ارسال صوت+متن بیانات

شرح کتاب آداب نماز- جلسه پانزدهم

بیانات حضرت آیت الله کمیلی خراسانی در شرح کتاب آداب نماز امام خمینی

بازدیدها: 57

بسم الله الرحمن الرحیم

دانلود صوت بیانات حضرت آیت الله کمیلی خراسانی در شرح کتاب آداب نماز امام خمینی (جلسه پانزدهم)

مدّت زمان 31:34 دقیقه

تاریخ:1400/12/22

مکان: مسجد سلماسی قم

10.2MB- دانلود

پانزدهمین جلسه درس اخلاق حضرت آیت اللّه محمدصالح کمیلی خراسانی پیرامون شرح و توضیح کتاب شریف آداب الصلاة امام خمینی (ره) با حضور شاگردان و علاقه‌مندان آشنایی به معارف اسلامی در مسجد سلماسی قم برگزار شد.

راهکارهای تطهیر قوه خیال

در شرح فصل یازدهم با موضوع دوای نافع برای علاج هرزه‌گردی و فرار بودن قوه متخیله چندین راهکار توسط امام راحل (ره) برای جلوگیری از پراکندگی خیال بیان شده است.

خیال را باید از خواطر مفید و غیر مفید پاک کرد چون در نماز باید توجه فقط منحصر به حضرت باری تعالی باشد لذا به هیچ وجه خطورات منفی و غیر منفی را نمی‌پذیرد.

مسئله تفکر در مرگ با حفظ شرایط آن را یک داروی بسیار نافع برای مبتدیان در سلوک است. بعضی در این امر افراطی‌گری می‌کنند و به امراض روانی مبتلا می‌شوند.

برخی با پا گذاشتن بر روی وظایف شرعی و دینی به طرق مختلف قوه خیال یا این بدن را که مرکب روح است تضعیف می‌کنند و این صحیح نیست. مثلاً شب هنگام با خوابیدن در قبرهای آماده در قبرستان سعی می‌کنند تا جلوی قوه غضبیه، قوه شهویه، نفسانیات و وسوسه‌های شیطانی خود را بگیرند اما با این کار فقط راه شیطان را هموار می‌کنند؛ یا به کم‌خوری و کم حرفی روی می‌آورند.

اگر قوه خیال معتدل شود و در راه خدا آورده شود باعث ایجاد جهش، حرکت و جنبش در فرد دارای تفکر در مرگ می‌شود. وی خطر زمین‌گیر شدن یا عزلت نشینی را محتمل دانست و گفت بهترین راه انتخاب یک استاد اخلاق و عرفان است تا کارها و برنامه‌ها به صورت معتدلی در بیاید.

امام (ره) در فصل یازدهم می‌فرماید: «بدان که هر یک از قوای ظاهره و باطنۀ نفس قابل تربیت و تعلیم است با‏‎ ‎ارتیاض مخصوص». ایشان تربیت قوای نفس را به عنوان اولین راهکار برای علاج هرزه‌گردی قوه خیال معرفی می‌کند. مثلاً مرتاضان هندی برای اینکه چشم را به دیدن قرص خورشید عادت دهند به تدریج به آن نگاه می‌کنند. برخی مرتاضان نیز با ریختن یک مقدار خاک در کف دست و کاشتن بذر و آب دادن به آن دست خود را مقابل خورشید می‌گیرند تا بذر در خاک به ظهور برسد.

این نوع ریاضت‌ها باطل است. ریاضت‌ها به دو نوع مشروع و نا مشروع تقسیم‌بندی می‌شود. کارهایی که صحت و سلامتی فرد را به مخاطره می‌اندازد و راه را برای ورود شیاطین و وسوسه‌های نفس باز می‌کند از نوع ریاضت‌های نامشروع است و فرد را به راه باطل می‌کشاند.

عرفان‌های نوظهور، عرفان حلقه و فرقه بهائیت را از مصادیق ریاضت‌های باطل دانست و گفت: افرادی که استاد ندارند باید بسیار مراقب باشند. وی گفت البته استاد هم با استاد فرق دارد. برخی فقط ادعای استادی دارند و یک عده نیز اساتید منحرف هستند.

شخصی که هدف بزرگی دارد و می‌خواهد به مقامات بلند توحیدی برسد نمی‌تواند قوه خیال را به حال خود بگذارد تا از این شاخه به آن شاخه به پرواز در آید. وقتی نفس را می‌شود با ریاضت‌های باطل تربیت کرد پس تربیت آن با ریاضت‌های صحیح نیز ممکن می‌شود.

