بسم‌الله الرحمن الرحیم

لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم

و صلی‌الله علی محمد و آله الطاهرین

        در راه سیر و سلوک گاهی اوقات انسان به ذهنش خطور می کند که نکند هنوز ریشه هایی از حسادت در من باشد چون حسادت یکی از گناهان کبیره است و درباره مذمت آن هم در قرآن آیاتی داریم و هم از روایات و هم داستان های تکان دهنده ای در مورد حسادت مبینیم پیش می آید و گاهی دست به جنایات و قتل هایی می زنند و در روزنامه ها این حوادث را درج میکنند حالا باید ببینیم عامل حسادت چیست؟ فرق حسد با غبطه چیست ؟

      غبطه  صفت بسیار خوب  و حسادت صفتی بسیار بد است . غبطه یعنی شخص حسرت از خودش بخورد یعنی دیگری را می بیند که فعالیت بیشتری دارد ولی او این توفیقات را ندارد لذا غبطه می خورد چرا فلانی با اینکه از نظر سنی از من کمتر است و آن امکاناتی که من در اختیار دارم او کمتر داشته است ولی پیشرفت خوبی داشته ولی من نداشته ام . این غبطه خیلی خوب است در مورد راه خدا هم اگر انسان غبطه بخورد خوب است و بگوید چرا او خوب است برای اینکه این عامل جهش دهنده است او را وادار میکند که راه بیافتد و حرکت کند اما اگر اینطور نبود و حسودی کرد و بدش بیاید که چرا فلانی در زیبایی و علم و مال از من بیشتر است و بغض و کینه او را بدل بگیرد و در صدد شود اورا از مقام و مرتبه ای که دارد تنزل دهد و پایین بیاورد .

      عامل حسد امکان دارد در مسائل ظاهری و مادی باشد و هم امکان دارد در مسائل معنوی برای یک شخصی که خودش را نساخته باشد پیش بیاید و ببیند یک فرد در مسائل معنوی روز به روز ترقی می کند اگر این خود سازی نکند این را نمی تواند ببیند و در صدد شود که به نحوی آبروی او را ببرد و کارهایی بکند که او را از موقعیت معنوی و روحی پایین بیاورد و مبتلی به سختی هایی کند که این هم می شود نوعی حسادت باشد .

لذا فرمایشات حضرت در این این زمینه یک فرمایش عامی است وقتی می خوانیم می فهمیم همینطور که رزق مادی را میگیرد رزق معنوی را هم میگیرد و اینکه حضرت می فرماید شما باید رزق را یک مساله قسمت شده و تقدیری از خدا بدانید و اگر دیدید یک نفر از شما وضعیت مالی و اقتصادی بهتری دارد نباید در باره او بدخواهی کنید چونکه رزق و روزی دست خداست . رزق معنوی هم همینطور است. در مورد رزق معنوی هم تقدیراتی شده است و تقسیماتی از جانب خدا. آنجا هم اگر بخواهد حسد بورزد و از این موقعیت خوبی که فلان شخص دارد بخواهد ضرر و آسیبی برساند  حتی در دلش.

حالا مساله این نیست که عامل حسددر او بروز کند وقتی بروز کرد گناه کبیره است اگر بروز نکند در حد گناه کبیره نیست  ولی علمای اخلاق می گویند این از آن گناه کبیره ای که بروز کرده و عملا از او آثاری سر زده است بیشتر است چرا؟ چون ریشه اش درنفس او در اعصاب و افکار و خیالات او و حتی ممکن است او را به بی خوابی و ناراحتی ها بکشاند و از طرفی ممکن است دست به جنایت نزند اما خودش را می خورد لذا امام صادق (ع) می فرماید شخص حاسد اولین ضرری که میبیند خودش می بیند او فکر می کند که اگر من دست به چنین کاری زدم آن شخص ممکن است ضرر کند نه من . در صورتیکه اینگونه نیست شخص حاسد باید بداند اولین ضرری که متوجه می شود به خود اوست. زیرا اعصاب خودش را ناراحت کرده و خود را از خدا و معنویت دور کرده است .

