حضرت آیت‌الله حاج شیخ محمدصالح کمیلی خراسانی از اساتید اخلاق و عرفان اسلامی، شامگاه یکشنبه یازدهم آذرماه در جلسه هفتگی درس اخلاق خود که در مسجد سلماسی قم برگزار شد در ادامه شرح کتاب چهل حدیث امام خمینی(ره) در شرح حدیث ششم درباره حب و محبت به دنیا گفت: اگر انسان محبت دنیا را در دل داشته باشد هرگز نمی‌تواند هیچ پیشرفتی در مراتب عالیه ایمان کسب کند!
وی ادامه داد: هفت روایت در این فصل بیان شده که شش روایت درباره دنیای مذموم است و یک روایت درباره دنیای ممدوح است. در نهج‌البلاغه هم بیشترین خطبه‌های حضرت در مذمت دنیا است؛ یعنی در بین این همه خطبه‌ها و کلمات حضرت یک خطبه در تعریف دنیای ممدوح است که البته این روایت هم حضرت امام در این مبحث آورده‌اند؛ ولی خطبه مفصل است؛ اما ایشان یک قسمت کوتاه را آورده‌اند.
وی ادامه داد: این نشان می‌دهد که این دنیایی که این‌گونه درباره آن در قرآن و روایات مذمت شده است برای آن‌هایی است که از این دنیا سو استفاده می‌کنند و نمی‌توانند از این دنیا آن برداشت خوب و آخرتی را داشته باشند.
عواقب اهمیت‌دادن زیاد به دنیا و خطر حب و محبت به آن
این استاد اخلاق با بیان اینکه خدادوستی و دنیادوستی با هم جمع نمی‌شوند، گفت: در روایات آمده که دنیا برای دوستان خدا خلق شده که از این نعمت‌ها استفاده کنند نه کسانی که دشمن خدا و دین هستند، حالا امام راحل در روایت اول از امام صادق (ع) آورده‌اند که حضرت فرمودند: «مَن أصبَحَ و أمسی و الدنیا أکبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللّهُ تعالی الفَقرَ بینَ عَینَیهِ و شَتَّتَ أمرَهُ و لم یَنَلْ مِن الدنیا إلاّ ما قَسَمَ اللّهُ له، و مَن أصبَحَ و أمسی و الآخرهُ أکبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللّهُ تعالی الغِنی فی قلبِهِ و جَمَعَ لَهُ أمرَهُ؛ کسی که شب و روز بزرگ‌ترین همّ و غمش دنیا باشد، خداوند متعال فقر را در برابر چشمانش قرار دهد و کارش را پریشان سازد و از دنیا جز به آنچه خداوند قسمتش کرده است نرسد و کسی که شب و روز بزرگ‌ترین همّ و غمش آخرت باشد خداوند دلش را بی‌نیاز گرداند و کارش را سامان دهد.»
وی ادامه داد: حضرت در این روایت خطر اهمیت دادن به دنیا را گوشزد فرمودند که اگر شخصی صبح و شب کند و دنیا در نظرش خیلی مهم باشد؛ یعنی صبح بیدار می‌شود همه‌اش غصه دنیا را دارد که چقدر بتواند از این اموال دنیا و مظاهر و ذخایر دنیا استفاده کند که اگر چنین فکری در انسان باشد خدا هم همیشه او را فقیر قرار می‌دهد و امورش را هم در این روزگار و دنیا پراکنده می‌کند و هم‌وغم او هم همیشه درباره همین دنیا است و تمامی ندارد.
لزوم نگاه توحیدی به دنیا
آیت‌الله کمیلی خراسانی با بیان اینکه آن‌گونه که خدا فرموده با دنیا برخورد کنید، گفت: باید سعی کنید همان‌طور که خداوند به دنیا فرموده است کسانی که دنبال تو هستند و شب و روزشان را درباره تو مصرف می‌کنند و علاقه به تو دارند، تو آنها را خسته کن! ولی آن‌هایی که به تو پشت می‌کنند به آنها خدمت کن! پس ما نیز باید با دنیا نگاهی توحیدی داشته باشیم و آن‌گونه که خدا فرموده باشیم.
وی ادامه داد: در تجربه هم این مسئله حاصل شده است که می‌بینید خیلی‌ها که دنبال این دنیا هستند گرفتاری‌ها آنها بیشتر است؛ اما کسانی که دنبال آخرت هستند و به دنیا علاقه نشان نمی‌دهند زندگی راحت و بهتری دارند و حتی از دنیا هم استفاده می‌کنند و غم کمتری هم دارند!
