آثار و تاليفات حضرت آيت الله كميلي خراساني (حفظه الله)/ بیانات عرفانی آيت الله كميلي/ شرح ادعیه و احادیث/ شرح درس/ شرح دعاي مكارم الاخلاق

21 نوامبر, 2023

کد مطلب : 31008

برشی از کتاب اخلاق اهل بیتی

دوری از اسراف

جلوگیری از اسراف، نیاز به ایمان قوی دارد تا انسان خود را در مقابل نعمت‌های خداوند، مسئول و پاسخ‌گو بداند.

دوری از اسراف

امام سجاد در دعای مکارم الاخلاق می فرماید: «وَ امْنَعْنِی مِنَ السَّرَفِ؛ خدایا! مرا از اسراف‌کاری باز دار.»{1}. در بحث اسراف، با دو موضوع سر و کار داریم: 1. اسراف؛ 2. تبذیر. اگر این دو موضوع را درجه‌بندی کنیم، تبذیر بدتر از اسراف است. در قرآن کریم، تبذیرکنندگان برادران شیاطین معرفی شده‌اند: «إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّیاطِینِ ۖ وَكَانَ الشَّیطَانُ لِرَبِّهِ كَفُوراً»؛ چرا که تبذیرکنندگان، برادران شیاطین‌اند و شیطان در برابر پروردگارش، بسیار ناسپاس بود.{2}

اسراف و تبذیر

علت بدتر بودن تبذیر از اسراف آن است که تبذیر، تضییع کلی مال است؛ مثلاً اگر اسکناسی را بگیرید و آتش بزنید و یا طعامی‌ را به‌ گونه‌ای از بین ببرید که قابل استفاده نباشد، اینجا تبذیر صدق می‌نماید. اسراف یک درجه پایین‌تر از تبذیر است. اگر شما از نعمت استفاده کنید، ولی استفاده شما کامل نباشد؛ مثلاً پسماند‌های آن نعمت را بیرون بریزید، این‌جا اسراف صدق می‌نماید.

در اوایل انقلاب، مدتی به ما وظیفه داده بودند که در هتل استقلال و هتل اوین تهران، برای پرسنل و مهمآن‌های هتل، نماز جماعت دایر نموده و بعد از نماز صحبتی هم داشته باشیم. گاهی اوقات، به قسمت‌های مختلف هتل از جمله آشپزخانه، سر می‌زدیم. در آشپزخانه، ریخت و پاش خیلی زیاد بود؛ مثلاً وقتی برای مهمان‌های خارجی و یا داخلی غذا می‌آوردند، شاید نصف غذا زیاد می‌آمد و استفاده نمی‌شد. بعد آن‌جا کیسه‌هایی بود که غذاهای باقی مانده را داخل آن‌ها می‌ریختند و شب که ماشین زباله شهرداری می‌آمد، همۀ این کیسه‌ها را به عنوان زباله، داخل ماشین می‌ریختند. به مسئولان هتل گفتیم که این کار درست نیست و اسراف است.

درست است که مهمان‌ها پول این غذا‌ها را داده و خودشان رفته اند، ولی می‌شود از این غذاها جوری دیگر استفاده کرد. پیشنهاد دادیم که یا این غذاها را برای باغ وحش ببرید و یا این‌که به این غربایی که از این طرف و آن طرف می‌آیند، اجازه بدهید که بیایند و استفاده نمایند.

همین مشکل، ممکن است در خانه‌ها هم پیش بیاید؛ لذا باید مراقب اسراف باشیم. تبذیر که هیچ، حتی اسراف هم، مخالف با مذاق شرع و از گناهان کبیره است. اسراف، حوزه بسیار گسترده دارد. زیاده‌روی در مصرف برق، آب، گاز و از این قبیل موارد همه اسراف است و از گناهان کبیره به حساب می‌آید. اطرافیان حضرت امام رحمه الله خاطرات زیادی از اهتمام و توجه ایشان به استفاده بهینه از نعمت‌ها و عدم اسراف را یادآور شده‌اند.{3}