بعضی می‌گویند طایر خیال قابل کنترل نیست و محال است انسان بتواند این قوه را تربیت و کنترل کند اما امام راحل «ره» می‌فرماید این حرف درستی نیست در جایی که مرتاضان با ریاضت‌های باطل حبس نفس می‌کنند. شناگران نیز نفس خود را با حبس نفس تربیت می‌دهند تا بتوانند مدت زمان بیشتری داخل آب بمانند. لذا می‌توان راه‌های افراط و تفریط نفس را با معالجه نفس درمان کرد.

قوه متخیله داده خدا و وجود آن لازم و ضروری است. انسان از طریق متصورات به تصدیقات می‌رسد. اگر این قوه به حال خود رها شود در راه‌هایی وارد می‌شود که به تضعیف ایمان و عقیده منجر می‌شود و باعث ایجاد خیالات باطل و بدبینی و سوءظن در انسان می‌شود.

بعضی از عرفا گفته‌اند اگر به درست بودن این راه معتقد هستید ولی موفق نمی‌شوید برای اینکه بتوانید قوه خیال را در جای درست خود مصرف کنید باید مراقبت کنید و از طریق تفکر در مرگ یا رسیدن به این فهم که این یک مسئله ضروری است نفی خواطر کنید و جلوی قوه خیال را بگیرید.

وقتی انسان درباره یک مسئله و هدفی تفکر کند و با اهل خبره صحبت کند آن وقت موضوعی که در نظرش ضعیف بود یک دفعه اهمیت پیدا می‌کند و همتش برای دفع ضرر بیش‌تر می‌شود. لذا حتماً باید راه‌کارهایی که عرض شد و حضرت امام راحل (ره) نیز بیان فرمود انجام شد.

دومین راهکار امام راحل (ره) را «عمل نمودن به خلاف»است. قوه خیال ممکن است در حال نماز آن‌گونه که می‌بایست کنترل نشود و از این شاخه به آن شاخه به پرواز در آید.

حضرت امام (ره) می‌فرمایند: ابتدا از عشر نماز یا کمتر از آن و از جایی که میسورتر است مثلاً در حالت سجده که خضوع و خشوع و توجه بیش‌تر است شروع کنید و به تدریج آن را به کل نماز سرایت دهید. اگر این کار انجام شود در طول نماز می‌توان خود را از خواطر متفرقه حفظ کرد. لذا انسان می‌تواند بر نفس خویش غالب شود و این امر قابل تحقق است.

«تقویت حس نیاز» و «جلوگیری از تعلقات دنیوی» مانند محبت به دنیا و محبت به امور ظاهری زوال‌پذیر سومین راهکار امام راحل (ره) است. اگر در حال نماز تمام توجه به بیرون باشد آن وقت چگونه می‌توان درون نماز را کنترل کرد؟ انسان باید حواس ظاهری و باطنی خود را به نحوی کنترل کند تا بتدریج توجهاتش نسبت به علایق دنیوی ضعیف شود. محبت دنیا را باید از دل بیرون کرد نه این‌که آن را نداشت.

بعضی به اشتباه تصور می‌کنند دور شدن از دنیا، نداشتن خانه، تشکیل زندگی ندادن، لباس نداشتن، غذا نخوردن و مواردی از این دست است. اما این‌ها از ضروریات زندگی دنیا است و درباره ضروریات رعایت حد کفاف لازم است. وی حد کفاف امروز را متفاوت از حد کفاف قرن پیش دانست و افزود مقتضیات هر عصری متناسب با همان عصر و زمان تعریف می‌شود. لذا این مسئله باطنی سالک الی الله است. و گفته شده در باطن محبت دنیا را نداشته باشید و آن را برای خدا بگذارید اما اگر در ظاهر به حد کفاف این محبت را داشته باشید مانعی ندارد.

انقطاع کلی از اسباب و توجه کلی به مسبب الاسباب چهارمین راه‌کار حضرت امام راحل (ره) برای تطهیر قوه خیال است. اگر همیشه به خداوند مسبب الاسباب توجه کنید از امور دنیوی منقطع می‌شوید و توجه کامل به پروردگار پیدا می‌کنید. لذا تفکر درست و دانش و عرفان عملی در این مسیر به شما کمک می‌کند تا در عمل بتوان شنیده‌ها و خوانده‌ها را پیاده‌سازی کرد.

با استناد به آیه 179 سوره اعراف، «لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا»، گوش دارید اما نمی‌شنوید؛ چشم دارید اما نمی‌بینید؛ دل دارید اما تفقه و فهم نورانی ندارید! لذا انسان می‌تواند با انجام مستحبات و واجبات آن‌ها را درست تربیت کند تا بتواند یک قدم به جلو بگذارد.

مطالعه احوال بزرگان و نمازگزاران واقعی مانند ابوذر غفاری راه‌کاری دیگر برای تطهیر قوه خیال است.

