دانلود صوت+متن بیانات

شرح آیت الله کمیلی خراسانی بر حدیثی از امام رضا علیه‌السلام با عنوان چگونه صبح کردی؟

اگر خداوند از روز اول می‌خواست به ما بگوید که در پایان کار، جهنمی یا بهشتی هستی، یک رکود، اُفت و حالت زمین‌گیر شدن در انسان پیش می‌‌آمد. ولی اگر انسان، پایان کارش را نداند تقلا می‌کند؛ سعی و حرکت دارد؛ جنبش و جهش دارد و سعی می‌کند این دنیا را به نحو احسن به خاتمه برساند؛

بسم الله الرحمن الرحیم

متن بیانات حضرت آیت الله کمیلی خراسانی «حفظه الله»

در شرح حدیثی از حضرت امام رضا «علیه‌السلام»

با موضوع چگونه صبح کردی؟

دانلود فایل صوتی بیانات آیت الله کمیلی خراسانی در شرح حدیث چگونه صبح کردن»

مکان و تاریخ: تهران ۱۳۹۸/۰۸/۰۶

مدت زمان: ۰۰:۱۹:۰۷

حجم فایل: ۲۱,۹ مگابایت

متن بیانات

متن حدیث: امام رضا (علیه السلام). وَ قِيلَ لَهُ كَيْفَ أَصْبَحْتَ فَقَالَ ع أَصْبَحْتُ بِأَجَلٍ مَنْقُوصٍ وَ عَمَلٍ مَحْفُوظٍ وَ اَلْمَوْتُ فِي رِقَابِنَا وَ اَلنَّارُ مِنْ وَرَائِنَا وَ لاَ نَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِنَا

شب آخر ماه صفر و شب شهادت حضرت ثامن‌الحجج، ثامن‌الائمه، مولانا علی بن موسی‌الرضا «علیه آلاف التحیه والثناء» است. در مقدمۀ منبر بعضی از کلمات قصار حضرت امام رضا «علیه‌السلام» را تذکر می‌دهیم. امام رضا «علیه‌السلام» کلمات قصاری دارد همانند جدش امیرالمؤمنین «علیه‌السلام» که در نهج‌ البلاغه کلمات حکمت‌آمیز کوتاهی دارد.

روایتی در جلد دهم از موسوعۀ چهارده جلد کتاب پیشوایان هدایت از منشورات مجمع جهانی اهل‌بیت «علیهم‌السلام» آمده که خدمت شما عرض می‌کنیم. از آقا امام رضا «علیه‌السلام» پرسیدند که:

«وَ قِيلَ لَهُ كَيْفَ أَصْبَحْتَ»؛ آقا چگونه صبح کرده‌ای؟ چنین سؤالی را از امامان دیگر نیز می‌پرسیدند و هر امامی به نحوی پاسخ می‌داد.

این سؤال را ما هم باید از خودمان بپرسیم و بگوییم:« كَيْفَ أَصْبَحْنا؟» ما چگونه صبح و شب می‌کنیم؟ چگونه روز را به شب وصل می‌کنیم؟ آیا حساب و کتابی در کار هست؟ آیا مراقبه، محاسبه، مشارطه و معاقبه‌ای در کار است؟ یا عمرمان را بدون اینکه یک برنامه دقیقی برای اوقاتمان داشته باشیم تضییع می‌کنیم؟

امام معصوم و حجت خدا در پاسخ به پرسش «آقا چگونه صبح کرده‌ای؟» پنج کلمه را بیان می‌فرمایند:

۱- أَصْبَحْتُ بِأَجَلٍ مَنْقُوصٍ؛ ۲- وَ عَمَلٍ مَحْفُوظٍ؛ ۳- وَ اَلْمَوْتُ فِي رِقَابِنَا؛ ۴- وَ اَلنَّارُ مِنْ وَرَائِنَا؛ ۵-وَ لاَ نَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِنَا

هر کلمه‌ای از این پنج جمله، یک کتاب شرح و بحث دارد. در جملۀ اول می‌فرمایند:

« أَصْبَحْتُ بِأَجَلٍ مَنْقُوصٍ»؛ من در حالی صبح کردم که اجل من رو به نقص است و از عمر من مدام کاسته می‌شود. هرچه جلوتر می‌روم از این عمر مقرر کاسته می‌شود. برادران و خواهران هرچه جلو می‌رویم یک قدم به مرگ نزدیک‌تر می‌شویم.