شرک در رزاقیت خداوند/اعراض از دنیا
این استاد حوزوی با اشاره به شرک در رزاقیت خداوند بیان کرد: تقدیر و تقسیم الهی در ارزاق و روزی و هر چیزی که به انسان می‌رسد از سوی خدا است و رزق‌وروزی را خدا مشخص می‌کند که یکی از اسم‌های الهی هم یا خیر الرازقین یا رزاق است، اما اگر کسی بگوید من با سعی و تلاش خودم روزی را تأمین می‌کنم و به تلاش خودشان متکی باشد این برخلاف امر الهی است که خداوند روزی دهنده است و نوعی شرک است که این شرک در مسئله رزاقیت خدا پیش می‌آید که اگر انسان بخواهد به قوت و جیب و سعی و تلاش خود اتکا و اعتماد کند دچار شرک رزاقیت شده است!
وی افزود: امام صادق (ع) می‌فرماید در مقابل این افراد، افراد دیگری هستند که در همین دنیا هستند و صبح و شب می‌کنند؛ اما آخرت را در نظر دارند و دنیا را هم برای آخرت می‌خواهند نه اینکه به دنیا یک نظر مستقل داشته باشد حالا اگر بیشترین تلاش و کار شما در دنیا برای آخرت باشد یک قوت قلبی و آرامش دارید درباره آخرت باشد؛ چون انسان تا وقتی چشم و دلش سیر نباشد همه‌اش در تلاش و زحمت است؛ ولی وقتی چشم و دلش سیر باشد حتی اگر کم داشته باشد ناراحت نمی‌شود؛ لذا سرمایه معنوی را دارد و امورش را هم خدا جمع‌وجور می‌کند.
وی تصریح کرد: کسانی که از دنیا اعراض می‌کنند وضع و حالشان خیلی بهتر است؛ چون گاهی اوقات رزق و روزی‌های غیبی به آنها می‌رسد؛ بنابراین اگر توکلتان به خدا خوب باشد یک رزق و روزی‌هایی از جاهایی می‌رسد که اصلاً باور نمی‌کردید و از جاهایی که گمان نداشتید به شما خدا روزی می‌رساند.
دنیای ممدوح حیاتی برای اهل صدق
آیت‌الله کمیلی خراسانی در ادامه به خوبی‌های دنیا و دنیای ممدوح اشاره و بیان کرد: دنیا یک دار و حیات و زندگی برای کسانی که اهل صدق و صداقت هستند است و دنیا به آنها وفا می‌کند و در دنیا می‌توانند عافیت و سلامتی پیدا کنند؛ چون دنیای ممدوح را از مذموم جدا کرده‌اند. از جمله خوبی‌های دنیا عبادت برای خدا است که هر جای محل ذکری برای خدا باشد ملائکه هم آنجا حضور می‌یابند و این از خوبی‌های دنیا است.
وی افزود: اما اگر محبت دنیا را دل داشته باشید دین و ایمان و آخرت خود را به باد داده‌اید! دنیا و آخرت مثل دو تا هَوُو هستند که با هم صلح و آشتی نمی‌کنند که اگر کسی سمت دنیا بروید از آخرت که هدف نهایی است می‌ماند؛ البته این را حساب نکنید که آخرت یعنی بعد از مرگ! آخرت همین‌جا در دنیا شروع می‌شود و از همین دنیا باید آخرت خود را درست کنید و آخرت شما بستگی به وضعیت اعمال شما در دنیا دارد که شما چه جور در دنیا زندگی کردید!
کلامی کمرشکن از استاد عرفان حضرت امام درباره محبت به دنیا
این استاد حوزوی به بیان حضرت امام در شرح این حدیث اشاره و بیان کرد: مرحوم حضرت امام در این کتاب از استادشان مرحوم آیت‌الله‌العظمی شاه‌آبادی با روحی فداه تعبیر نموده‌اند که نشان می‌دهد که چقدر جایگاه استاد اهمیت دارد!
وی ادامه داد: حضرت امام به نقل از استادشان مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی فرمودند: «شیخ عارف ما روحی فداه می‌فرمودند اگر محبت دنیا صورت قلب انسان گردد و انس به او شدید شود، در وقت مردن که برای او کشف شود که حق‌تعالی او را از محبوبش جدا می‌کند و ما بین او و مطلوباتش افتراق می‌اندازد با سخطناکی و بغض به او از دنیا برود و این فرمایش کمرشکن باید انسان را خیلی بیدار کند که قلب خود را خیلی نگاه دارد، خدا نکند که انسان به ولی‌نعمت خود و مالک الملوک حقیقی سخطناک باشد که صورت این غضب و دشمنی را جز خدای تعالی کسی نمی‌داند»
جان دادن سخت از عواقب محبت به دنیا
وی تأکید کرد: کسی که محبت دنیا را دارد جان‌دادن سختی دارد چون دارد از محبوبش برای همیشه جدا می‌شود و چنین کسی اصلاً نمی‌خواهد بمیرد و از محبوبش که دنیا است دل بکند و برود و در لحظات جان‌دادن احتمال دارد دچار شرک هم شود.