موضوع اسراف بسیار مهم است و به همین‌ علت، کسی که امام جماعت است و یا آن کسی که می‌خواهد عدالت تقوایی را حفظ کند، چنین فرد و افرادی، باید ذره‌ای از اسراف در مرامش نباشد؛ زیرا اسراف گناه کبیره است و عدالت را ساقط می‌سازد. البته جلوگیری از اسراف، نیاز به ایمان قوی دارد تا انسان خود را در مقابل نعمت‌های خداوند، مسئول و پاسخ‌گو بداند. یادم می‌آید که قدیم، در خانه‌ها دو چاه می‌کندند: یک چاه برای توالت و چاه دیگر برای آشپزخانه. چاه آشپزخانه برای آن بود که آب برنج، ته مانده‌های غذای درون ظرف و … با آب چاه توالت مخلوط نشود. قدیم، این‌قدر حرمت را نگه می‌داشتند. همین مسئله درباره آب وضو نیز، صدق می‌کند. البته این‌ها، نکات معنوی و طهارتی است که اهل معنا و اهل‌ دل به این نکات توجه می‌کنند.

جلوگیری از تلف شدن رزق

«‏وَ حَصِّنْ رِزْقِی مِنَ التَّلَفِ؛ خدایا! روزى من‌ را از‌ تلف شدن ‌و‌ تباهى برهان.» تقاضای شما در این فقره آن است که رزق و روزی شما از تلف شدن در امان بماند. تلف شدن‌ها نیز دو گونه است:

1. صاحب مال نقشی در تلف شدن مال ندارد؛

2. صاحب مال در تلف شدن مال مقصر است.

گاهی مال و اموال قبل از رسیدن به دست شما تلف می‌شود؛ مثلاً سرما، میوه و یا سایر محصولات کشاورزی را در باغ و مزرعه از بین می‌برد. در این‌جا به ظاهر، کشاورز و صاحب مال کوتاهی نکرده است و حوادث طبیعی باعث این اتفاق شده است.

گاهی صاحب مال در تلف شدن مالش نقش مستقیم دارد؛ مثل زمانی که کشاورز و صاحب مال، میوه و محصولات کشاورزی‌ خود را درست نگه‌داری نکند تا تلف شود؛ لذا به ‌هیچ ‌وجه، تلف و اتلاف نعمت شرعاً جایز نیست. همین امر، وظیفۀ ما را سنگین می‌کند تا در حفظ رزق و نعمت‌های ظاهری و باطنی خداوند کوشا باشیم.

کشاورزانی که مؤونه یک سال خود را از گندم، جو و دیگر محصولات ذخیره می‌نمایند باید مراقبت کنند که موش، سوسک، موریانه داخل انبارشان نفوذ نکند. کشاورزان به خوبی می‌دانند که اگر این حیوانات در انبار آن‌ها نفوذ کنند، مال و اموال‌شان را تلف می‌سازد. همین مراقبت‌ها برای رزق‌های معنوی هم لازم و ضروری است.

یکی از موجبات تلف مال آن است که کشاورز، دامدار، زرگر و … زکات مال‌شان را پرداخت نکنند. همین‌ حکم در مورد آن‌هایی که خمس‌شان را پرداخت نمی‌کنند، جاری است. حتی آن‌هایی که سال خمسی دارند و مثلاً سال اوّل که مکه رفته است بعد از محاسبه خمس، دست گردانی کرده است، ولی بعدا قسط‌های خود را پرداخت نمی‌کنند، حکم کسانی را دارند که خمس نمی‌دهند. باید به این افراد یادآور شد که یک پنجمی‌ که خدا در مال شما قرار داده است، مال شما نیست. هر چند بگویی مال من است، خدا می‌گوید: این مال تو نیست. نصفش سهم امام است و نصفش دیگرش، سهم سادات.

اگر ما حلال را با حرام مخلوط کنیم و بعد از این مال به اهل و عیال خود نفقه و خوراک بدهیم، اگر از همین غذا نطفه‌ای درست بشود، آیا این بچه با ما به مسجد خواهد آمد؟ لقمه حرام و شبهه‌ناک اثر وضعی دارد. خودتان هم می‌دانید که روی فرزند و عیال، مال، برکت و همه چیز اثر وضعی دارد. پس چه بهتر که ما در کارهای‌مان دقیق بشویم و اگر انفاق مالی تعلق گرفت، باید پرداخت کنیم.