این فرمایش امام رضا «علیه‌السلام» است که «أَصْبَحْتُ بِأَجَلٍ مَنْقُوصٍ»؛ ما از اجل مقرری که باید در چه سن و سالی و در چه مکان و حالی از ما قبض روح شود اطلاعی نداریم؛ اما این‌قدر می‌دانیم که خدا ما را به این دنیا آورده تا بیش‌ترین زاد و توشه را از این دنیا بر داریم. همۀ انبیاء، اولیاء و مؤمنان به خدا، می‌گویند که شما همین‌طوری به دنیا نیامده‌اید. دنیا همین‌طوری خلق نشده‌ است و همه از روی حساب و کتابی است.

اگر مبدأ و معادی در کار است که هست پس باید هر دقیقه بلکه هر ثانیه از عمرمان روی حساب و میزان باشد. این‌طور نیست که ما اختیاردار تام اوقات عمرمان باشیم تا آن را هرطور شد مصرف کنیم. و این وقت را هر طوری شد بگذرانیم. اگر شما بخواهی وقتت را بگذرانی بالاخره یک روز این قبض روح که جلوی پای شماست می‌آید. شما دارید خودت را به آن اجل نزدیک می‌کنی. نباید یک برنامه‌ای داشته باشی تا مطمئن شوی این برنامه‌ای که دارم من را به یک جایی می‌رساند؟

فردی از زنادقه نزد امام آمد. زندیق کسی است که علم دارد ولی باز هم روی علمش عناد، بحث، نِقاش و جدل می‌کند. از این زنادقه نزد ائمه «علیه‌السلام» می‌آمدند و شبهاتی را مطرح می‌کردند. بعضی هدایت می‌شدند و عده‌ای نیز بر عنادشان افزوده می‌شد.

دلیل حضرت امام رضا «علیه‌السلام» راجع به مسئلۀ معاد

زندیق از آقا «علیه‌السلام» خواست تا برایش دلیل محکمی راجع به مسئلۀ معاد بیاورد. آقا فرمودند: بر فرض اینکه ما دلیل محکمی نداشته باشیم ولی وقتی بر اساس گفته‌های خدا عمل کنیم و آنچه خداوند دستور فرموده انجام دهیم، خاطر ما آسوده است که اگر جلو رفتیم، کارمان را انجام داده‌ایم. ولی شما که منکر معاد هستی، و نمی‌گویی که معادی در کار است، بازخواستی و مواخذه‌ای خواهد شد، نمی‌گویی که در آینده،‌ برنامه‌ای یعنی بهشت، جهنم و حسابی است و همین‌طور عمر و وقتت را به بطالت می‌گذرانی آیا شما می‌توانی اگر که آمد و حالا ما نمی‌گوییم صد در صد و حساب و کتابی در کار بود، آن روز چکار خواهی کرد؟

و اما مثال دوم:

فرض کنید که راهی را می‌روی که یک مقدار خوف آمیز است. مثلاً می‌گویی من می‌خواهم شبانه و تنها در این بیابان به جایی بروم. از یک طرف هم احتمال می‌دهی که شاید درنده‌ای از درندگان بیابان سر راه شما قرار بگیرد. این یک احتمال است و هیچ یقینی در کار نیست. ولی همین احتمال، شما را از رفتن در این راه مخوف باز می‌دارد. هر چند که شما یقین نداری ولی می‌گویی که من هم نباید جانم را به خطر بیندازم.

امام می‌خواست به آن فرد بفهماند که شما گفته‌های قران و انبیاء را کنار بگذار اما آیا این احتمال را نمی‌دهی که بعد از مرگ ممکن است حساب و کتابی در کار باشد؟ یک بازجویی باشد و دادگاهی تشکیل شود و شما را در آنجا محاکمه کنند و بعد هم به عذاب خدا گرفتار شوی؟ این همه مردمی که آمده‌اند و می‌گویند معاد هست تو می‌گویی نیست؟ صرف این احتمال، عقلا می‌گویند که باید به این احتمال توجه کرد. حالا امام رضا «علیه‌السلام» می‌فرمایند: من صبح کردم در حالی که می‌دانم از عمرم روز به روز کاسته می‌شود.

«عَمَلٍ مَحْفُوظٍ»؛ می‌دانم که اعمال من در دستگاه خدا ثبت و ضبط می‌شود. – إِنَّ عَلَيْکُمْ لَحافِظينَ؛ کِراماً کاتِبينَ؛ يَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ– همراه شما ملائکه‌ای هست که هر کاری را انجام ‌دهید می‌نویسند. این اعمال ثبت و ضبط می‌شود؛ می‌گویند در شب اول قبر، کفن برای میت مانند جریده و روزنامه، کتاب و برگی می‌شود. به او می‌گویند هر کاری را انجام داده‌ای باید بنویسی و آن‌قدر حافظه‌اش به کار گرفته می‌شود که همه ‌چیز جلوی چشمش می‌آید. اینجا می‌فرمایند: «وَ عَمَلٍ مَحْفُوظٍ»، همه اعمال در طول عمرمان ثبت و ضبط می‌شود و بالاخره ما باید جوابگو باشیم. چه کنیم؟

