احادیث عرفانی/ بیانات آیت الله کمیلی/ بیانات عرفانی آيت الله كميلي/ ذی الحجه/ ذی القعده/ شرح ادعیه و احادیث/ شرح درس/ شرح مصباح الشریعه/ ویژه نامه

11 می, 2024

کد مطلب : 32026

شرح مصباح الشریعه- باب 22 (متن بیانات+ارسال صوت)

آداب عرفانی و معنوی حج

حضرت آیت الله کمیلی خراسانی: باب بیست و دوم از ابواب صدگانۀ کتاب مصباح الشریعه در خصوص آداب حج و زیارت‌خانۀ خدا است. امام صادق (ع) آداب عرفانی و معنوی حج را در این باب بیان فرموده‌اند و فقها شرایط و احکام حج را در رسالهٔ منسک حج، گفته‌اند. اما حضرت [در این باب] به اسرار و آداب واقعهٔ حج نظر دارد.

دانلود صوت بیانات حضرت آیت الله کمیلی خراسانی در شرح باب ۲۲ از کتاب مصباح الشریعه با موضوع آداب حج

مدّت زمان ۳۳:۱۵ دقیقه

7.2MB- دانلود

متن عربی:

الباب الثانی و العشرون فی الحج‏

«قَالَ الصَّادِقُ ‏إِذَا أَرَدْتَ الْحَجَّ فَجَرِّدْ قَلْبَکَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ قَبْلِ عَزْمِکَ مِنْ کُلِّ شَاغِلٍ وَ حِجابِ کُلِّ حَاجِبٍ وَ فَوِّضْ أُمُورَکَ کُلَّهَا إِلَى خَالِقِکَ وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ فِی جَمِیعِ مَا یَظْهَرُ مِنْ حَرَکَاتِکَ وَ سُکُونِکَ وَ سَلِّمْ لِقَضَائِهِ وَ حُکْمِهِ وَ قَدَرِهِ وَ دَعِ الدُّنْیَا وَ الرَّاحَهَ وَ الْخَلْقَ وَ اخْرُجْ مِنْ حُقُوقٍ تَلْزَمُکَ مِنْ جِهَهِ الْمَخْلُوقِینَ وَ لَا تَعْتَمِدْ عَلَى زَادِکَ وَ رَاحِلَتِکَ وَ أَصْحَابِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ شَبَابِکَ وَ مَالِکَ مَخَافَهَ أَنْ یَصِیروُا لَکَ عَدُوّاً وَ وَبَالًا فَإِنَّ مَن ادَّعَى رِضَا اللَّهِ وَ اعتَمَدَ عَلَى شَی‏ءٍ صَیَّرَهُ عَلَیهِ عَدُوًّا وَ وَبَالًا لِیَعْلَمَ أَنَّهُ لَیْسَ قُوَّهٌ وَ لَا حِیلَهٌ وَ لَا لِأَحَدٍ إِلَّا بِعِصْمَهِ اللَّهِ تَعَالَى وَ تَوْفِیقِهِ وَ اسْتَعِدَّ اسْتِعْدَادَ مَنْ‏ لَا یَرْجُو الرُّجُوعَ وَ أَحْسِنِ الصُّحْبَهَ وَ رَاعِ أَوْقَاتَ فَرَائِضِ اللَّهِ تَعَالَى وَ سُنَنَ نَبِیِّهِ وَ مَا یَجِبُ عَلَیْکَ مِنَ الْأَدَبِ وَ الِاحْتِمَالِ وَ الصَّبْرِ وَ الشُّکْرِ وَ الشَّفَقَهِ وَ السَّخَاءِ وَ إِیْثَارِ الزَّادِّ عَلَى دَوَامِ الْأَوْقَاتِ ثُمَّ اغْتَسِلْ بِمَاءِ التَّوْبَهِ الْخَالِصَهِ ذُنُوبَک وَ الْبَسْ کِسْوَهَ الصِّدْقِ وَ الصَّفَاءِ وَ الْخُضُوعِ وَ الْخُشُوعِ وَ أَحْرِمْ عَنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ یَمْنَعُکَ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یَحْجُبُکَ عَنْ طَاعَتِهِ وَ لَبِّ بِمَعْنَى إِجَابَهٍ صَافِیَهٍ خَالِصَهٍ زَاکِیَهٍ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی دَعْوَتِکَ لَهُ مُتَمَسِّکاً بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَى وَ طُفْ بِقَلْبِکَ مَعَ الْمَلَائِکَهِ حَوْلَ الْعَرْشِ کَطَوَافِکَ مَعَ الْمُسْلِمِینَ بِنَفْسِکَ حَوْلَ الْبَیْتِ وَ هَرْوِلْ هَرْوَلَهً مِنْ هَوَاکَ وَ تَبَرِّیاً مِنْ جَمِیعِ حَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ اخْرُجْ مِنْ غَفْلَتِکَ وَ زَلَّاتِکَ بِخُرُوجِکَ إِلَى مِنًى وَ لَا تَمَنَّ مَا لَا یَحِلُّ لَکَ وَ لَا تَسْتَحِقُّهُ وَ اعْتَرِفْ بِالْخَطَایَا بِالْعَرَفَاتِ وَ جَدِّدْ عَهْدَکَ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى بِوَحْدَانِیَّتِهِ وَ تَقَرَّبْ إِلَیْهِ ذَائِقَهُ بِمُزْدَلِفَهَ وَ اصْعَدْ بِرُوحِکَ‏ إِلَى الْمَلَإِ الْأَعْلَى بِصُعُودِکَ إِلَى الْجَبَلِ وَ اذْبَحْ حَنْجَرَتَیِ الْهَوَى وَ الطَّمَعِ عِنْدَ الذَّبِیحَهِ وَ ارْمِ الشَّهَوَاتِ وَ الخَسَاسَهَ وَ الدَّنَاءَهَ وَ الْأَفْعَالَ الذَّمِیمَهَ عِنْدَ رَمْیِ الْجَمَرَاتِ وَ احْلِقِ الْعُیُوبَ الظَّاهِرَهَ وَ الْبَاطِنَهَ بِحَلْقِ رَأسِکَ وَ ادْخُلْ فِی أَمَانِ اللَّهِ تَعَالَى وَ کَنَفِهِ وَ سَتْرِهِ وَ حِفْظِهِ وَ کِلَائِهِ مِنْ مُتَابَعَهِ مُرَادِکَ بِدُخُولِ الْحَرَمِ وَ زُرِ الْبَیْتَ مُتَحَفِّفاً لِتَعْظِیمِ صَاحِبِهِ وَ مَعْرِفَتِهِ وَ جَلَالِهِ وَ سُلْطَانِهِ وَ اسْتَلِمِ الْحَجَرَ رِضًى بِقِسْمَتِهِ وَ خُضُوعاً لِعَظَمَتِهِ وَ دَعْ مَا سِوَاهُ بِطَوَافِ الْوَدَاعِ وَ صَفِّ رُوحَکَ وَ سِرَّکَ لِلِقَاءِ اللَّهِ تَعَالَى یَوْمَ تَلْقَاهُ بِوُقُوفِکَ عَلَى الصَّفَا وَ کُنْ ذَا مُرُوَّهٍ مِنَ اللَّهِ بِفِنَاءِ أَوْصَافِکَ عِنْدَ الْمَرْوَهِ وَ اسْتَقِمْ عَلَى شُرُوطِ حَجِّکَ وَ وَفَاءِ عَهْدِکَ الَّذِی عَاهَدْتَ بِهِ مَعَ رَبَّکَ وَ أَوْجَبْتَهُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ وَ اعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ یَفْتَرِضِ الْحَجَّ وَ لَمْ یَخُصَّهُ مِنْ جَمِیعِ الطَّاعَاتِ إِلّا بِالْإِضَافَهِ إِلَى نَفْسِهِ بِقَوْلِهِ تَعَالَى‏ وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (وَ لَا شَرَعَ نَبِیُّهُ) سُنَّهً فِی خِلَالِ الْمَنَاسِکِ عَلَى تَرْتِیبِ مَا شَرَعَهُ إِلَّا لِلِاسْتِعْدَادِ وَ الْإِشَارَهِ إِلَى الْمَوْتِ وَ الْقَبْرِ وَ الْبَعْثِ وَ الْقِیَامَهِ وَ فَصَّلَ بَیَانَ السَّبْقِ مِنْ دُخُولِ الْجَنَّهِ أَهْلُهَا وَ دُخُولِ النَّارِ أَهْلُهَا بِمُشَاهَدَهِ مَنَاسِکِ الْحَجِّ مِنْ أَوَّلِهَا إِلَى آخِرِهَا لِأُولِی الْأَلْبَابِ وَ أُولِی النُّهَى‏».

باب بیست و دوم از ابواب صدگانۀ کتاب مصباح الشریعه در خصوص آداب حج و زیارت‌خانۀ خدا است. امام صادق (ع) آداب عرفانی و معنوی حج را در این باب بیان فرموده‌اند و فقها شرایط و احکام حج را در رسالهٔ منسک حج، گفته‌اند. اما حضرت [در این باب] به اسرار و آداب واقعهٔ حج نظر دارد.

«قَالَ الصَّادِقُ إِذَا أَرَدْتَ الْحَجَّ فَجَرِّدْ قَلْبَکَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ قَبْلِ عَزْمِکَ مِنْ کُلِّ شَاغِلٍ وَ حِجابِ کُلِّ حَاجِبٍ»؛ امام صادق (ع) می‌فرمایند: زمانی که اراده می‌کنی تا عازم زیارت بیت‌الله شوی، باید آداب معنوی حج را در خودت پیدا کنی. از جملۀ آداب فرموده‌اند:

«فَجَرِّدْ قَلْبَکَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ دلت را فقط باید برای خداوندی که صاحب عزت، جلالت و عظمت است فارغ سازی.

