شعر ابن فارض با ترجمه علامه طهرانی

هَلْ نارُ لَیْلَی‌ بَدَتْ لَیْلاً بِذی سَلَمِ أمْ بارِقٌ لاحَ فی‌ الزَّوْرآءِ فَالْعَلَمِ

شش بیت ابتدایی شعر ابن فارض با ترجمه علامه طهرانی

هَلْ نارُ لَیْلَی‌ بَدَتْ لَیْلاً بِذی سَلَمِ أمْ بارِقٌ لاحَ فی‌ الزَّوْرآءِ فَالْعَلَمِ (۱)

أرْواحَ نَعْمانَ هَلاّ نَسْمَهٌ سَحَرًا وَ مآءَ وَجْرَهَ هَلاّ نَهْلَهٌ بِفَمِ (۲)

یا سآئِقَ الظُّعْنِ یَطْوی‌ الْبیدَ مُعْتَسِفًا طَیَّ السِّجِلِّ بِذاتِ الشِّیحِ مِنْ إضَمِ (۳)

عُجْ بِالْحِمَی‌ یا رَعاکَ اللَهُ مُعْتَمِدًا خَمیلَهَ الضّالِ ذاتَ الرَّنْدِ وَ الْخُزُمِ (۴)

وَ قِفْ بِسَلْعٍ وَ سَلْ بِالْجِزْعِ هَلْ مُطِرَتْ بِالرَّقْمَتَیْنِ اُثَیْلاتٌ بِمُنْسَجِمِ (۵)

ناشَدْتُکَ اللَهَ إنْ جُزْتَ الْعَقیقَ ضُحًی‌ فَاقْرَ السَّلامَ عَلَیْهِمْ غَیْرَ مُحْتَشِمِ (۶)

ترجمه:

۱ ـ آیا این‌ شعلۀ فروزان‌ لیلی‌ بود که‌ شبانه‌ در « ذو سَلَم‌ » پیدا شد؟ و یا بارقۀ وی‌ بود که‌ اوّلاً در « زَوراء » و سپس‌ در « عَلَم‌ » نمایان‌ گشت‌؟

۲ ـ ای‌ بادهای‌ جان‌پرور وادی‌ « نَعمان‌ »! چرا در وقت‌ سحر نسیمی‌ نمی‌وزید؟! و ای‌ آبهای‌ شیرین‌ و خوشگوار « وَجْرَه‌ »! چرا جرعه‌ای‌ به‌ دهان‌ نمی‌رسانید؟!

۳ ـ ای‌ شتربانی‌ که‌ با شتاب‌ وادی‌ و بیابان‌ را درمی‌نوردی‌ و مانند طومار به‌ هم‌ می‌پیچی‌، و بدون‌ دلیل‌ و راهنما گیج‌ و متحیّر از « ذاتُ الشّیح‌ » که‌ در « إضَم‌ » است‌ عبور می‌کنی‌!

۴ ـ خدایت‌ تو را حفظ‌ کند! در قبیله‌ و قوم‌ لیلی‌ درنگ‌ کن‌ و بار خود را در کنار آن‌ درخت‌ پرشاخه‌ و برگ‌ که‌ سراپایش‌ از گیاهان‌ معطّر و خوشبوی‌ « رَند » و « خَزام‌ » پیچیده‌ شده‌ است‌ بیفکن‌!

۵ ـ و در کوه‌ « سَلْع‌ » مدینۀ منوّره‌ توقّف‌ کن‌، و در جائی‌ که‌ راه‌ وادی‌ منعطف‌ می‌شود بایست‌ و بپرس‌ که‌: آیا در آن‌ دو باغ‌، درختهای‌ « أثْلَه‌ » از بارش‌ باران‌ فراوان‌ بهرمند گشته‌اند یا نه‌؟!

