برشی از کتاب اخلاق اهل بیتی

آخر الزمان و دعای غریق

در سیر و سلوک نیز هم تنگی و وسعت رزق و روزی و هم رزاقیت خدا مطرح است. گاهی اوقات خداوند دست شما را خالی می‌کند تا به فقر و عجز خودت پی ببری و به مال، سلامتی‌، فرزندان، علم و حتی به مقامات معنوی‌ات مغرور نشوی.

آخر الزمان و دعای غریق

در روایتی وارد شده است که در آخرالزمان، فتنه‌ها زیاد می‌شود و شما «دعای غریق» بخوانید. غریق به کسی گفته می‌شود که در آب افتاده و در حال غرق شدن است. چنین فردی نیاز به نجات غریق و یا کسی دارد که دست او را بگیرد و از غرق شدن نجات دهد. خواندن دعای غریق به منزله نجات غریق است که ما را از هلاکت و غرق شدن نجات می‌دهد.

دعای غریق این است: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ؛ ای خداوند! ای رحمان! ای مهربان! ای دگرگون کننده دل ها! دل مرا بر دینت پایدار کن!{۲}

این دعا، ضمن داشتن سند محکم، ماجرای جالبی هم دارد. شیخ صدوق به سند خود از عبدالله بن سنان از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود: «شبهه‌ای برای شما پیش خواهد آمد که بدون نشان آشکار و امام از هدایت خواهید ماند، از آن شبهه رهایی پیدا نمی‌کند مگر کسی که دعای غریق را بخواند.

عبدالله بن سنان عرضه داشت: دعای غریق چگونه است؟ امام علیه السلام فرمود: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ»؛ راوی می‌گوید، من گفتم: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الاَبصَارِ ثَبِّتْ قُلْوبنا عَلَی دِینِکَ»، امام علیه السلام فرمود: البته خداوند دگرگون کننده دل‌ها و دیده‌هاست، ولی همین‌طور که من می‌گویم تو نیز بگو: «… یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ{۳}

یقین به رازقیت خدا

حضرت امام سجاد در دعای مکارم الاخلاق می فرماید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا أُظْلَمَنَّ وَ أَنْتَ مُطِیقٌ لِلدَّفْعِ عَنِّی، وَ لَا أَظْلِمَنَّ وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَى الْقَبْضِ مِنِّی، وَ لَا أَضِلَّنَّ وَ قَدْ أَمْکَنَتْکَ هِدَایتِی، وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِکَ وُسْعِی، وَ لَا أَطْغَینَّ وَ مِنْ عِنْدِکَ وُجْدِی؛{۱}

بار خدایا! درود بر‌ محمد ‌و‌ خاندان وى، ‌آن کن که‌ کس بر‌ من‌ ستم روا ندارد زیرا تو‌ را‌ توان دفع ستم از‌ من‌ مى باشد ‌و‌ من‌ بر‌ کسى ظلم نکنم، زیرا تو‌ را‌ این توان هست که‌ مرا از‌ ستم راندن باز دارى. ‌و‌ هرگز گمراه نگردم زیرا تو‌ مى توانى مرا به‌ راه هدایت افکنى ‌و‌ هرگز مستمند نشوم؛ زیرا که‌ توان‌گرى من‌ از‌ جانب توست ‌و‌ هرگز گردنکشى نورزم چرا که‌ توانمندى من‌ از‌ توست.»

«وَ لاَ أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِکَ وُسْعِی؛ خدایا! من مبتلا به فقر و فلاکت نشوم؛ در حالی‌ که وسعتِ رزق دست توست و شما می‌توانی رزق من را تنگ کنی و یا وسعت بخشی.» این‌جا هم یقین و ایمان متقن لازم است تا باور کنیم که رزاقیت از آن خدا و تقسیم رزق، به دست اوست. درست است که ما در قرآن خوانده‌ایم: «وَاللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَکُمْ عَلَى بَعْضٍ فِی الرِّزْقِ«؛ خداوند بعضی از شما را بر بعضی دیگر از نظر روزی برتری داد (چرا که استعدادها و تلاش‌هایتان متفاوت است{۴}

اما تنها این خواندن و دانستن کافی نیست و یقین و باور محکم لازم می‌باشد. وقتی باور کنیم که این تقسیمات در لوح محفوظ صورت گرفته است اعتراض نمی‌کنیم که چرا فلانی آن‌قدر دارد و من ندارم.