«مِنْ قَبْلِ عَزْمِکَ مِنْ کُلِّ شَاغِلٍ وَ حِجَابِ کُلِّ حَاجِبٍ»؛ قبل از اینکه عزیمت کنی و بار سفر ببندی و به [زیارت] خانهٔ خدا بروی، حالا چه در عمره، حج واجب وحج مستحب باید دلت را از هرچه که تو را مشغول می‌کند و از همهٔ حجاب‌هایی که تو را از رفتن به‌سوی خدا بازمی‌دارد، فارغ کنی.

«وَ فَوِّضْ أُمُورَکَ کُلَّهَا إِلَى خَالِقِکَ»؛ و تمام امور ریز و درشتت را باید به خدایی که آفریدگارت بوده، واگذار کنی.

«وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ فِی جَمِیعِ مَا یَظْهَرُ مِنْ حَرَکَاتِکَ وَ سُکُونِکَ»؛ همچنین واجب است که در همهٔ آنچه از حرکات و سکون‌ات ظاهر می‌شود بر خدا توکل کنی؛ یعنی خودت را کاملاً به خدا بسپاری و هیچگونه اضطراب و نگرانی نداشته باشی که بگویی من می‌خواهم به مسافرت دوری بروم؛ همهٔ امورت را به خدا بسپار.

«وَ سَلِّمْ لِقَضَائِهِ وَ حُکْمِهِ وَ قَدَرِهِ»؛ و خودت را تسلیم قضا و قدر و حکم خدا کن؛ چون وقتی انسان خود را به خدا بسپارد و تسلیم کند، دیگر نباید اضطرابی داشته باشد، هرچه هم خواست پیش بیاید، پیش بیاید.

«وَ دَعِ الدُّنْیَا وَ الرَّاحَهَ وَ الْخَلْقَ»؛ دنیا را پشت سرت بینداز و با آن وداع کن؛ با راحتیِ در دنیا وداع کن؛ با خلق‌الله وداع کن؛ خدا را در نظر بگیر.

«وَ اخْرُجْ مِنْ حُقُوقٍ تَلْزَمُکَ مِنْ جِهَهِ الْمَخْلُوقِینَ»؛ قبل از سفر خانهٔ خدا باید حق‌الناس را ادا کنی. اگر به ذمه‌ات چیزی است که به مردم مربوط است، اگر حقی را اجحاف کرده‌ای و مردم از تو طلبی دارند، باید آن‌ها را قبل از رفتن، صاف‌ کنی.

«وَ لَا تَعْتَمِدْ عَلَى زَادِکَ وَ رَاحِلَتِکَ وَ أَصْحَابِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ شَبَابِکَ وَ مَالِکَ»؛ یک‌وقت نکند که اعتماد و تکیه‌گاهت به زاد و توشه‌ات باشد! «راحله»، یعنی آن اعتماد به هواپیما و وسیله‌ای که با آن سفر می‌کنی؛ بگویی که من را [این وسیله] می‌رساند.

«وَ أَصحَابِکَ»؛ و تکیه‌گاهت، دوستانت باشد که همراهشان هستی. [و بگویی] من در این کاروان می‌روم و آن‌ها به من کمک می‌کنند.

«وَ قُوَّتِکَ»؛ تکیه‌گاهت قوّت جسمی خودت باشد و بگویی که ما عافیت و قوت داریم. همهٔ این‌ [موارد] در معرض خطر است و ممکن است از دست برود.

«وَ شَبَابِکَ»؛ و به جوانی و زورت نگاه نکن.

«وَ مَالِکَ»؛ و به مال‌ات نیز نگاه نکن.

چرا نباید به آن‌ها نگاه کنی؟

«مَخَافَهَ أَنْ یَصِیروا لَکَ عَدُوًّا و َوَبَالًا»؛ روزی ممکن است مواردی را که در نظر گرفته‌ای به دشمن تبدیل شوند و برای تو وزر و وبال شوند.

«فَإِنَّ مَن ادَّعَى رِضَا اللَّهِ وَ اعتَمَدَ عَلَى شَی‏ءٍ صَیَّرَهُ عَلَیهِ عَدُوًّا و وبَالاً»؛ اگر کسی بخواهد نفاق به خرج دهد؛ از یک‌ سو بگوید که من می‌خواهم رضایت خدا را در کارهایم به دست بیاورم و از سوی دیگر به خدا توجه نکند و اعتمادش به اموری باشد که نام بردیم. اگر تکیه‌گاهش به خدا نباشد و دروغ بگوید؛ [یعنی] به زبان بگوید ولی به دل نگوید؛ می‌فرماید: همین خدای توانا با این بنده چکار می‌کند؟

«صَیَّرَهُ عَلَیهِ عَدُوًّا وَ وَبَالاً»؛ همین خدایی که از او روی‌گردان است و با خدا اِعمال نفاق می‌کند و به او دروغ می‌گوید، تمامی آنچه را که تکیه‌گاهش بوده به دشمنی علیه او تبدیل می‌کند. خدا این کار را انجام می‌دهد. می‌گوید بندۀ من! به من دروغ می‌گویی؟ حالا ببین چکار می‌کنم. چرا خدا چنین کاری می‌کند؟ یک حکمتی دارد.