۶ ـ من‌ در پیشگاه‌ خداوند با تو محاجّه‌ و احتجاج‌ میکنم‌ که‌ چون‌ در وقتی‌ که‌ خورشید بر فراز آسمان‌ است‌ و تو از وادی‌ عقیق‌ میخواهی‌ بگذری‌، سلام‌ مرا بدون‌ محابا و ترس‌ به‌ آنها برسانی‌.

شش بیت دوم شعر ابن فارض با ترجمه علامه طهرانی

وَ قُلْ: تَرَکْتُ صَریعًا فی‌ دیارِکُمُ حَیًّا کَمَیْتٍ یُعیرُ السُّقْمَ لِلسَّقَمِ (۷)

فَمِنْ فُوادی‌ لَهیبٌ نابَ عَنْ قَبَسٍ وَ مِنْ جُفونِیَ دَمْعٌ فاضَ کَالدِّیَمِ (۸)

وَ هَذِهِ سُنَّهُ الْعُشّاقِ ما عَلِقوا بِشادِنٍ فَخَلا عُضْوٌ مِنَ الالَمِ (۹)

یا لآئِمًا لامَنی‌ فی‌ حُبِّهِمْ سَفَهًا کُفَّ الْمَلامَ فَلَوْ أحْبَبْتَ لَمْ تَلُمِ (۱۰)

وَ حُرْمَهِ الْوَصْلِ وَ الْوِدِّ الْعَتیقِ وَ بِالْـ ـعَهْدِ الْوَثیقِ وَ ما قَدْ کانَ فی‌ الْقِدَمِ (۱۱)

ما حُلْتُ عَنْهُمْ بِسُلْوانٍ وَ لا بَدَلٍ لَیْسَ التَّبَدُّلُ وَ السُّلْوانُ مِنْ شِیَمی‌ (12)

ترجمه:

۷ ـ و به‌ آنها بگو: من‌ از نزد کسی‌ آمده‌ام‌ که‌ در شهر و دیار شما از شدّت‌ عشق‌ و هیمان‌ زنده‌، ولی‌ مانند مرده‌ای‌ بر روی‌ زمین‌ افتاده‌ است‌؛ و بطوری‌ مرض‌ و کسالت‌ وی‌ را فرا گرفته‌ است‌ که‌ غیر از سُقم‌ و مرض‌ چیزی‌ ندارد، و اگر بخواهد چیزی‌ را عاریه‌ بدهد باید مرض‌ را عاریه‌ بدهد.

۸ ـ و از دل‌ من‌ شعلۀ آتشی‌ است‌ که‌ از قبَسی‌ آشکار می‌شود و از پلکهای‌ چشمم‌ اشکی‌ است‌ که‌ مانند بارانهای‌ دائم‌ و متوالی‌ می‌ریزد.

۹ ـ و اینست‌ راه‌ و روش‌ عاشقان‌ که‌ از زمانی‌ که‌ به‌ بچّه‌ آهو عشق‌ ورزیدند، عضوی‌ از اعضای‌ خود را از درد و رنج‌ خالی‌ نیافتند.

۱۰ ـ ای‌ کسیکه‌ در محبّت‌ و عشق‌ آنها مرا از روی‌ جهل‌ و سفاهت‌ ملامت‌ می‌نمائی‌، دست‌ از ملامتت‌ بردار! چرا که‌ اگر تو هم‌ عاشق‌ می‌شدی‌ ملامت‌ نمینمودی‌!

۱۱ ـ سوگند به‌ احترام‌ آن‌ وصل‌ و محبّت‌ کهنه‌ و دیرین‌! و سوگند به‌ پیمان‌ وثیق‌ و اکید! و به‌ آنچه‌ را که‌ میان‌ ما در قدیم‌الزّمان‌ برقرار بوده‌ است‌!

۱۲ ـ من‌ از ایشان‌ به‌ چیز دیگری‌ نمی‌توانم‌ خود را مشغول‌ کنم‌، به‌ چیزی‌ که‌ موجب‌ آرامش‌ شود و به‌ چیزی‌ که‌ بَدَل‌ ایشان‌ قرار گیرد. به‌ علّت‌ آنکه‌ بدل‌ گرفتن‌ غیر و آرامش‌ یافتن‌ به‌ امر دیگری‌، از صفت‌ و شیمۀ من‌ نمی‌باشد.

