کرد، خوردن ذبیحه‌ی او روا نیست، ولی اگر از روی فراموشی آن را ترک نمود، باکی نیست.

۵- شهید اول(ره)

ایشان هفتمین شرط ذبحِ صحیح را تسمیه دانسته و می‌فرماید:

«و سابعها: التسمیه عند النحر و الذبح‌کما سلف، فلو ترکها عمداً فهو میته إذا کان معتقداً لوجوبها، و فی غیر المعتقد نظر، و ظاهر الأصحاب التحریم.و لکنّه یشکل بحکمهم بحلّ ذبیحه المخالف على الإطلاق ما لم یکن ناصبیّاً، و لا ریب أنّ بعضهم لا یعتقد وجوبها و تحلّ الذبیحه و إن ترکها عمداً. و لو سمّى غیر المعتقد للوجوب فالظاهر الحلّ، و یحتمل عدمه؛ لأنّه کغیر القاصد للتسمیه.و من ثمّ لم تحلّ ذبیحه المجنون و السکران و غیر الممیّز؛ لعدم تحقّق القصد إلى التسمیه أو إلى قطع الأعضاء.و لو قال بسم اللّٰه و محمَّد حرمت. و کذا لو قال و محمَّد رسول اللّٰه بکسر الدال، و لو رفعه حلّت».[۴]

ترجمه‌: [یکی از شرایط ذبح صحیح] جاری‌کردن نام خدا هنگام ذبح و نحر [می‌باشد]؛ پس اگر ذابح از کسانی باشد که تسمیه را واجب می‌داند و آن را عمداً ترک کند، آن حیوان میته خواهد بود، ولی اگر ذابح از کسانی باشد که تسمیه را واجب نمی‌داند و از این‌رو آن را ترک کند، حرمت حیوان محل نظر و تأمل است. با این‌حال ظاهر قول اصحاب در مورد اخیر حرمت می‌باشد، ولی سخن اصحاب، مشکل است با توجه به این‌که ایشان حکمِ مطلق به حلیت ذبیحه‌ اهل سنت داده‌اند مادامی که ذابح، ناصبی نباشد[۵] و شکی نیست که در بین اهل سنت برخی تسمیه را واجب نمی‌دانند و ذبیحه‌شان حلال است ولو این‌که از روی عمد آن را ترک کند، ولی اگر کسی که اعتقادی به وجوب تسمیه ندارد هنگام ذبح، نام خدا را بر ذبیحه جاری کرد، ظاهراً حیوان حلال خواهد بود و احتمال دارد که حلال نشود؛ چراکه او از جملۀ کسانی است که قصد حقیقی به تسمیه ندارد، همان‌گونه که ذبیحه مجنون و مست و غیرممیز به خاطر عدم قصدشان به تسمیه یا به قطع اعضای حیوان حلال نمی‌باشد و اگر هنگام ذبح بگوید: «بسم الله و محمد» ذبیحه حرام خواهد شد و همین‌طور اگر بگوید: «و محمدٍ رسول الله» با کسره دادن به «محمد»، باز ذبیحه حرام خواهد شد،[۶] ولی اگر «محمد» را مرفوع بخواند، حلال خواهد بود.[۷]

و صلی اللّه علی محمد و آله الطاهرین

[۱]. شیخ مفید، المقنعه، ص۵۸۰٫

[۲]. سیدمرتضی، الانتصار، ص۴۰۶٫

[۳]. شیخ طوسی، النهایه، ص۵۸۳٫

[۴]. شهیداول، الدروس، ج۲،ص۴۱۳٫

[۵]. ناصبی کسی است که با اهل بیت؟ع؟ عداوت و دشمنی دارد مثلاً، در کشور عراق بعد از برکناری صدام و اوایل داعش، شیعیان که به طرف کربلا و نجف می‌رفتند داعشی‌ها شیعیان را از ماشین پیاده می‌کردند و عکس بزرگی از حضرت علی؟ع؟ را قرار داده بودند و می‌گفتند به آن توهین کنید.

[۶]. چون شرک است و همراه نام خدا شخص دیگری را شریک قرار داده است یعنی به نام خدا و نام محمد؟ص؟ ذبح را انجام می‌دهد.

[۷]. زیرا در حالت رفع نام خدا راگفته است و پس از آن اظهار کرده حضرت محمد؟ص؟ رسول خدا است.