«لِیَعْلَمَ أَنَّهُ لَیْسَ قُوَّهٌ وَ لَا حِیلَهٌ وَ لَا لِأحَدٍ إِلَّا بِعِصْمَهِ اللَّهِ تَعَالَى وَ تَوْفِیقِهِ»؛ آن‌ها را به دشمن تبدیل می‌کند تا این بندۀ خدا به خودش بیاید و بفهمد که به خدا دروغ می‌گوید؛ از یک ‌طرف می‌گوید من می‌خواهم رضایت خدا را به دست بیاورم و از سوی دیگر نیز می‌خواهد رضایت مخلوق را به دست بیاورد و اعتمادش نیز به چیزهایی است که در مقابل قدرت خدا هیچ ارزشی ندارد؛ لذا وقتی خدا آن‌ها را به دشمن تبدیل کرد و متوجه شد که آن‌ها به دردش نمی‌خورند و بازهم باید به‌سوی خدا برگردد، متوجه می‌شود که آن‌ها هیچ قوتی از خودشان ندارند، هیچ حول و قوه‌ای ندارند و هیچ‌کس نمی‌تواند کاری برای او انجام دهد؛ و به او کمک دهد مگر اینکه خدا بخواهد.

«وَ اسْتَعِدَّ اسْتِعْدَادَ مَنْ‏ لَا یَرْجُو الرُّجُوع»؛ خودت را چنان آماده کن و به خدا بسپار که نگویی حالا می‌روم و کارهایم را انجام می‌دهم، حج هم می‌کنم، و سپس به سوی خانه، خانواده و زندگی‌ام برمی‌گردم؛ یعنی این امید را به خودت نده؛ یعنی به خودت توجه نکن، خودت را به خدا بسپار، از کجا معلوم شاید هم برنگشتی!

«وَ أَحْسِنِ الصُّحْبَهَ»؛ باید با آن‌هایی که همسفر می‌شوی، خوش‌اخلاق و خوش‌برخورد باشی و همنشین خوبی برای آن‌ها باشی.

«وَ رَاعِ أَوْقَاتَ فَرَائِضِ اللَّهِ تَعَالَى»؛ باید مراعات کنی؛ وقتی‌که فریضه و واجبی پیش می‌آید، فریضۀ الهی را زود انجام بدهی؛ یعنی باید نمازهایت را در اوقات نماز به‌وقت بخوانی؛ چون سفر است؛ یک‌وقت می‌بینی که پس و پیش می‌شود و از دست می‌رود.

«وَ سُنَنَ نَبِیِّهِ»؛ و همچنین تا آنجایی که مقدورت هست در ادای سنت‌ها و مستحبات کوتاهی نکنی.

«وَ مَا یَجِبُ عَلَیْکَ مِنَ الْأَدَبِ وَ الِاحْتِمَالِ وَ الصَّبْرِ وَ الشُّکْرِ وَ الشَّفَقَهِ وَ السَّخَاءِ وَ إِیْثَارِ الزَّادِّ عَلَى دَوَامِ الْأَوْقَاتِ»؛ سنن الهی زیاد است. آدابی هست؛ باید صبر و تحمّلت زیاد باشد؛ در این سفر باید شکر و سپاس الهی، شفقت، دلسوزی و سخاوت داشته باشی. دائم باید آداب و سننی را که نام بردیم، رعایت کنی؛ و اگر کسی احتیاجی داشت، زاد خودت را ایثار کنی و به او بدهی.

«ثُمَّ اغْتَسِلْ بِمَاءِ التَّوْبَهِ الْخَالِصَهِ ذُنُوبَک»؛ باید گناهانت را با آب خالص بشویی. شاید حضرت منظور دیگری غیر از غسل توبه [داشته‌اند]؛ یعنی اشک‌هایی باشد که یک توبه‌کننده می‌ریزد و از خدا طلب بخشش می‌کند.

«وَ الْبَسْ کِسْوَهَ الصِّدْقِ وَ الصَّفَاءِ وَ الْخُضُوعِ وَ الْخُشُوعِ»؛ وقتی می‌خواهی عازم حج خدا شوی، باید قبل از لباس احرام، لباس صداقت، راستی، صفا، خضوع و خشوع را بر خودت بپوشانی؛ باید این لباس‌های معنوی را قبل از لباسِ احرام ظاهری در خودت پیدا کنی.

«وَ أَحْرِمْ عَنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ یَمْنَعُکَ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ این لباس احرامی که حاجی می‌پوشد و بیست‌وپنج چیز بر او حرام می‌شود، می‌گوید تو باید احرام معنوی داشته باشی؛ به این معنا که ازآنچه تو را از یاد خدا غافل می‌کند احرام بپوشی و آن‌ها را بر خودت حرام کنی.

«وَ یَحْجُبُکَ عَنْ طَاعَتِهِ»؛ و آن چیزهایی که تو را از اطاعت خدا بازمی‌دارد.