وی افزود: خدا نکند انسان به ولی‌نعمت خود یعنی خدا سخطناک باشد! الان هستند بعضی‌ها که این‌گونه شدند و می‌گویند خدا حاجتم را نداده و من دیگر کاری به خدا ندارم! خوب اگر نداده شاید مصلحت نمی‌دانسته و اصلاً مؤمن در این دنیا همیشه گرفتار است؛ چون باید این بلاها را ببیند تا بتواند در این ایمان و تدین قوی شود.
بزرگ‌ترین جهاد و مجاهد
آیت‌الله کمیلی خراسانی جهاد اکبر را بزرگ‌ترین جهاد و جنگ و مجاهد آن را بزرگ‌ترین مجاهد و شهید دانست و گفت: برای زدودن حب دنیا باید به جنگ با نفس بروید و مجاهد هم فقط کسی که به جبهه می‌رود و جانش را در جبهه جنگ کف دست گذاشته نیست! این جهاد اصغر است؛ اما بزرگ‌تر از آن جهاد اکبر است شما در همین جهاد نفس هم می‌توانید همان کار شهید در جبهه‌های جنگ اصغر را انجام دهید و جانتان را کف دست بگذارید و اهل فنای در راه خدا شوید و به جنگ نفس اماره بروید و شهید شوید!
وی ادامه داد: اصلاً مگر همه کسانی که به جهاد اصغر می‌روند هدفشان لله و فالله است؟! برخی قصدشان رسیدن به مقام و موقعیت و غنائم و اسم‌ورسم است! بنابراین اگر ما در جهاد اکبر خود را درست نکنیم جهاد اصغر هیچ نفعی برای ما ندارد!
محبت به فرزند و وحشت پدر آیت‌الله شاه‌آبادی در اواخر عمر
آیت‌الله کمیلی خراسانی در ادامه به ماجرای ناراحتی شدید پدر آیت‌الله شاه‌آبادی به‌خاطر علاقه شدید به فرزندش اشاره و گفت: پدر آیت‌الله شاه‌آبادی به یکی از فرزندانش علاقه بیشتر و شدید داشت که حضرت امام فرمودند: «شیخ بزرگ ما دام‌ظله از پدر بزرگوار خود نقل کردند که در اواخر عمر وحشتناک بود از برای محبتی که به یکی از پسرهای خود داشت! و پس از اشتغال چندی به ریاضت از آن علاقه راحت شد و خشنود گردید و به دار سرور انتقال پیدا کرد، رضوان الله علیه»
مدیریت محبت‌های غیر خدا در راستای محبت خدا
این استاد اخلاق با توصیه به اینکه محبت‌ها باید در راستای محبت خدا باشد، اظهار کرد: با این ریاضت ایشان این محبت فرزند را از دلش بیرون کرد و محبت خدا را جایگزین نمود؛ بنابراین اگر در راستای محبت خدا چیزی را دوست داشته باشید مانعی ندارد؛ اما اگر بخواهید در مقابل محبت خدا محبت زن و بچه و مال و زندگی را داشته باشید این مشکل است!
وی تصریح کرد: این محبت به غیر خدا وقتی معلوم می‌شود که مثلاً اذان گفته‌اند و می‌خواهید نماز بخوانید و در این موقع اگر این محبت‌ها باشند مانع رفتن به نماز می‌شود و یا اینکه محبت به آنها را مقدم بر فرمان و محبت خدا قرار می‌دهید! کلام مشهوری از شهید رجایی است که می‌گفت: «به نماز نگویید کار دارم، به کار بگویید وقت نماز است.»
وی افزود: آدم اگر در راه خدا باشد می‌فهمد چه چیز برای او خوب یا بد است و متوجه آن می‌شود. مثال دنیا مثل آب دریای شور است که هر چه می‌خورد باز تشنگی بیشتر می‌شود! پس باید مواظب باشید به زرق‌وبرق دنیا نگاه نکنید و دل را به‌سوی آخرت و مسائل معنوی ببرید.
توسل فاطمی برای زدودن محبت دنیا از دل
آیت‌الله کمیلی خراسانی در پایان با توجه به ایام فاطمیه توصیه کرد: در این ایام فاطمیه که مجالس روضه و توسل به حضرت فاطمه سلام الله علیها زیاد است به حضرتش متوسل شوید و خدا را به حق حضرت فاطمه سلام الله علیها قسم دهید و بخواهید که دل ما را از محبت مذموم دنیا خالی کند و دل ما را از محبت خودش و اولیای خودش و ائمه اطهار و امام زمان عج پر کند.