شش بیت سوم شعر ابن فارض با ترجمه علامه طهرانی

رُدّوا الرُّقادَ لِجَفْنی‌ عَلَّ طَیْفَکُمُ بِمَضْجَعی‌ زآئِرٌ فی‌ غَفْلَهِ الْحُلُمِ (۱۳)

ءَاهًا لاِیّامِنا بِالْخَیْفِ لَوْ بَقِیَتْ عَشْرًا وَ واهًا عَلَیْها کَیْفَ لَمْ تَدُمِ (۱۴)

هَیْهاتَ وا أسَفِی‌ لَوْ کانَ یَنْفَعُنی‌ أوْ کانَ یُجْدی‌عَلَی‌ما فاتَ وا نَدَمی‌ (15)

عَنّی‌ إلَیْکُمْ ظِبآءَ الْمُنْحَنَی‌ کَرَمًا عَهِدْتُ طَرْفِیَ لَمْ یَنْظُرْ لِغَیْرِهِمِ (۱۶)

طَوْعًا لِقاضٍ أتَی‌ فی‌ حُکْمِهِ عَجَبًا أفْتَی‌ بِسَفْکِ دَمی‌ فی‌ الْحِلِّ وَ الْحَرَمِ (۱۷)

أصَمَّ لَمْ یَسْمَعِ الشَّکْوَی‌ وَ أبْکَمَ لَمْ یُحْرِ جَوابًا وَ عَنْ حالِ الْمَشوقِ عَمِی(۱۸)

ترجمه:

۱۳ ـ (من‌ که‌ در فراق‌ شما هیچگاه‌ خواب‌ ندارم‌ و چشم‌ بر هم‌ ننهاده‌ام‌،

۱۴- اینک‌ از شما تقاضا دارم‌ تا لحظه‌ای‌) خواب‌ را به‌ پلکهای‌ چشمانم‌ برگردانید؛ به‌ امید آنکه‌ شاید در رختخوابم‌ در غفلت‌ و بیهوشی‌ خواب‌، رویا و خواب‌ شما به‌ دیدارم‌ آید.

۱۴ ـ آه‌ آه‌ از آن‌ ایّامی‌ که‌ در خَیفِ منَی‌ بودیم‌! کاش‌ ده‌ روز طول‌ می‌کشید. و وای‌ بر آن‌ روزها که‌ چگونه‌ دوام‌ پیدا نکردند!

۱۵ ـ هیهات‌! وا أسَفا! ای‌ کاش‌ وا أسفا و وا نَدَما گفتن‌ برای‌ من‌ سودی‌ داشت‌ و یا برای‌ مافات‌ من‌ تدارکی‌ می‌نمود!

۱۶ ـ ای‌ آهوان‌ بیابان‌ اینک‌ شما از روی‌ کرامت‌ و بزرگواری‌ خود از من‌ دور شوید؛ چرا که‌ من‌ با چشمان‌ خود عهد بستم‌ که‌ به‌ غیر از آنها به‌ أحدی‌ نگاه‌ نکند.

۱۷ ـ من‌ مطیع‌ و منقاد امر آن‌ قاضی‌ میباشم‌ که‌ در حکمش‌ با کمال‌ تعجّب‌ فتوی‌ به‌ ریختن‌ خون‌ من‌ در حِلّ و حَرَم‌ داده‌ است‌.

۱۸ ـ آن‌ قاضی‌ کر است‌، شکایت‌ را نمی‌شنود؛ و لال‌ است‌ جواب‌ نمی‌دهد؛ و از دیدن‌ حال‌ عاشق‌ کور است‌.

* ترجمه اشعار از حضرت علامه طهرانی(ره) در کتاب روح مجرد می باشد .