       قبل از اینکه ضرری به شخص محسود وارد شود اول به حاسد وارد میشود و دلیلش هم مساله ابلیس و آدم است .ابلیس وقتی حسادت کرد لعنت اولین و آخرین را بر خودش خرید ابلیس الان ملعون و مطرود رحمت خداست هم ملعون در زبان خدا و ملائکه الله است و هم در زمین و شما وقتی اسم اورا می شنوید او را لعن می کنید خوب این لعنت ابدی را برای خود خرید حالا چه کسی خسارت  دید، ابلیس یا آدم؟

درست که حضرت آدم از بهشت بیرون شد و آمد روی زمین ولی با آن شیطنت ها که ابلیس کرد وقتی آمددر روی زمین تکاملی برای او بوجود آمد و این حکمتی بود برای اینکه قوای خیر و قوای شر باید بجنگند تا انسان به آن کمال واقعی دست یابد امام صادق (ع) می فرماید که آدم ضرری ندید . ابلیس سجده شکر نکرد و پیش خود مقایسه کرد و گفت آدم از گل است و من از آتش هستم آتش روشنایی دارد و گل یک چیزی که روی زمین است و مردم پا روی ان می گذارند و این مقایسه ها را کرد و تمرد کرد و سجده نکرد از حسادتی که داشت و دیدیم که چگونه از رحمت خدا دور شد و ملعون اولین و آخرین شد. حالا از آن طرف حضرت آدم هیچ آسیبی از ناحیه شیطان به او نرسید بلکه خدا او را بیشتر به خود نزدیک کرد تا در اثر توبه و گریه ها و مقام نبوت و امتحان هایی که پیش آمد بالا رفت لذا امام صادق (ع) می فرماید چه بهتر که دیگران درباره تو حسد کنند و تو حسد نکنی یعنی همیشه کاری بکنی که تو محسود واقع بشوی و دیگران در باره تو حسد بکنند اما اینکه خود تو اعمال حسد بکنی خیلی بد است حالا اینکه انسان باید محسودی که امام صادق(ع) می فرماید واقع شود ظاهراً اینطور معنایش باشد که حضرت می فرمایند تو نباید این گناه حسد را انجام دهی حالا اگر محسود واقع شدی این مانعی ندارد یا به این معنا  باشد که دیگران درباره تو غبطه بخورند نه اینکه حسد را درباره تو اعمال کنند منظور از حاسد و محسود همان حاسد و محسود باطنی است نه ظاهری که آسیبی از حاسد به محسود برسد.

امام صادق (ع) میفرماید هرچه کفه محسود بالا رود و میزان و سنگ ترازوبالا رود سنگ ترازوی حاسد پایین می آید مثل غیبت کننده و غیبت شنونده است کسی که غیبت می کند حسناتش را میدهد به کسی که غیبت اورا میکند پس ترازوی آن غیبت شده بالا میرود و ترازوی حسنات قیبت کننده پایین می آید . حاسد و محسود هم درست همینگونه است . در واقع این حاسد است که ضرر می بیند و ترازوی حسنات او پایین می آید . حضرت می فرماید رزق و روزی دست خداست نه دست حاسد است و نه دست محسود. اگرمی بینی که در رزق و روزی یک مقداری کسی بیشتر از تو دارد این را خدا برای او خواسته است دیگر تو چکاره هستی؟ در واقع آنکسی که می جنگد با خدا می جنگد مثل کسی که رباخواری می کند با خدا در جنگ است .

     امام می فرماید حسد چه نفعی برای حاسد دارد؟ اگر یک مقدار اندیشه کند حسد بدترین صفت برای انسان است محسود اگر پناه به خدا ببرد شر حاسد به او نمیرسد چرا می گویند معوذتین را بخواند ؟ باید انسان پناه به خدا ببرد.

    باز اینجا گفتیم که در حسد که مصباح الشریعه آمده غیر از جنبه های اخلاقی ، جنبه عرفانی نیز هست می فرمایند حسد را اگر ریشه یابی کنی از کوری دل است کسانی حسد می کنند که دلشان با  خدا روشن نشده است آنها که چشم بصیرت داشته باشند می فهمند که فعال ما یشا خداوند است و تصمیمات و روزیها و مراتب ، همه و همه دست خداوند است پس من چکاره هستم که بگویم فلانی چرا مثلاً اینجوری شد من نشدم.

     این از کوری دل است و این انسان معرفت به خداوند ندارد چون منکر فضل و کرم خداوند می شود و نمی خواهد کرم خدا را نسبت به بندگانش ببیند از این جهت حسد یک عاملی می شود و شما را اذیت می کند و این کوری دل و انکار فضل خدا دو بالی می شود که از بالهای کفر است . حاسد ،کافر به نعمت های خداوند است باید بالهایش را بشکند کوری دل یعنی حجاب را از خود بردارد و انکار فضل خدا نکند یعنی نگوید که چرا خدا به فلانی داد و به من نداد ، یا مثلاً چرا خدا به فلانی بچه داد و به من نداد، حالا این نباید چرا و چرا نسبت به او کند بلکه باید نزد خدای خودش برود و از او بخواهد، چکار دارد که خدا به به فلانی داده یا نداده.