در این‌جا هم مسأله غبطه فرق دارد؛ مثلاً اگر شما غبطه می‌خورید که فلانی چقدر خوب درس‌هایش را خواند و بعد کاری پیدا کرد و عمر ما همین‌طور به بطالت و سستی گذشت این خوب است. اگر در دل‌مان بگوییم: ای کاش او نداشت و من داشتم، این بدخواهی برای دیگران و ناپسند است. مؤمن باید همیشه خیرخواه دیگران باشد.

البته این را هم ‌عرض کنم که در سیر و سلوک نیز هم تنگی و وسعت رزق و روزی و هم رزاقیت خدا مطرح است. گاهی اوقات خداوند دست شما را خالی می‌کند تا به فقر و عجز خودت پی ببری و به مال، سلامتی‌، فرزندان، علم و حتی به مقامات معنوی‌ات مغرور نشوی.

اگر خداوند کرامتی کرد و در راه سیر و سلوک الی الله، چیزی به انسان عطا کرد باید خیلی مراقب باشد که به این مقامات معنوی مغرور نشود و خود را برتر از دیگران نداند. شما که نمی‌دانید پایان کار خودت و پایان کار دیگران چگونه است. شخصی که الآن آدم بدی است ممکن است توبه کند و آخر کارش خوب باشد.

«وَ لاَ أَطْغَیَنَّ وَ مِنْ عِنْدِکَ وُجْدِی»؛ خدایا! مرا به سرکشی و طغیان آزمایش منما، در حالی که می‌دانی و می‌دانم که آن‌چه در اصل این طغیان از ثروت، قدرت، صحت و هر چه که منشأ طغیان شده، اصلش از جانب تو بوده است.» این طغیان، غیر از ظلم به دیگران است. این طغیان، شخصی است؛ یعنی گاهی خود آدم طغیان می‌کند. عوامل طغیان هم متفاوت است. علم زیاد، مال زیاد، فرزندان و اهل حشم و خدم و مقامات و موقعیت‌های اجتماعی، خطرناک است و می‌تواند عامل طغیان باشد.

انسان‌ همیشه باید حال تواضع، فروتنی، خشوع و خضوع خودش را از دست ندهد؛ زیرا خداوند در قرآن هشدار داده است: «إِنَّ الْإِنسَانَ لَیطْغَى أَن رَآهُ اسْتَغْنَى»؛ حقاً که انسان سرکشى مى‌کند، همین که خود را بى‌نیاز پندارد.{۵} وقتی انسان خودش را بی‌نیاز ببیند و وسعت مالی پیدا کند، ممکن است که به دلیل همین مالی که پیدا کرده، طغیان کرده و از حدود الهی تجاوز نماید؛

لذا انسان در هر وضعیتی که هست، دائماً باید دستش به دعا بلند باشد، خیرات و صدقات بدهد تا برایش مشکلی پیش نیاید.

پی نوشت:

۱- صحیفه سجادیه، دعای مکارم الاخلاق

۲- ابن بابویه، کمال الدین، ج۲ ، ص۳۵۲٫

۳- همان.

۴- نحل (۱۶)، آیه ۷۱٫

۵- علق (۹۶)، آیه ۷-۶٫

منبع: کتاب اخلاق اهل‌بیتی در شرح «دعای مکارم الاخلاق»، فراز چهاردهم: ظلم‌ستیزی و ظلم‌گریزی – از تألیفات آیت الله حاج شیخ محمدصالح کمیلی خراسانی حفظه الله

علاقه‌مندان جهت خرید و مطالعه کتاب می توانند از طریق همین لینک اقدام فرمایند.

لینک کوتاه : https://www.komeily.com/?p=31907