«وَ لَبِّ بِمَعْنَى إِجَابَهٍ صَافِیَهٍ خَالِصَهٍ زَاکِیَهٍ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ آنجا که می‌روی، بعد ازآنکه دو پارچۀ احرام را پوشیدی و نیت کردی، باید با زبان تلبیه بگویی:

«لَبَّیْکَ‏ اللَّهُمَ‏ لَبَّیْکَ‏ لَبَّیْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْک‏». این تلبیه به زبان است؛ ولی تلبیۀ تو باید همراه با زبان، تلبیۀ واقعی و حقیقی باشد. تلبیۀ حقیقی به این صورت است که بگویی خدایا من ندای تو را که فرموده بودی «وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا» اجابت کردم؛ من دعوت تو را لبیک گفتم و به این دیار مقدس آمدم، ولی این اجابت از دعوت خدا باید به صورت صاف، زلال و خالص برای خدا باشد. یک‌وقت در آن، تظاهر، ریا و اسم در کردنی نباشد.

«فِی دَعْوَتِکَ لَهُ»؛ این خدا بود که تو را خواست و آمدی.

«مُتَمَسِّکاً بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَى»؛ باید به طناب محکم خدا تمسک کنی.

«وَ طُفْ بِقَلْبِکَ مَعَ الْمَلَائِکَهِ»؛ خانۀ خدا رفتی و می‌خواهی هفت شوط طواف کنی، در ظاهر بدنت طواف می‌کند ولی در باطن چه؟ می‌فرماید آن طواف را درون دلت ببر؛ و با دلت طواف کن و بدان که دور خانۀ خدا همراه با فرشتگان الهی هستی.

«مَعَ المَلاَئِکَهِ حَوْلَ الْعَرْشِ کَطَوَافِکَ مَعَ الْمُسْلِمِینَ بِنَفْسِکَ حَوْلَ الْبَیْتِ»؛ یک طواف، طواف قلب است که به همراه ملائکه الله است؛ ملائکه‌ای که دور عرش خدا طواف می‌کنند؛ تو چنین نیتی داشته باش؛ چون می‌گویند دل مؤمن عرش خداست؛ بنابراین همراه با آن طوافی که در ظاهر داری در دل طواف داشته باش؛ این طواف قلبی نباید از آن طواف با مسلمانان، دور خانۀ خدا کمتر باشد.

«وَ هَرْوِلْ هَرْوَلَهً مِنْ هَوَاکَ وَ تَبَرِّیاً مِنْ جَمِیعِ حَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ»؛ وقتی حاجی برای سعی صفا و مروه می‌رود، در وسط مسیر جایی است که می‌گویند مستحب است هروله کند، یعنی پا و شانه را تکان دهد و ‌کمی با سرعت برود؛ چون می‌گویند حضرت هاجر «سلام‌الله علیها» برای پیدا کردن آب برای فرزندش حضرت اسماعیل به این صورت در آمد، یعنی با سرعت هروله کرد. از دور سراب آبی را دید و به آن‌طرف ‌رفت؛ در راه بازگشت، دید که از پایین پای فرزندش اسماعیل آبی به قدرت خدا منفجر شده و چشمه‌ای به وجود آمده است. می‌فرمایند: هروله‌ای که هاجر در آن روز کرد و حاجی‌ها امروز انجام می‌دهند؛ و تو هم که داری هروله می‌کنی؛ هروله به مفهوم شتافتن به‌سوی خدا است؛ هروله، یعنی از حول و قوه‌ات بیرون بیایی و حول و قوۀ خدا را در نظر بگیری. این‌ها اسراری است که امام صادق دربارۀ واجبات حج بیان می‌کنند.

«وَ اخْرُجْ مِنْ غَفْلَتِکَ وَ زَلَّاتِکَ بِخُرُوجِکَ إِلَى مُنًى»؛ «مُنی» به معنای آرزویی است که حاجی که به سرزمین منی رفته در پیشگاه خدا انجام داده است. در دعا می‌خوانیم «یَا مُنَى‏ قُلُوبِ‏ الْمُشْتَاقِین‏»؛ ای آرزوی دل‌های عاشقان. حالا به سرزمین منی که رسیدی اعمالی ]وارد شده است[. باید نیت کنی که خدایا با رفتن به منی می‌خواهم خودم را از غفلت و گناهانم بیرون کنم.

«وَ لَا تَمَنَّ مَا لَا یَحِلُّ لَکَ»؛ منی به معنای آرزو و تمنی است که حجاج به آنجا می‌روند؛ درواقع آرزوی خود را در عطیه‌ها و هدیه‌های الهی منحصر می‌کنند. آرزو باید، آرزوهای خدایی باشد و لذا می‌فرماید: نباید تمنا و آرزویی کنی که حلال و مورد رضای خدا نباشد. آرزوهای خود را باید در آنچه خدا اجازه داده منحصر کنی، نه آن چیزهایی که حلال نیست.

«وَ لَا تَسْتَحِقُّهُ»؛ نباید آنچه را که مستحقش نیستی از دلت بگذرانی.