«وَ اَلْمَوْتُ فِي رِقَابِنَا»؛ از یک طرف هم خداوند، مرگ را در رقبه (گردن) ما قرار داده است. رقبه به گردن می‌گویند. یعنی هیچ محرب و مفری نیست تا فردی بتواند خود را از مردن نگه دارد و حفظ کند. جایی که حتی پیامبران می‌روند. امامان از دنیا رفته‌اند. حتی جبرائیل و میکائیل می‌میرند. حتی عزرائیل هم باید در آخر کار به امر خدا بمیرد. چون خداوند حیات ابدی را فقط برای خودش خواسته است؛ مسئله خداوند را از همین می‌توانیم شناسایی کنیم. «تعزز بالبقا، و ذلل خلقه بالموت و الفناء.»؛ خداوند، عزت حیات ابدی را برای خود خواسته و ذلت موت و فنا را برای بندگانش خواسته است. همین موت ما، دلیلی برای حیات ابدی خداوند خواهد بود.

حالا که این‌طور نیست، زنده بمانیم و بالاخره باید یک روزی، دیر یا زود یا نزدیک یا دور از این دنیا برویم باید ببینیم که ما چه توشه‌ای برداشته‌ایم و چه برنامه‌ای داشته‌ایم. لذا تمام دستورات سلوکی ما برای رفقا برای این است که خود را مجهز و آماده کنیم. سپس امام رضا «علیه‌السلام» می‌فرماید:

«وَ اَلنَّارُ مِنْ وَرَائِنَا»؛ امام معصومی که به عذاب خدا و آتش جهنم، ایمان کامل دارد می‌فرماید: ما آتش دوزخ را پشت سر داریم. آن‌وقت من چه‌ کاره‌ام که بگویم جهنم خدا چگونه و چطور است! بعضی در طبقات جهنم و کیفیت عذابی که در جهنم هست تشکیک می‌کنند؛ با اینکه مسائل آخرت را نمی‌شود با مسائل دنیا مخلوط کرد. اصلاً زندگی در آن عالم با زندگی در این عالم فرق می‌کند؛ همان‌طوری که در بین بسیاری از جانداران از طوایف مخلوقات می‌بینیم که زیست حیوان با زیست انسان فرق دارد و هرکسی زیست خاصی برای خودش دارد؛ آن‌وقت ما چگونه بگوییم که معقول نیست آتش جهنم اینگونه و آنگونه باشد؛ عقرب و مار داشته باشد؛ و نمی‌دانم شدت عذابش این‌طور و آن‌طور باشد.

ما که در آن عالم قرار نگرفته‌ایم تا آن را ببینیم و بچشیم. ولی به ما گفته‌اند که چنین مسائلی را در پیش دارید. فقط از ما خواسته‌اند که یک ایمانی به آن کلیاتی که در آن عالم هست داشته باشیم؛ والا تحلیل عقلی آن نیز برای ما مشکل است تا چه برسد بخواهیم برای چنین اموری تحلیل مادی کنیم. حالا شما چطور می‌خواهی تصور کنی که منکر و نکیری می‌آید و گرز آتشینی دستش است؟ اینکه برزخ چنین و چنان است؟ جهنم چنین و چنان است؛ یا حتی دربارۀ موجودات بهشتی و قضایایی که در بهشت اتفاق می‌افتد؛

این‌ها مسائلی نیست که ما بتوانیم با عقل محدودمان در این دنیا متوجه شویم. ولی از ما خواسته‌اند که ایمان داشته باشید تا وقتی در آن عالم قرار بگیرید. حالا اینجاست که حضرت به‌طور کلی فرموده یک آتشی در کار است.

«وَ لاَ نَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِنَا»؛ حضرت در آخرین جمله خود می‌فرمایند: ما نمی‌دانیم پایان کار چگونه است؛ ما نمی‌دانیم که با چه وضعیتی روبه‌رو خواهیم شد و خداوند با ما چه خواهد کرد؛ این‌که ما نمی‌دانیم عاقبت و پایان کار چگونه است یک حکمتی دارد. عزیزان حکمتش این است که وقتی ما ندانیم بیشتر فعالیت می‌کنیم؛ از این دنیا بیشتر توشه برمی‌داریم.

اینکه خدا یک اموری را از ما مخفی کرده بنا به حکمتی است. لذا ما باید ببینیم که دستور چیست و طبق دستور عمل کنیم؛ و همیشه در حال تضرع و توجه باشیم؛ این مهم‌ترین کاری است که خدا از بنده‌اش خواسته تا انجام دهد.