     در داده خدا انسان نباید چرا چرا بکند . خدا پادشاه است و فعال ما یشاء ، ما که نباید دخالت کنیم می فرمایند فرزند آدم از راه حسد در حسرت ابدی و جهنم و فلاکتی که اصلاً راه نجاتی در آن نیست خود را قرار می دهد برای اینکه این افکار حسد آمیز در انسان تولید می شود و آتش حسد را در خود فوران می دهد لذا به هلاکت ابدی دچار می شود ، امام می فرماید تا دست از حسد نکشید هرچه توبه کنی ، توبه تو قبول نمی شود تا وقتی که استمرار راه حسد در تو باشد و تا وقتی که اعتقاد داشته باشید که با حسد می توانی به فلانی ضرر و آسیبی برسانی و او را از آن موقعیت بیندازی توبه تو قبول نمی شود. مثلاًً زنی در مورد هووی خود (زن دوم شوهرش) حسد بورزد البته خانمهایی که در سیر و سلوک هستند باید این مطلب برای آنها حل شده باشد من تشویق نمی گویم که خانمها شوهر خود را تشویق به گرفتن زن دوم بکنند حالا شما باید ببینید که بینی و بین الله این مسآله را که در عرف اغلب  خانمها به آن مبتلا هستند آیا در نفس خود توانسته اید ذوب کنید یانه؟

      همانطور که می گویند کسی که راه خدا را داشته باشد و خدا را منشاء فضل و کرم بداند و او را فعال ما یشا بداند آیا باید با حکم خدا بجنگد و این حقی را که خداوند به مرد داده است را منکر شده بگوید همه قرآن را قبول دارم بغیر از این آیه چون با نفس من سازش ندارد که اغلب زنان حتی زنان پیامبر و ائمه به آن مبتلا هستند.

    مثل رشکی که عایشه و حفصه میبردند که چرا زنان دیگر پیامبر(ص) بچه دار می شوند و آنها نمی شوند در نتیجه حسد می ورزیدند .اینها را باید یک زن سالک و عارف گذرانده باشد و از نظر روحی و نفسانی برای او حل شده باشد، حالا همسر او زن دوم گرفته باشد یا نه آیا خود او از نظر روحی این را می پذیرد یا نه؟

     بعضی ها می گویند زن اول چون شوهرش را دوست دارد نمی تواند این مسآله را بپذیرد در صورتیکه از صحبت های امام صادق (ع) اینگونه برداشت نمی شود. البته این مسآله جای بحث زیادی دارد ولی من یک اشاره کردم.

    حواستان را جمع کنید انشاءالله در بین خواهران از این قبیل افراد نیستند و این مسآله برای آنها جا افتاده و حل شده باشد و اگر حل نشده باید دنبالش برود و من عرض می کنم باید این خودسازی را در خود پیدا کنید مثلاً از راه مطالعه ، شهید مطهری در کتابهایش به این موضوع اشاره کرده است و آیات قرآن هم همینطور.

      انسان مطالعه کند درباره ازدواج مجدد و موقت ببیند چرا این حق را به مرد داده است ولی به زن نداده است علت این احکام چیست؟ شاید از راه بحث کردن و مطالعه یا همان خودسازی کلی که برای سالک پیدا می شود ، این خود سازی کلی ممکن است اورا کمک کند تا این مساله را بتواند در وجود خودش حل کند.

     ما کار نداریم که آقا برود زن بگیرد یا نه این مسآله ایست که خانم باید در وجود خود قبول کند حالا این با مطالعه کردن،بحث علمی کردن،خودسازی کردن باشد گردن خود شخص است و از هر راهی که می تواند باید این مسآله را حل کند که خدای ناکرده این عاملی نشود برای دوری از حکم خدا و دوری از الطاف خدا.

    نکته: حسادت  یعنی چیزی در دیگری نتوانید ببینید مثلاً اگر کسی در علم ، حال ، ثروت و زیبایی نسبت به دیگران بهره کمتری دارد این انسان نمی تواند ببیند این نفاق است زیرا همه آنها را خدا داده است و حاسد خیال می کند با آن بنده خدا درگیر شده است در واقع او با خدا درگیر شده است اما یک وقت انسان از خود ناراحت می شود که چرا کوتاهی کرده است و خود را مذمت می کند این غبطه است و غبطه خوب است چون او را وادار به حرکت می کند این غبطه و حسد را باید خود انسان تشخیص بدهد باید فکر کند که منشاء این ناراحتی چیست اگر واقعاً خیر خواهی به دیگران ندارد این حسادت است ولی اگر که نسبت به دیگران خیرخواه است ولی خودش را مذمت می کند این غبطه است واگر دید آینده اش با مذمت و نکوهش خود بهتر می شود این غبطه است در غیر اینصورت حسد می باشد.