«وَ اعْتَرِفْ بِالْخَطَایَا بِالْعَرَفَاتِ»؛ اما در عرفات چه سری است؟ می‌فرماید: عرفات از اعتراف است. آنجا که می‌روی باید گناهانت را یک‌به‌یک در نظر بیاوری؛ اعتراف کنی؛ و بگویی که من گناه کردم و از خدا بخشش بخواهی.

«وَ جَدِّدْ عَهْدَکَ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى بِوَحْدَانِیَّتِهِ»؛ در عرفات با خداوند تجدید عهد و بیعت کن. در اینکه توحید خدا را در دلت در نظر آوری.

«وَ تَقَرَّبْ إِلَی الله ذَائِقَهُ بِمُزْدَلِفَهَ»؛ نام دیگر سرزمین مشعرالحرام، مزدلفه است؛ آنجا که می‌روی باید ذوقت را به خدای خودت نزدیک کنی و ذائقۀ معنوی و الهی داشته باشی.

«وَ اصْعَدْ بِرُوحِکَ‏ إِلَى الْمَلَإِ الْأَعْلَى بِصُعُودِکَ إِلَى الجَبَلِ»؛ آنگاه‌که به روی کوه مشعرالحرام می‌روی باید روحت را به ملأ اعلی ببری.

«وَ اذْبَحْ حَنْجَرَتَیِ الْهَوَى وَ الطَّمَعِ عِنْدَ الذَّبِیحَهِ»؛ موقعی که برای قربانی به کشتارگاه می‌روی، هوا و طمع، خواسته‌ها و اطماع نفسانیت را در راه خدا قربانی کن.

«وَ ارْمِ الشَّهَوَاتِ وَ الخَسَاسَهَ وَ الدَّنَاءَهَ»؛ وقتی برای رمی جمرات می‌روی، نیت کن که من می‌خواهم شهوت‌ها، آرزوها، خواسته‌های نفسانی، خساست و پستی‌ام را از خودم رمی و دور کنم.

«وَ الْأَفْعَالَ الذَّمِیمَهَ عِنْدَ رَمْیِ الْجَمَرَاتِ»؛ خدایا با سنگ زدنم می‌خواهم اخلاق زشت و کارهای مذموم و بد و زشتی را که دارم از خودم دور کنم.

«وَ احْلِقِ الْعُیُوبَ الظَّاهِرَهَ وَ الْبَاطِنَهَ بِحَلْقِ رَأسِکَ»؛ وقتی می‌خواهی حلق سر کنی، یعنی سرت را بتراشی که در سفر اول واجب است، چنین نیت کن: خدایا من می‌خواهم عیوب ظاهری و باطنی‌ام را بتراشم و از خودم زایل کنم.

«وَ ادْخُلْ فِی أَمَانِ اللَّهِ تَعَالَى وَ کَنَفِهِ وَ سَتْرِهِ وَ حِفْظِهِ وَ کِلَائِهِ مِنْ مُتَابَعَهِ مُرَادِکَ بِدُخُولِ الْحَرَمِ»؛ حال که می‌خواهی بعد ازانجام این اعمال به مکه برگردی و به حرم الهی و خانۀ خدا وارد شوی، نیت کن که این سرزمین، سرزمین امن الهی است؛ بنابراین من باید خودم را در امن الهی وارد کنم. من می‌خواهم خودم را در حمایت، ستر و حفظ خداوندی وارد کنم. وقتی به داخل خانۀ خدا پای می‌گذاری، این‌طور نیت کن.

«وَ زُرِ الْبَیْتَ مُتَحَفِّفاً لِتَعْظِیمِ صَاحِبِهِ وَ مَعْرِفَتِهِ وَ جَلَالِهِ وَ سُلْطَانِهِ»؛ وقتی دور خانۀ خدا می‌خواهی طواف و زیارت کنی، باید نیت کنی که خدایا من فقط این در و دیوار را طواف نمی‌کنم؛ من به دنبال صاحب این خانه هستم؛ می‌خواهم با جلالت و سلطنت خدا آشنا شوم. این‌ها را در نظر بیاور.

«وَ اسْتَلِمِ الْحَجَرَ رِضًى بِقِسْمَتِهِ وَ خُضُوعاً لِعَظَمَتِهِ»؛ وقتی برایت میسور شد که به حجرالأسود دست بزنی، بگو: خدایا من به آنچه در قضا و قَدَرت برایم تقدیر کرده‌ای یا از رزق و روزی‌ات برایم قسمت کرده‌ای، راضی هستم؛ خدایا من در برابر عظمتت خاضع و خوار هستم.

«وَ دَعْ مَا سِوَاهُ بِطَوَافِ الْوَدَاعِ»؛ طواف وداع آخرین طواف مستحبی است که حاجی می‌کند. در هنگام طواف وداع باید با غیر خدا وداع کنی. نیتت در وداع این باشد که خدایا من این طواف را با تو می‌کنم؛ یعنی من از غیر تو وداع کردم و فقط تو مورد نظرم خواهی بود.