پی نوشت:

1-صحیفه سجادیه، دعای مکارم الاخلاق

2-سراء (17)، آیه 27.

3-ر.ک: خاطرات خادمان وپاسداران امام خمینی، ص 25-35.

منبع: کتاب اخلاق اهل‌بیتی در شرح «دعای مکارم الاخلاق»، فراز بیست و سوم: برکت در روزی؛ از تألیفات آیت الله حاج شیخ محمد صالح کمیلی خراسانی حفظه الله. علاقه‌مندان جهت خرید و مطالعه کتاب می توانند از طریق همین لینک اقدام فرمایند.

کلید واژه: رزق، رزوی، مال و اموال، دارایی، برکت، نکبت، اتلاف مال، اسراف ، زیاده روی، خساست، ولخرجی ،اتراف، مترفین، تبذیر، مسرفین، بی برکتی مال، نابودی اموال ،گناه، گناه کبیره، نعمت، استفاده درست از نعمت ،اسراف در غذا، اسراف در مهمانی، مهمان، مهمانی رفتن ،غذا خوردن، معصیت، تقوا ، عدالت، منابع طبیعی ،خمس، سال خمسی ،زکات ،رشد مال، دزدی، قسط، بدهی ،نفقه، تضییع مال

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=31008

مطالب مشابه

مجموعه سخنرانی‌های آیت الله کمیلی خراسانی «حفظه الله» در ماه ذی القعده

شرح کتاب چهل حدیث- ادامه شرح حدیث دهم با موضوع هوای نفس

شرح کتاب چهل حدیث- شرح حدیث دهم با موضوع هوای نفس

هفت آفت حرص در کلام حضرت امام صادق (ع)

مقدمات سعادت در دنیا و آخرت

بسته صوتی شرح کوتاه ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان

چاپ کتاب ارزشمند «تسبیحات کائنات»

بسته صوتی شرح ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان

شرح کتاب مصباح الشریعه: آثار و فواید روزه

از جمله دستورات بیست و پنج گانه سلوکی: محافظت بر روزه ماه رمضان

نظرات

کلام استاد

کلیپ صوتی

زیارت و دیدار حضرت صاحب الزمان (عج)

ویژه نامه

مجموعه سخنرانی‌های آیت الله کمیلی خراسانی «حفظه الله» در ماه ذی القعده

تقویم سلوکی

اعمال ماه ذی القعده

مناسبات ماه ذی القعده

ماه ذى القعده ، نخستین ماه ازماههاى حرام است که در آنها جنگ، حتّى با دشمنان اسلام حرام است; مگر این که جنگ برمسلمین تحمیل شود (سه ماه دیگر از ماههاى حرام، ذى الحجّه، محرّم و رجب است) آتش بس در این چهار ماه وسیله اى براى آرامش جامعه و توفیق براى حجّ وعبادت، حلّ مشکلات اقتصادى و بازنگرى در امر جنگ و یافتن نقطه پایان براى آن و سپس مرهم نهادن بر زخم هاى جانکاه ناشى از آن است. ماهى است که زوّار خانه خدا از اطراف و اکنافِ جهان به سوى خانه خدا حرکت مى کنند، گروهى به مدینه مى روند و قبر پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و قبور ائمّه هدى(علیهم السلام) را زیارت مى کنند و آثار تاریخى که در جاى جاى این خاستگاه اسلامى وجود دارد را مى بینند و غرق لذّات روحانى مى شوند (هرچند نابخردان و جاهلان، بسیارى از این آثار عظیم و گرانقدر را از میان برده اند) گروه دیگرى راهى مکّه مى شوند و با انجام مناسک «عمره تمتّع» در انتظار مراسم بزرگ عبادى سیاسى حج مى نشینند و با طواف کعبه و شرکت درصفوف پرشکوه جماعت، روح و جانشان را تازه مى کنند . سیّد بن طاووس در فضیلت این ماه مى گوید: «ماه ذى القعده ماهى است که به هنگام شدّت و گرفتارى، زمان خوبى براى دعاست، و براى رفع ظلم و ستم و دعا بر ضد ظالم مؤثّر است. همچنین مى گوید: «این ماه «ماه اجابت دعاها» نامیده شده است; لذا باید اوقاتش را غنیمت شمرد و در آن روزه حاجت گرفت.