متن اصلی داستان نماز در سیره ابوذر غفاری از سایت حوزه انتخاب و در دسترس خوانندگان محترم قرار می‌گیرد.

نماز در سیره ابوذر غفاری:

روزی ابوذر غفاری به محضر رسول خدا (ص) آمده و عرضه داشت: یا رسول الله! من در حدود 60 راس گوسفند دارم و نمی خواهم بخاطر آنها همیشه در بادیه باشم و از فیض محضر شما محروم شوم و همچنین دوست ندارم آنها را به یک شبانی بسپارم تا به آنها ستم کرده و حقوقشان را رعایت نکند؛ تکلیف من چیست؟

رسول خدا (ص) فرمود: فعلا برو و گوسفندانت را بچران. ابوذر طبق فرمان پیامبر به صحرا رفت و در روز هفتم به نزد پیامبر آمد. رسول خدا (ص) از وی سؤال کرد: ای اباذر! گوسفندانت را چه کردی؟ او پاسخ داد: یا رسول الله گوسفندان من قصه شگفت انگیزی دارند! پیامبر فرمود: ای اباذر مگر چه شده؟ چه قصه ای؟ اباذر در پاسخ اظهار داشت: یا رسول الله! من مشغول نماز بودم، گرگی به گوسفندانم حمله کرد، پس گفتم: خدایا نمازم، خدایا گوسفندانم! در آن حال من متحیر بودم که نمازم را بشکنم و از گوسفندان دفاع کنم یا نمازم را ادامه دهم. ادامه نماز را انتخاب کردم، در این حال شیطان مرا وسوسه کرد و به من گفت: ای اباذر! چه می کنی؟ اگر گرگ گوسفندانت را هلاک کند و تو همچنان نمازت را ادامه دهی در دنیا سرمایه ای برای زندگی ات نخواهد ماند. به شیطان پاسخ دادم: برای من ایمان به وحدانیت خداوند و ایمان به رسالت حضرت محمد (ص) و ولایت برادرش علی (ع) و دشمنی با دشمنان آن بزرگواران بهترین سرمایه است که باقی خواهد ماند؛ بعد از اینها هر چه از من فوت شود اهمیتی ندارد. در این حال نمازم را ادامه دادم و گرگ یکی از گوسفندانم را ربود، اما با حیرت تمام دیدم که در آن لحظه شیری پیدا شد و گرگ را کشته و آن گوسفند را از چنگال وی رهانیده و به داخل گله بازگردانید. سپس مرا مورد خطاب قرار داده و با زبان فصیحی گفت: ای اباذر! نمازت را با خیال راحت ادامه بده، خداوند تبارک و تعالی مرا مامور کرده که از گوسفندانت مواظبت نمایم تا اینکه از نماز فارغ شوی. من نماز را به پایان رساندم در حالی که حیرت و تعجب تمام وجودم را فرا گرفته بود و خدا می داند که چه حالی داشتم. در این موقع شیر به نزدم آمده و به من گفت: «امض الی محمد (ص) فاخبره ان الله تعالی قد اکرم صاحبک الحافظ لشریعتک ووکل اسدا بغنمه یحفظها؛ نزد حضرت محمد (ص) برو و به آن حضرت خبر بده که: خداوند متعال دوست تو را که از شریعتت پاسداری می کرد گرامی داشت و برای گله اش شیری را به محافظت گماشت.

با شنیدن این ماجرا، همه حاضران از قصه اباذر شگفت زده شدند.

پیامبر اکرم (ص) فرمود: ای اباذر! راست گفتی و به یقین من، علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام به راستی تو و قصه ات ایمان آوردیم.

اما برخی از منافقین که در حدود 20 نفر بودند، گفتند: محمد (ص) با اباذر تبانی کرده اند که ما را بفریبند. ما باید خودمان او را تعقیب کنیم و ببینیم آیا واقعا شیری در هنگام نماز از گله اباذر محافظت می کند؟ آنها آمدند و با چشمان خود دیدند که اباذر در حال نماز است و شیری گله او را می چراند و از آنها مواظبت می کند. هنگامی که اباذر دوباره به حضور رسول الله (ص) شرفیاب شد، پیامبر (ص) خطاب به وی فرمود:

یا اباذر انک احسنت طاعة الله، فسخر الله لک من یطیعک فی کف العوادی عنک، فانت افضل من مدحه الله عزوجل بانه یقیم الصلاة؛

ای اباذر! تو اطاعت خدا را به نحو احسن انجام دادی و خداوند کسی را برای پاسبانی گوسفندانت در تسخیر تو درآورد که در وسط بیابان از تو اطاعت می کند، پس تو گرامی ترین کسی هستی که خداوند متعال او را به اینکه نماز اقامه می کند ستوده است.