«وَ صَفِّ رُوحَکَ وَ سِرَّکَ لِلِقَاءِ اللَّهِ تَعَالَى یَوْمَ تَلْقَاهُ بِوُقُوفِکَ عَلَى الصَّفَا»؛ وقتی از خانۀ خدا فارغ شدی و خواستی به سمت سعی در صفا و مروه بروی، پایت را که بر روی کوه صفا گذاشتی، نظرت یک امر معرفتی و معنوی باشد؛ یعنی بگو: خدایا من به کوه صفا آمده‌ام تا با سرّ، روح و باطنم تو را ملاقات کنم. خداوندا پروردگارا من برای چنین امر بزرگی، خودم را آماده کرده‌ام.

«وَ کُنْ ذَا مُرُوَّهٍ مِنَ اللَّهِ بِفِنَاءِ أَوْصَافِکَ عِنْدَ الْمَرْوَهِ»؛ آنگاه‌ که به روی کوه مروه می‌روی پایت که به کوه رسید، باید مروه یعنی با مروت باشی و خودت را با مردانگی و مروت فانی کنی. اوصاف خلقی خودت را از بین ببری. این مردانگی و مروت است.

«وَ اسْتَقِمْ عَلَى شُرُوطِ حَجِّکَ وَ وَفَاءِ عَهْدِکَ الَّذِی عَاهَدْتَ بِهِ مَعَ رَبِّکَ وَ أَوْجَبْتَهُ إِلَی یَوْمَ الْقِیَامَهِ»؛ بعد از اتمام اعمالت، بگو: خدایا من چنین حجّی را با آداب و شرایطی که گفته شد، انجام دادم. وقتی می‌خواهی به‌طرف وطنت بروی، بگو: خدایا من در این راه و مسیر، با استقامت و پایداری و وفاداری به عهد و بیعتی که با تو [بسته‌ام] تا روز قیامت خواهم ماند.

«وَ اعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ یَفْتَرِضِ الْحَجَّ وَ لَمْ یَخُصَّهُ مِنْ جَمِیعِ الطَّاعَاتِ إلّا بِالْإِضَافَهِ إِلَى نَفْسِهِ»؛ ای کسی که قصد خانۀ خدا کرده‌ای، بدان در بین همۀ فرایض و عبادت‌هایی که خدا بر مسلمانان واجب کرده، فریضۀ حج را فقط به خودش نسبت داده است؛ و در قرآن می‌فرماید: « وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا»؛ کلمهٔ (لِلَّهِ) در این آیه، یعنی این حج باید برای خدا صورت بگیرد. اینکه (لِلَّهِ) فرموده، یعنی در واقع حج خانهٔ خدا را به خودش نسبت داده است. پس او را باید در حج پیدا کنیم. همان‌طوری که در قرآن آمده است باید حج ما یک حج عرفانی و الهی باشد. امیدواریم که از این بیان اسراری که امام صادق فرموده بتوانیم حج کامل و حقیقی و دارای آثار معرفتی را انجام دهیم. خداوندا! پروردگارا ما را به چنین حج و با چنین آداب و اسراری موفق بدار.

«وَ لَا شَرَّعَ نَبِیُّهُ سُنَّهً فِی خِلَالِ الْمَنَاسِکِ عَلَى تَرْتِیبِ مَا شَرَعَهُ إِلَّا لِلِاسْتِعْدَادِ وَ الْإِشَارَهِ إِلَى الْمَوْتِ وَ الْقَبْرِ وَ الْبَعْثِ وَ الْقِیَامَهِ»؛ امام صادق در این جملات می‌فرمایند: پیغمبر خدا نیز مانند خدا در آیهٔ شریفه‌ای که قبلاً بیان شد: «وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا» که خداوند در بین عبادات و طاعاتش، حج خانه‌اش را به خود اختصاص داده است. کلمهٔ (لِلَّه) در این آیه ]بیانگر این مطلب است[ که فریضۀ حج برای خدا صورت می‌گیرد و این تشریع حج در ضمن احکام قرآنیِ الهی از جانب خدا بوده است. پیامبر خدا نیز در پیرامون فرموده‌های خداT مناسک، اعمال و فرایضی را بر حاجیان واجب نموده است.

«وَ لَا شَرَّعَ نَبِیُّهُ سُنَّهً فِی خِلَالِ الْمَنَاسِکِ عَلَى تَرْتِیبِ مَا شَرَعَهُ إِلَّا لِلِاسْتِعْدَادِ»؛ پیغمبر تشریعات (سنت‌های) حج را که در خلال مناسک و اعمال حج صورت می‌گیرد را به همان ترتیبی بیان فرموده است که خداوند احکام حج را تشریع کرده است؛ یعنی گفتهٔ پیغمبر، گفتهٔ خداست. «أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُول.» بعد می‌فرماید:

«إِلَّا لِلِاسْتِعْدَادِ وَ الْإِشَارَهِ إِلَى الْمَوْتِ»؛ از اول تا به آخر اعمال و سنن حج، صحنه‌ای از محشر و قیامت است تا بشر به مسئلهٔ مرگ، قبر، حشر و قیامت توجه پیدا کند و خود را آماده سازد. وقتی به حج می‌رویم، می‌بینیم که همهٔ مردان با دو تکه پارچهٔ سفید [هستند.] که یکی را بر دوش [می‌اندازند] و دیگری را به‌عنوان لنگ به بدن می‌بندند. لباس زنان نیز سفید است؛ این سفیدی و احرام، حکایت از کفن میت دارد که وقتی می‌خواهد بمیرد، او را باید با پارچۀ سفید کفن کنند. منظره‌ای از مردن و صحرای محشر را نشان می‌دهد؛ آن هنگام که مردم از قبرهایشان بیرون می‌آیند و جمعیت بسیاری در محکمهٔ عدل الهی حضور پیدا می‌کنند. میلیون‌ها حاجی نیز باهم اعمال را به‌صورت مشترک انجام می‌دهند؛ مشعرالحرام، عرفات، منا، طواف خانۀ خدا و سعی بین صفا و مروه. پس این دستورات الهی و پیامبری برای این اعمال و مناسک حج تشریع نشده مگر به خاطر اسرار و حکمت‌هایی که عبارتند از: استعداد و آماده شدن و اشارات عرفانی به مسئلهٔ موت، قبر، بعث و قیامت.

«وَ فَصَّلَ بَیَانِ السَّبْقِ مِنْ دُخُولِ الْجَنَّهِ أَهْلُهَا وَ دُخُولِ النَّارِ أَهْلُهَا بِمُشَاهَدَهِ مَنَاسِکِ الْحَجِّ مِنْ أَوَّلِهَا إِلَى آخِرِهَا لِأُولِی الْأَلْبَابِ وَ أُولِی النُّهَى‏»؛ مناسک عملی حج، طوری است که سبقت مردم را نشان می‌دهد؛ گروهی جزء بهشتیان و اهل بهشت هستند و خود را به بهشت می‌رسانند؛ گروهی نیز در مخالفت و سرپیچی از امر خدا داخل جهنم می‌شوند که این حالت را در مشاهدۀ مناسک و اعمال حج می‌بینیم.

«مِنْ أَوَّلِهَا إِلَى آخِرِهَا»؛ از ابتدا تا انتهای اعمال حج می‌بینیم که رموز و اسراری در این اعمال است که حکایت از مسئلۀ قیامت می‌کند.

«لِأُولِی الْأَلْبَابِ وَ أُولِی النُّهَى‏»؛ البته این پندگیری و کشف اسرار عرفانی به صاحبان لبّ، یعنی عقل و اندیشه و صاحبان خِرَد اختصاص دارد. آن‌ها می‌توانند چنین اسرار نابی را از این مناسک و اعمال حج کشف کنند.

امیدواریم که خداوند توفیق زیارت خانۀ خدا را بدهد؛ و توفیق [انجام] این اعمال را با چشم بصیرت و با درک حکمت از این مناسک و اعمال حج پیدا کنیم.

وَ صَلَّی اللهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِین.

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=32026

مطالب مشابه

شرح کتاب چهل حدیث- ادامه شرح حدیث دهم با موضوع هوای نفس

شرح کتاب چهل حدیث- شرح حدیث دهم با موضوع هوای نفس

هفت آفت حرص در کلام حضرت امام صادق (ع)

مقدمات سعادت در دنیا و آخرت

بسته صوتی شرح کوتاه ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان

بیانات آیت الله کمیلی در ۴۲ امین سالروز عروج آسمانی آیت الحق سید هاشم حداد

بسته صوتی شرح ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان

شرح کتاب مصباح الشریعه: آثار و فواید روزه

از جمله دستورات بیست و پنج گانه سلوکی: محافظت بر روزه ماه رمضان

حدیث ابوالدرداء| کیفیت مناجات امیرالمؤمنین با حضرت حق

نظرات

کلام استاد

کلیپ صوتی

زیارت و دیدار حضرت صاحب الزمان (عج)

ویژه نامه

بسته صوتی شرح ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان

تقویم سلوکی

فضیلت ماه شوال:

این ماه نخستین ماه از ماه‌هاى حج است، زیرا «عمره حجّ تمتّع» را مى توان در سه ماه: شوّال، ذى القعده و ذى الحجّه انجام داد و قبل از آن جایز نیست (هرچند عمره مفرده را مى توان در تمام سال انجام داد) و این خود دلیل بر اهمّیّت و فضیلت این ماه است.

ماهى است که خداوند بندگان خویش را به سوى خانه خود دعوت کرده است و آنان نیز با گوش جان نداى او را شنیده و به سوى او از نقاط دور و نزدیک به حرکت در مى آیند (این سه ماه را «اشهر الحج» مى نامند، ولى ماه شوّال جزء ماه‌هاى حرام نیست)

وجود «عید بزرگ اسلامى فطر» در ابتداى این ماه نیز، فضیلت مهمّ دیگرى براى این ماه به شمار مى آید.

***